بررسي تأثير گزارشگري مالي تحت وب بر ويژگي‌هاي كيفي اطلاعات حسابداري

فهرست مطالب
     فصل اول: کليات پژوهش
1-1 ديباچه..................................................................................................................................    2
1-2 بيان مسئله و علل برگزيدن موضوع پژوهش...............................................................    3
1-3 اهميت و ضرورت پژوهش..............................................................................................    5
1-4 هدف پژوهش....................................................................................................................    6
1-5 نوع طرح پژوهش.............................................................................................................    6
1-6 فرضيات پژوهش.............................................................................................................    7
1-7 روش پژوهش....................................................................................................................    7
1-8 جمع آوری اطلاعات..........................................................................................................    7
1-9 ابزار اندازه گيري اطلاعات ............................................................................................    8
1-10 قلمرو پژوهش.................................................................................................................    8
1-11 محدوديت های پژوهش...................................................................................................     8
1-12 واژگان تخصصی پژوهش.................................................................................................    9
1-13 ساختار پژوهش...............................................................................................................     10
 


   فصل دوم: مباني نظري و پيشينه پژوهش
    گفتار اول: حسابداري و گزارشگري مالي برون سازماني
2-1 ديباچه ..............................................................................................................................    12
2-1-1 حسابداري و پيرامون آن.........................................................................................    12
2-1-2 هدف هاي صورتهاي مالی.......................................................................................    14
2-1-3 نقش صورتهاي مالي اساسي درتحقق اهداف حسابداري وگزارشگري...........    14
2-1-4 اهداف حسابداري ....................................................................................................    15
2-1-5 گزارش هاي حسابداري............................................................................................    17
2-1-6 صورتهاي مالي و گزارشگري مالي.........................................................................    18
2-1-7انواع گزارشهاي مالي..................................................................................................    18
2-1-8 استفاده کنندگان گزارشهاي مالي............................................................................    19
2-1-9 ويژگي هاي کيفي اطلاعات حسابداري....................................................................    22
    گفتار دوم: گزارشگري مالي تحت وب
2-2 ديباچه ............................................................................................................................    27
2-2-1 تاريخچه اينترنت......................................................................................................    27
2-2-2 وضعيت کنوني اينترنت در ايران و جهان............................................................    28
2-2-3 محدوديت هاي گزارشگري مالي سنتي..................................................................    29
2-2-4 لزوم مدل جديد گزارشگري مالي.............................................................................    31
2-2-5 موضوعات مهم در ارتباط با گزارشگري مالي تحت وب....................................    32
2-2-6 انگيزه هاي موجود براي گزارشگري مالي تحت وب.............................................    34
2-2-7 ريسک هاي ذاتي در گزارشگري مالي تحت وب.....................................................    37
2-2-8 زبان علامت گذاري فوق متن (HTML) در مقابل فرمت مدرک قابل حمل (PDF)    39
    گفتار سوم: زبان توسعه پذير گزارشگري مالي (XBRL)
2-3 ديباچه ..........................................................................................................................    41
2-3-1 تاريخچه XBRL....................................................................................................    42
2-3-2 تعريف XBRL........................................................................................................    44
2-3-3 علت بوجود آمدن XBRL.....................................................................................    45
2-3-4 XBRL چگونه کار مي کند......................................................................................
2-3-5 فرايند XBRL............................................................................................................    48
50
2-3-6 تاثيرات XBRL بر حسابرسي...............................................................................    60
2-3-7 XBRL و استانداردهاي حسابداري......................................................................    61
    گفتار چهارم : پيشينه پژوهش
2-4 پژوهشهاي برون از کشور ..........................................................................................    64
2-5 پژوهشهاي درون  کشور..............................................................................................    67
   
 فصل سوم: روش شناسی پژوهش
3-1 ديباچه ..............................................................................................................................    71
3-2 جامعه آماري....................................................................................................................    71
3-3تعيين حجم  نمونه..........................................................................................................    72
3-4 فرضيه هاي پژوهش....................................................................................................    73
3-5 روش پژوهش................................................................................................................    74
3-6 جمع آوری اطلاعات......................................................................................................    74
3-7 ابزار اندازه گيري اطلاعات..........................................................................................    74
3-8 روايي و پايايي پرسشنامه..........................................................................................
     3-8-1 روايي پرسشنامه................................................................................................
