بزرگداشت رجائی

« برادر رجائي، هرگز نمي ميرد »

سالها است كه به بزرگداشت صوري “رجايي” عادت كرده ايم، خيلي ها در اين ميان، از زندگان يا مردگان، براي ما به حق يا نابه حق؟ “عادي” شده اند؛ اما نمي دانم در تصوير يا صدا يا كه اساساً در ياد رجايي چه سرّي نهفته است كه ما را هنوز هم كه هنوز است آتش مي‌زند. نمي دانم آيا اين سر را در مبارزات رجايي بايد جست يا كه در گفتار شيك و مطنطنش يا در ژستهاي روز آمد و مطابق ميل طبقه اي از قدما يا متجد دين.
بالاخره آيا رجايي با اصولگرايي مصطلح است كه رجايي شد يا با نوانديش و آلابوانش؟
مهم نيست كه هر يك از اين اوصاف را براي رجايي صادق بدانيم يا كاذب؛ مهم اين است كه بدانيم رجايي شدن رجايي، به صرف اين اوصاف سامان نيافت. رجايي را خصوصيتي بود كه اگر نامش بر سر زبانها نمي افتاد و حتي اگر پاي به وادي سياست نمي‌گذارد، همچنان رجايي بود: رجايي با جديت در دينداري، در راستي و كمرنگي در رابطه با خدا و در ديگر خواهي، انسان دوستي و صداقت در ارتباط با ديگران، رجايي ما شد همان رجايي كه به رغم افول همه انقلابي نمائيها و چريك بازي ها، براي ما هنوز هم زنده است. چرا كه حساب اين “گوهر فضيلت” را با آن اعراض روي و ريا نبايد يكي گرفت؛ فضيلتي كه همانطور رجايي معلم و عضو نهضت آزادي مي توانست واجد آن باشد، كه رجايي رئيس جمهور و مخالف نهضت آزادي نيز مي توانست.
البته رجايي، نمايش فضيلت نمي داد، او واجد فضيلت بود. اتفاقاً در زمانه پر هياهوي سالهاي مبارزه و حتي سالهاي نخست پس از پيروزي، او هر چه داشت، ضد نمايش بود و به خصوص پيش از آنكه به حسب اتفاق (و در شرايطي كه كانديداي اول جناح خط امامي حاكميت، فرد ديگري بود) نخست وزير شد، هيچگاه، صحنه آراي عرصه سياست نگشت.
او در سالهاي مبارزه، سخت ترين فشارها را تحمل كرده بود، سنگين ترين شكنجه‌ها را از سر گذرانيده بود. در شرايطي كه بسياري از مدعيان انقلابيگري و چريك بازي به راحتي مي بريدند يا كوتاه مي آمدند، رجايي بي ادعا، دو سال زندان كميته را بدون لو دادن بسياري از افراد كه امكان گرفتار شدنشان وجود داشت، تحمل كرده بود اما به رغم آنها كه امروز درون مايه درشت گوئيهاي انقلابي و ضد امپرياليستي‌شان هويدا شده، در سطح عموم و به خصوص جوانان جلوه‌اي نكرد، چون اهل جلوه فروشي نبود.
آيا تا كنون با خود فكر كرده ايم كه رجايي كه فقر را از عمق وجود حس مي كرد و زندگيش با مبارزه عجين شده بود، چرا در آن سالها، در هياهوي بازار تقديس فقر و مبارزه جويي و ستيزندگي، جوان پسند نبود و برعكس بازار حبيب پيمانها، مسعود رجويها، موسوي خوئينيها و جلال فارسيها، هر يك براي جماعتي رونق داشت.
جالب است كه آنروزها، آنها كه با موي بلند و صورت شش تيغه، از فرنگستان آمده بودند و بعدها در مناصب عاليه جمهوري اسلامي جاي گرفتند به سرعت تغيير قيافه دادند، اما رجايي در صورت هم هماني ماند كه بود چرا كه او به تغيير قيافه نيازي نداشت.
آنسان كه گروه هاي موسوم به خط امام رجايي را دير كشف كردند و آنگاه كه گروه‌هاي ريز و درشت ليبرال و چپ و ترقيخواه، رجايي بي ادعا را در بازار پر مدعايي اما كم مايگي خود، به هيچ مي گرفتند، امام چه خوب گوهر را از خس و خاشاك باز مي‌شناخت آنجا كه مي فرمود: «آقاي رجايي عقلش از علمش بيشتر است» پر پيدا است كه آن بزرگ نيز در اين سخن به عقل ديني رجايي نظر داشت.
اكنون سالها از آن “هاي و هو” ها گذشته است و گرچه برخي از نامبردگان، سخني با مضمون متفاوت اختيار كرده اند، اما به هر تقدير اكنون ما بهتر مي توانيم نسبت به فقر و غناي آن گفتارهاي پر زرق و برق و شيك قضاوت كنيم كه آورده اند در “دگوگوني روزگار جوهر آدميان شناخته مي شود” آنها البته خود در اين گمان اند كه در اين رنگ به رنگ شدن زمانه، با آويختن به ريسمان تلون، “مانده اند”، اما غافل از اينكه (به تعبير مرحوم آويني) زمانه آنها را با خود برده است و برعكس رجايي ما، “مانده” است و چه مي‌گوئيم كه فضيلت “مانده” است. فضيلتي كه امري است سواي انقلابي بودن يا سياسي بودن، شكنجه ديدن، عالم بودن، اصولگرا بودن، نوانديش و روشنفكر بودن! اين فضيلت جوهره‌اي است كه اگر آن نباشد (يعني اگر قرار گرفتن در ساحت محبت و دوستي خدا نباشد) تمامي عناوين ياد شده نيز ارزشي نخواهند داشت. اين فضيلت، هنوز مانده است، اما بدان شرط كه در ما نيز آتش طلب آن زنده شده باشد!