تاثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی

فهرست مطالب
پیشگفتار...............................................................................................................................................ا-ب
مقدمه..................................................................................................................................................ب-ج
چکیده...................................................................................................................................................ج-د
فصل اول: كليات تحقيق
1-1    مقدمه ........................................................................................................................1
1-2    بیان مسئله..................................................................................................................2
1-3    اهداف تحقيق..............................................................................................................2
1-4    اهميت تحقيق.............................................................................................................2
1-5    سئوالات تحقيق......................................................................................................3-2
1-6    فرضیه ها...................................................................................................................3
1-7    كليد واژه ها...........................................................................................................4-3
فصل دوم: پيشينه تحقيق
2-1  مقدمه..................................................................................................................5
2-2  تاریخچه موضوع.............................................................................................. 7-6
2-3  پیشینه نظری...............................................................................................8-7
2-4 پیشینه عملی(نقد کتاب)............................................................................................................9
2-5 ضرورت تحقیق...............................................................................................................................9
فصل سوم: روش تحقيق
3-1  مقدمه..........................................................................................................................................10
3-2  روش های مورد استفاده در تحقیق......................................................................................11
3-3  فنون گردآوری اطلاعات و توضیح آن ها.............................................................................12
3-4  جمع آوری داده ها...................................................................................................................12
3-5  تجزیه و تحلیل داده ها...........................................................................................................13
فصل چهارم: يافته هاي تحقيق
4-1 مقدمه...........................................................................................................................................14
 4-2 قرآن کتاب آسمانی ما.............................................................................................................15
4-3 تعریف ادبیات............................................................................................................................ 15
فرضیه 1: ادبیات فارسی از کلام قرآن بهره های فراوانی گرفته است..................................17-16
4-4 تاثیرات دین اسلام در عرصه ی ادبیات........................................................................19-17
5-4 صبر و شکیبایی قرآن در نظم شاعران..........................................................................20-19
6-4 حدیث چیست.....................................................................................................................21-10
4- 6-1-حدیث محبت در ادب فارسی...................................................................................25-21
فرضیه 2: برخی از شعرای متقدم در آیات و احادیث در شعر خود بهره گرفته اند............. 35-27
فرضیه 3: میزان استفاده حافظ از احادیث و قرآن در اشعارش زیاد بوده است..............42-36
فرضیه 4: مولوی داستان یوسف را در اشعار خود بررسی کرده است.............................59-43
فرضیه 5: سنایی در اشعار خود به تصویر پردازی قرآنی پرداخته است.........................66-60
فرضیه 6: شهریار دراشعار خود از نهچ البلاغه بهره برده است........................................98-67
فصل پنجم: بحث و نتيجه گيري
5- 1مقدمه........................................................................................................................................128
5-2 بحث و نتيجه گيري.................................................................................................... 130-129