      3-8-2 پايايي پرسشنامه...............................................................................................    75
75
76
3-10 آماره آزمون.................................................................................................................    77

     فصل چهارم: تجزيه و تحليل داده ها
4-1 ديباچه ..............................................................................................................................    80
4-2 اطلاعات جمعيت شناسي................................................................................................    81
4-3 آزمون فرضيه ها............................................................................................................
      4-3-1 آزمون فرضيه اصلي اول..................................................................................
       4-3-2 آزمون فرضيه فرعي 1.....................................................................................
       4-3-3 آزمون فرضيه فرعي 2......................................................................................
       4-3-4 آزمون فرضيه فرعي 3.......................................................................................
       4-3-5 آزمون فرضيه اصلي دوم..................................................................................    87
87
90
93
96
99
 
   فصل پنجم: نتيجه گيري و پيشنهادها
5-1 ديباچه ..................................................................................................................................    104
5-2 بحث و نتيجه گيري.............................................................................................................    104
      5-2-1 نتيجه گيري براساس فرضيه اصلي اول......................................................... .                                                                     5 -2-2نتيجه گيري براساس فرضيه فرعي .......................................................................
       5-2-3 نتيجه گيري براساس فرضيه فرعي 2...............................................................
       5-2-4 نتيجه گيري براساس فرضيه فرعي 3...............................................................
       5-2-5 نتيجه گيري براساس فرضیه اصلي دوم...........................................................    106
106
107
107
108
5-3 پيشنهادهاي کاربردي در راستاي پژوهش ..................................................................    109
5-4 پيشنهادها براي پژوهشهاي آتي....................................................................................    110

ديباچه
امروزه دگرگوني هاي شگرفي در زمينه فن آوري اطلاعات  رخ داده و پيشرفت‌هاي آن فراگير شده است. به طوري كه روندهاي دگرگوني را در زمينه هاي مختلف ايجاد كرده است. مهمترين ويژگي هاي آن سرعت زياد در پردازش داده ها ، دقت بسيار زياد ، سرعت بالاي دسترسي به اطلاعات، به روز بودن، امكان مبادله الكترونيكي داده‌ها، كيفيت بالا، قيمت فوق‌العاده ارزان و رو به كاهش مي باشد و از سويي گسترش حجم عمليات و پيچيده‌تر شدن امور پيش روي ما مي باشد. با توجه به اين عوامل ديگر نيازي به توجيه استفاده از فن آوري اطلاعات در دنياي امروز نخواهد بود و حسابداري نيز ناگزير به كاربرد و استفاده از تمام يا برخي از روشهاي نو در ارائه خدمات و وظايف خود مي باشد. چرا كه به گفته گري ساندم رئيس پيشين انجمن حسابداران آمريكا، نقش اطلاعات در جامعه اهميت بيشتري پيدا كرده پس تهيه كنندگان اطلاعات به خصوص حسابداران بايد تهيه كننده اطلاعات پيشرفته و باكيفيت باشند تا خدمات شان با قيمت هاي بالا خريدار داشته باشد، در غير اين صورت در آينده جايگاهي نخواهند داشت(حسن آقايي، 1385،1).
شكي نيست كه فن آوري اطلاعات، جريان اطلاعات را بين شركتهاي تهيه كننده اطلاعات و استفاده كنندگان اطلاعات تغيير داده است. از سالها قبل كليه مراحل چرخه حسابداري بجز گزارشگري به صورت الكترونيكي انجام مي شدند. با اين وجود، رشد فزاينده فن آوري اطلاعات از قبيل پيدايش اينترنت و ابزارهاي آن و استفاده از آنها در گزارشگري ،از سال 1997  مكانيزم  جديدي را ايجاد کرده اند و گزارشگري مالي را به سمت گزارشگري مالي به هنگام  سوق داده اند. بدين صورت كه با استفاده از  XBRL  سامانه  مالي يكپارچه شركت به صورت مستقيم به اينترنت وصل مي شود. بنابراين استفاده كنندگان از اطلاعات حسابداري در هر نقطه از جهان مي توانند به وب سايت شركت مراجعه كرده و هر لحظه صورتهاي مالي را با آخرين تغييرات مشاهده و تجزيه و تحليل كنند، حتي با استفاده از نرم افزارهاي هوشمند   ERP،  HTML،  XML،  XBRL و ... استفاده كنندگان مي‌توانند نسخه خود را برای گزارش دلخواه دستكاري نمايند. به اين ترتيب، نيازي به چاپ و توزيع صورتهاي مالي آن هم تنها در پايان سال مالي و ميان دوره‌اي نخواهد بود.(WWW. BILAN.IR)    اين نوع گزارشگري مالي كه در آن اطلاعات از طريق اينترنت در همه حال در دسترس خواهد بود گزارشگري مالي به هنگام مي گويند.