5-3 مشکلات تحقیق.....................................................................................................................130
5-4- پیشنهادات تحقیق...............................................................................................................131
فهرست منابع و مآخذ.......................................................................................133-132
پيوست
فهرست جداول......................................................................................127-99
جدول 1-4- توزيع فراواني افراد شركت كننده در تحقيق بر حسب سن
جدول 2-4- شاخص هاي تمايل مركزي و شاخص هاي پراكندگي سن افراد شركت كننده در تحقيق
جدول 3-4- توزيع فراواني سن افراد شركت كننده در تحقيق به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 4-4- توزيع فراواني افراد شركت كننده در تحقيق بر حسب پايه تحصيلي
جدول 5-4- توزيع فراواني شغل پدر افراد شركت كننده در تحقيق
جدول 6-4- توزيع فراواني شغل پدر افراد شركت كننده در تحقيق به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 7-4- توزيع فراواني تحصيلات پدر افراد شركت كننده در تحقيق
جدول 8-4- توزيع فراواني تحصيلات پدر افراد شركت كننده در تحقيق به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 9-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق با تاثير قرآن در ادب پارسي
جدول 10-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق با تاثير قرآن در ادب پارسي به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 11-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق با تاثير حديث در ادب پارسي
جدول 12-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق با تاثير حديث در ادب پارسي به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 13-4- توزيع فراواني علاقه افراد شركت كننده در تحقيق نسبت به شعرهاي استفاده كننده از قران و احاديث
جدول 14-4- توزيع فراواني علاقه افراد شركت كننده در تحقيق نسبت به شعرهاي استفاده كننده از قران و احاديث به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 15-4- توزيع فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد ماندگاري اشعار شعراي پارسي استفاده كننده از قرآن و حديث
جدول 16-4- توزيع فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد ماندگاري اشعار شعراي پارسي استفاده كننده از قرآن و حديث به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 17-4- توزيع فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد تاثير قرآن و حديث  در ادبيات پارسي
جدول 18-4- توزيع فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد تاثير قرآن و حديث  در ادبيات پارسي به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 19-4- توزيع فراواني ديدگاه افراد شركت كننده در تحقيق در مورد تاثير قرآن و حديث  در فراگير شدن ادبيات پارسي در سطح جهان
جدول 20-4- توزيع فراواني ديدگاه افراد شركت كننده در تحقيق در مورد تاثير قرآن و حديث  در فراگير شدن ادبيات پارسي در سطح جهان به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 21-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده با شعراي استفاده كننده از قرآن و حديث  در اشعار خود
جدول22-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده با شعراي استفاده كننده از قرآن و حديث  در اشعار خود به تفكيك پايه تحصيلي
جدول23-4- توزيع فراواني موافق بودن افراد شركت كننده در مورد تاثير استفاده از قرآن و حديث در كسب عبرت براي سايرين
جدول 24-4- توزيع فراواني موافق بودن افراد شركت كننده در مورد تاثير استفاده از قرآن و حديث در كسب عبرت براي سايرين به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 25-4- توزيع فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد نقش قرآن و حديث استفاده شده در ادبيات پارسي در زندگي بشري
جدول 26-4- توزيع فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد نقش قرآن و حديث استفاده شده در ادبيات پارسي در زندگي بشري به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 27-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق در مورد اشعار استفاده كننده از قرآن و حديث استفاده شده از طريق رسانه ها
جدول 28-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق در مورد اشعار استفاده كننده از قرآن و حديث استفاده شده از طريق رسانه ها به تفكيك پايه تحصيلي
جدول 29-4- تجزيه و تحليل آماري بين پاسخ هاي داده شده توسط دو گروه شركت كننده در تحقيق ( پايه تحصيلي پيش دانشگاهي ، پايه تحصيلي سوم دبيرستان )

فهرست منحني ها..........................................................................126-100
منحني 1-4-  درصد فراواني سن افراد شركت كننده در تحقيق
منحني 2-4- توزيع فراواني سن افراد شركت كننده در تحقيق بر حسب پايه تحصيلي
منحني 3-4-  درصد فراواني پايه تحصيلي افراد شركت كننده در تحقيق
منحني 4-4-  درصد فراواني شغل پدر افراد شركت كننده در تحقيق
منحني 5-4- توزيع فراواني شغل پدر افراد شركت كننده در تحقيق به تفكيك پايه تحصيلي
منحني 6-4- درصد فراواني تحصيلات پدر افراد شركت كننده در تحقيق
منحني 7-4- توزيع فراواني تحصيلات پدر افراد شركت كننده در تحقيق به تفكيك پايه تحصيلي
منحني 8-4- درصد فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق با تاثير قرآن در ادب پارسي
منحني 9-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق با تاثير قرآن در ادب پارسي به تفكيك پايه تحصيلي