1-2بيان مسئله و علل برگزيدن موضوع پژوهش
در دو دهه اخير پاياني قرن بيستم سه نوآوري مهم يعني دورنگار، ، تلفن همراه و اينترنت، نشان داده است كه چگونه گسترش ارتباطات مي تواند در ايجاد بازار توليدات تأثير داشته باشد. و شيوه هاي كار و زندگي مردم را تغيير دهد. پيشرفت فن آوري ارتباطات از راه كاهش هزينه خدمات، بهبود توان شبكه هاي ارتباطي، خصوصي كردن و تجارتي كردن بخش ارتباطات عرضه و توليد ارتباطات و خدمات جهاني را افزايش داده است.
تشكيلات شبكه ارتباطات جهاني به خوبي در رشد اينترنت و  وب سايت هاي جهاني به عنوان  زير ساخت هاي  اطلاعات بين المللي ، قابل مشاهده است. اينترنت هرچند 22 سال اخير به اشكال مختلف موجود بوده است. اما در سالهاي اخير بسيار عمومي و بيش از سه و نيم ميليون سايت هم اكنون به استفاده كنندگان در دنيا خدمات ارائه مي دهند. وب سايت‌ها منبع عمده انواع اطلاعات هستند كه در انتقال اطلاعات كتابخانه ها ، روزنامه‌ها، كاتالوگ ها، فروشگاه‌ها و بروشورهاي اطلاعات تجاري مورد استفاده قرار مي‌گيرند(د ژپسند ، 1382 ، 22)
حسابداري زبان يك واحد تجاري است. چيزي كه بدون آن واحدهاي تجاري نمي‌توانند وجود داشته باشند. واحدهاي تجاري مي توانند بدون داشتن دفاتر اداري، تنخواه و‌ گاهي اوقات حتي بدون وجود كارمندان به فعاليت خود ادامه دهند ليكن بدون وجود يك سامانه حسابداري نمي‌توانند به تداوم خود ادامه دهند. واحدهاي تجاري به دنبال كسب سود هستند و براي موفقيت در فرآيند كسب سود مجبور هستند که يك سامانه حسابداري كامل داشته باشند. بايد سامانه اي وجود داشته باشد كه بتواند قابليت بهتري داشته باشد و نسبت به مانده راه‌حلهاي موجود ايمن تر و راحت‌تر باشد. (ثقفی و دیگران، 1384 ، 6)
فن آوري اطلاعات و ارتباطات (ICT)   آن چنان همه چيز را در دنياي معاصر تحت‌الشعاع قرار داده است كه بدون ترديد مي توان همان عبارتي را كه روزگاري درباره نفت گفته مي شد درباره آن به زبان آورد: اين كه در هرچيز كه پيرامون ما وجود دارد ردپايي از اطلاعات و فن آوري در آن ديده مي شود. سازمانها و شركتها در عصر فن آوري پيشرو اطلاعات و ارتباطات چهره متفاوتي يافته اند و شايد بيشترين تأثير را از اين دگرگوني ها پذيرفته اند. اين موج تازه، نه تنها نظام هاي اطلاعاتي سازمانها را تحت تأثير قرار داده و دگرگون ساخته بلكه بر چگونگي انجام فعاليتها و حتي تقدم و تأخر فرآيند هاي انجام كار نيز آثار شگرفي داشته است. حسابداران بيش از همه مترصد پيامدهاي دگرگونی دنياي ICT هستند زيرا چگونگي اين دگرگونی ها مستقيماً با نحوه انجام وظايف روزمره‌شان و بهبود فرآيندهاي انجام اين امور مرتبط است.(عرب مازار يزدي، 29،1384)
روند پر شتاب دگرگوني هاي صورت گرفته در حوزه فن آوري اطلاعات و ارتباطات و به ويژه اينترنت در حوزه حسابداري، منجر به يك روش نوين و انقلابي براي گزارشگري مالي شده است. با توجه به اهميت اين نوع گزارشگري كه مي تواند تأثير بسزايي بر تصميم گيري استفاده كنندگان از اطلاعات مالي داشته باشد. چند پرسش در اين ارتباط مطرح مي شود:
-  آيا گزارشگري مالي تحت وب مي تواند ويژگي هاي کيفي اطلاعات حسابداري را براي تصميم-گيري تحت تأثير قرار دهد؟
- آيا گزارشگري مالي تحت وب مي تواند باعث ارتقاء ويژگي کيفي مربوط بودن اطلاعات حسابداري شود؟
 - آيا گزارشگري مالي تحت وب باعث کاهش ويژگي کيفي قابليت اعتماد اطلاعات حسابداري مي شود؟
- آيا گزارشگر ي مالي تحت وب مي تواند باعث ارتقاء ويژگي کيفي در دسترس بودن اطلاعات حسابداري مي شود؟
- آيا مديران شرکتهاي ايران با فرهنگ گزارشگري مالي تحت وب آشنا و آگاه مي باشند؟
 1-3 اهميت و ضرورت پژوهش 
دگرگوني هاي پي در پي سه دهه اخير در پهنه هاي گوناگون سياسي و اقتصادي اگرچه بي‌سابقه و تكان دهنده بوده و بسياري از معادلات موجود را در جهان بر هم زده است اما نمي توان آن را با دگرگوني ها و پيشرفت‌هاي گسترده و باور نكردني فن آوري هاي مختلف و بيش از همه فن آوري هاي اطلاعات و ارتباطات مقايسه كرد. دگرگوني هاي ICT نه تنها در ارتباط با نظام‌هاي اطلاعاتي درون سازماني تغييرات زيادي را سبب شده ،بلکه  منجر به پيامدهاي مهمي در چگونگي روابط اقتصادي، شيوه‌هاي كسب و كار و مبادلات ميان شركتها نيز شده است. آنچه امروز به عنوان تجارت الكترونيك يا كسب و كار الكترونيك در عرصه فعاليتهاي اقتصادي پديد آمده بيش از هر چيز محصول دگرگوني ها و پيشرفت‌هاي فن آوري اطلاعات و ارتباطات است آثار اقتصادي اين فضاي جديد كسب و كار موجب به هم خوردن نسبت هاي رايج در توزيع سهم فعاليتها از مجموعه عملكرد اقتصادي شده است. مهم‌تر از آن، كسب و كار و تجارت الكترونيك بر نوع اطلاع رساني و حتي نوع نيازهاي اطلاعاتي افراد ذينفع در ارتباط با سازمانها و شركتهاي گوناگون نيز آثار بسياري بر جاي نهاده است.
توسعه فن آوري اطلاعات و ارتباطات، زندگي بشر امروز و عمليات سازمانها را همراه با هم تحت تأثير قرار داده است، اما در سازمانهاي امروز شايد كمتر فعاليتي به اندازه كاري كه حسابداران و سامانه هاي اطلاعاتي حسابداري انجام مي دهند از آثار و تبعات اين جهش‌هاي علمي و فني تأثير پذيرفته باشد. تمام فعالیت حسابداران با داده ها و اطلاعات عجين است و نمي توان اثرگذاري شگرف دگرگوني هاي ICT بر اين فعاليتها را ناديده گرفت.( عرب مازار يزدي ،1384،28)
روند پرشتاب دگرگوني هاي صورت گرفته در حوزه فن آوري اطلاعات و ارتباطات به ويژه اينترنت، كليه ابعاد جوامع بشري را تحت تأثير قرار داده به گونه اي كه براي مثال در حوزه‌ي حسابداري؛ منجر به معرفي يك روش نوين و انقلابي براي گزارشگري مالي شده است. اين روش نوين گزارشگري مالي در عصر جديد را گزارشگري مالي تحت وب گويند.