منحني 10-4- درصد فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق با تاثير حديث در ادب پارسي
منحني 11-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق با تاثير حديث در ادب پارسي به تفكيك پايه تحصيلي
منحني 12-4- درصد فراواني علاقه افراد شركت كننده در تحقيق نسبت به شعرهاي استفاده كننده از قران و احاديث
منحني13-4- توزيع فراواني علاقه افراد شركت كننده در تحقيق نسبت به شعرهاي استفاده كننده از قران و احاديث به تفكيك پايه تحصيلي
منحني 14-4- درصد فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد ماندگاري اشعار شعراي پارسي استفاده كننده از قرآن و حديث
منحني 15-4- توزيع فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد ماندگاري اشعار شعراي پارسي استفاده كننده از قرآن و حديث به تفكيك پايه تحصيلي
منحني 16-4- درصد فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد تاثير قرآن و حديث  در ادبيات پارسي
منحني 17-4- توزيع فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد تاثير قرآن و حديث  در ادبيات پارسي به تفكيك پايه تحصيلي
منحني 18-4- درصد فراواني ديدگاه افراد شركت كننده در تحقيق در مورد تاثير قرآن و حديث  در فراگير شدن ادبيات پارسي در سطح جهان
منحني 19-4- توزيع فراواني ديدگاه افراد شركت كننده در تحقيق در مورد تاثير قرآن و حديث  در فراگير شدن ادبيات پارسي در سطح جهان به تفكيك پايه تحصيلي
منحني 20-4- درصد فراواني آشنايي افراد شركت كننده با شعراي استفاده كننده از قرآن و حديث  در اشعار خود

منحني21-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده با شعراي استفاده كننده از قرآن و حديث  در اشعار خود به تفكيك پايه تحصيلي
منحني22-4- درصد فراواني موافق بودن افراد شركت كننده در مورد تاثير استفاده از قرآن و حديث در كسب عبرت براي سايرين
منحني 23-4- توزيع فراواني موافق بودن افراد شركت كننده در مورد تاثير استفاده از قرآن و حديث در كسب عبرت براي سايرين به تفكيك پايه تحصيلي
منحني 24-4- درصد فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد نقش قرآن و حديث استفاده شده در ادبيات پارسي در زندگي بشري
منحني 25-4- توزيع فراواني نظر افراد شركت كننده در تحقيق در مورد نقش قرآن و حديث استفاده شده در ادبيات پارسي در زندگي بشري به تفكيك پايه تحصيلي
منحني 26-4- درصد فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق در مورد اشعار استفاده كننده از قرآن و حديث استفاده شده از طريق رسانه ها
منحني 27-4- توزيع فراواني آشنايي افراد شركت كننده در تحقيق در مورد اشعار استفاده كننده از قرآن و حديث استفاده شده از طريق رسانه ها به تفكيك پايه تحصيلي




پیشگفتار                                                                                                 
قرآن مجید کتاب دینی ماست و معانی و مفاهیم آن در طول چهارده قرن از جهات مختلف در حیات فردی و اجتماعی ما تأثیر پنهان و آشکار نهاده است. چنان که امروزه نمی توان جنبه ای از جنبه های گوناگون زندگی مسلمانان را یاد کرد که قرآن مجید و معانی والای آن به نحوی مستقیم یا غیرمستقیم در آن تأثیری نگذاشته باشد و هر کس در این باره تأملی به سزا کرده باشد و عناد نورزد ، به صحت این اعتقاد اقرار می کنند. حدیث نیز که همان«قول و فعل و تقریر»  پیامبر اکرم است ، همین حکم را دارد و الفاظ و معانی آن به صورت های گوناگون در زندگی مسلمانان و در رفتار و گفتار و کردار آنان تأثیر نیرومند و دراز آهنگی داشته است.
یکی از بارزترین موارد این تأثیر، سروده های شاعران و نوشته های نویسندگان است. هر ملتی به سرمایه هایی  اعم از مادّی و معنوی، می تازد. یکی از سرمایه های جاودانی و افتخار آمیز ما ایرانیان نیز سروده های شاعران و سخنوران و نوشته های دبیران و نویسندگان و تأمّلات عارفان و اندیشه های حکیمان و فیلسوفان و متکّلمان ایرانی مسلمان است و همه می دانند که بسیاری از ابیات و عبارات این بزرگان را " اشاره"، "تلمیح" ، "اقتباس" ، "تضمین"  ،"تحلیل آیات " ، "قصص" و "تمثیل"های گوناگون این کتاب مبین و سخنان پیامبر بزرگوار خدا تشکیل می دهد و همه ي آن بزرگان در عبارت پردازی، استدلال و بیان آن چه در ضمیر خود از این موارد بهره مند شده اند. لذا اگر کسی ادعا کند که مثلاً می تواند اشعار رودکی، فردوسی بزرگ، ناصر- خسرو،خاقانی، سنایی، عطار، مولوی، سعدی، حافظ، جامی و صدها تن شاعر دیگر و نیز آثار مردانی چون غّزالی، عنصر المعالی زیادی، نصرالله منشی و بسیاری دیگر را بدون فهم قرآن مجید و تفسیر آن و تأمّل در احادیث نبوی به درستی دریابد، باید در صحّت ادعای او تردید کرد زیرا به   قول حافظ:« هر چه دارم همه از دولت قرآن است»؛ به دلیل انواع تأثیراتی که این دو منبع گران مایه ی عظیم در ادب فارسی بر جای گذ اشته اند.
ما در فصل اول این تحقیق به بیان ضرورت و اهمیت گردآوری این پژوهش پرداخته ایم و در فصل دوم درباره ی تاریخچه ی موضوع و پیشینه ی آن سخن گفتیم و در فصل سوم به بیان روش های مورد استفاده اشاره کرده ایم و در فصل چهارم به تأثیر و اقتباس هر یک از شاعران و کاتبان به صورت اجمالی موردی پرداخته ایم؛ زیرا اگر هر پژوهنده ای بخواهد تمام موارد تأثّر شاعران را مطرح کند باید درباره ی هر کدام از آن ها کتابی کلان بنویسد که برای ما این کاری ناممکن است. هم چنین در این فصل به بررسی پاسخ نامه ها و نتایج حاصل از آن نیز پرداخته ایم و فصل پنج هم شامل بحث و نتيجه گيري، پیشنهادات، مطرح کردن مشکلات، منابع و مآخذ می- باشد.
ناگفته نماند که موارد ارائه شده در این فصول تنها مشتی از خروار است و از شما خواننده و صاحب نظر ارجمند خواهشمندیم ما را در رفع کاستی های موجود یاری و راهنمایی فرمایید تا ان شاء الله در گردآوری های آتی درصدد رفع این معایب برآییم و از راهنمایی های علمی شما بهره- مند گردیم.
مقدمه
 قرآن بزرگترین یاور و استوارترین پناهگاه برای همه ی نویسندگان و شاعران اسلامی بوده است حتی کسانی هم که اندیشه ای ناهمسو با اسلام داشته اند به این ریسمان خدایی چنگ زده- اند و در پس این دژ استوار، پناه گرفته اند، اگر چه اینان از این تمسک طرفی برنبسته بلکه در تیرگی ها فرو رفته اند که:«من یهدالله فهو المهتدی و من یضلل فأولئک هم الخاسرون» (آیه ی 178/اعراف) و کلام مولانا هم به  معنی این آیه اشاره دارد:

در بنی فرمود کاین قرآن ز دل 
                                                                                  هادی  بعضی و بعضی را مضل       
قرآن برای مسلمانان نیز هم زبان دل است و هم ترجمان اعتقاد و پشتیبان آن تقدیسی را متداعی می کند که هم آرام بخش است و هم شکوهمند، شکوهی معنوی که همه را به سکوت وا- می دارد، «اذا قرﺉ القرآن فاستمعوا  له و انصتوا» (آیه ی204 / اعراف) و آرامشی که نتیجه هدایت و ایمان است، «هدی للناس و بنیات من الهدی و الفرقان» (آیه ی 185/بقره ) به علاوه مضامین قرآنی بخش عمده ای از عاطفه ی جمعی همه ی مسلمانان را به خود اختصاص داده است.
 رشته استواری است که میان آنان پیوند برادری ایجاد کرده، هم ضامن بقا و دوام خود است و هم جاودانگی اعتقادات اسلامی را تضمین می کند. این ویژگی همان عنایت الهی است که مانع هر گونه تحریف و تغییر احکام و قرآن نیز هست.
زبان فارسی از زبان های عمده ی بهره دهنده به فرهنگ اسلامی و بهره برنده از معارف انسان ساز قرآنی است از این رو دانستن قرآن و حدیث و درک معانی و مضامین والای آن لازم   می نموده و پیوسته مورد نظر مردم به ویژه ادب دوستان و منتقدان بوده است.
بدین ترتیب ما بر آن شدیم تا پژوهشی درباره ی نقش قرآن و حدیث در ادب فارسی، داشته باشیم.
چکیده
        خداوند برای هدایت انسان ها، پیامبران الهی را به سوی بشر مبعوث کرده است تا اندیشه و تفکر آنان را تحول و در رفتار و کردار افراد بشر و جوامع آنان تغییر ایجاد کند.
هدف از این گردآوری اشاره به تاثیر قرآن و حدیث، که هر دو در هدایت بشر نقش به سزایی دارند، است. 
برای این منظور ما در این تحقیق به ترتیب زندگانی و تاثرات هشت تن از شاعران بزرگ را دنبال کردیم و برای این که تاثر هر نویسنده و سخنور را بهتر ردیابی کنیم از زندگانی آن شاعر و نویسنده به اجمال سخن گفتیم و میزان اشتغال وی به علوم قرآنی از جمله تفسیر کتاب مجید و احادیث رسول اکرم و اخبار معصومین را تا حد ممکن یادآوری کردیم.
در این تحقیق با توجه به پرسشنامه ای که تهیه گردید و در اختیار چهل نفر از دانش آموزان سال سوم و پیش دانشگاهی  مدرسه آرمینه مصلی نژاد قرار گرفت، ما به بررسی میزان آشنایی آن ها با مفهوم قرآن و حدیث و نقش آن ها در ادبیات فارسی پرداختیم و پس از مشاهده- ی پاسخ نامه ها نتایج حاصل را به صورت جداول و نمودار هایی برای هر سوال به صورت مجزا نشان دادیم و پی بردیم که هر دو گروه آماری نتایج یکسانی داشتند.