1-4 هدف پژوهش
هدف پژوهش ارزيابي تأثير گزارشگري مالي تحت وب بر ويژگي هاي کيفي اطلاعات حسابداري و همچنين بررسي ميزان آشنايي مدیران شرکتهای ایران با فرهنگ گزارشگري مالي تحت وب مي باشد.نياز روزافزون استفاده کنندگان اطلاعات مالي به اطلاعات مالي به موقع و قابل اعتماد و نيز حرکت به سوي گزارشگري الکترونيکي با استفاده از پيشرفتهاي فن آوري اطلاعات است که گزارشگري مالي تحت وب نمونه بارز آن مي باشد و نيز بسط پژوهش در رابطه با گزارشگري مالي تحت وب و ارزيابي اثرات گزارشگري مالي تحت وب بر هر يک از ويژگي هاي کيفي اطلاعات حسابداري و نشان دادن آثارآن به موقعيت هاي مطلوب در محيط هاي تجاري بعنوان نقطه آغازي برای پذيرش گزارشگري مالي تحت وب مي باشد.
1-5 نوع طرح پژوهش:
براساس هدف؛ پژوهشهاي علمي را مي توان به دو گروه بنيادي و کاربردي تقسيم کرد. در تقسيم بندي بالا، پژوهش حاضر در گروه پژوهشهاي کاربردي قرار مي گيرد. پژوهشهاي کاربردي پژوهشهايي هستند که با استفاده از زمينه و بستر شناختي و معلوماتي که توسط پژوهشهاي بنيادي فراهم شده اند؛ براي رفع نيازمندي هاي بشر مورد استفاده قرار مي گيرند.
1-6 فرضيات پژوهش:
فرضيات اين پژوهش عبارتند از:
فرضيه اصلي اول: گزارشگري مالي تحت وب ويژگي های كيفي اطلاعات را براي تصميم گيری تحت تأثير قرار مي دهد.
فرضيه فرعي 1: گزارشگري مالي تحت وب ويژگي كيفي مربوط بودن اطلاعات حسابداري را در تصميم گيري افزايش مي دهد.
فرضيه فرعي 2: گزارشگري مالي تحت وب از  ويژگي كيفي قابليت اعتماداطلاعات حسابداري  در تصميم گيري مي كاهد .
فرضيه فرعي 3: گزارشگري مالي تحت وب ويژگي كيفي در دسترس بودن اطلاعات حسابداري را در تصميم گيري افزايش مي دهد.
فرضيه اصلي دوم: مديران شركتها با فرهنگ گزارشگري مالي تحت وب آشنا و آگاه مي‌باشند.
1-7 روش پژوهش:
پژوهش حاضر به روش قیاسی – استقرایی انجام شده است به این معنی که از روش قیاسی به مطالعات چارچوب نظری و پیشینه پژوهش از راه مطالعات کتابخانه ای ، مقالات ، اینترنت و برای قبول یا رد آزمون فرضیات از راه استقرایی به جمع آوری اطلاعات پرداخته می شود این پژوهش نیز به صورت پیمایشی و میدانی انجام می گیرد و از نوع کاربردی است .
1-8  جمع آوری اطلاعات
جمع آوری اطلاعات برای تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیات با استفاده از پرسشنامه صورت  می گیرد .
1-9 ابزار اندازه گيري اطلاعات
ابزار اندازه گیری بر اساس پرسشنامه با مقیاس طیف لیکرت 5 گزینه ای استفاده شده است با توجه به اینکه در این مقیاس اندازه گیری پاسخها به صورت کیفی بوده (خیلی زیاد ، زیاد ، متوسط ، کم و خیلی کم) بنابراین برای تبدیل آنها به پاسخهای کمی برای هر کدام از گزینه ها اوزان (5-1) انتساب داده شده است .
1-10 قلمرو پژوهش
قلمرو موضوعي: گزارشگري برون سازماني، گزارشگري مالي تحت وب و زبان توسعه پذير گزارشگري مالي(XBRL).
قلمرو زماني : قلمرو زماني اين پژوهش مربوط به سال 1386 مي باشد.
قلمرو مكاني: از آنجا كه شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از لحاظ استفاده از سامانه هاي اطلاعاتي حسابداري، نسبت به شركتها و موسسات خارج از بورس داراي برتري نسبي هستند و با توجه به اينكه دسترسي به اطلاعات اين شركتها نسبت به ساير شركتها با سهولت بيشتري صورت مي گيرد، بنابراين جامعه آماري پژوهش شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مي باشد.
1-11 محدوديت پژوهش:
در این پژوهش ، عوامل محدود کننده ای وجود داشته است که اهم آن عبارتند از:
1-    در قلمرو مکانی و در کشور جمهوری اسلامی ایران از گزارشگری مالی تحت وب در عمل بسیار کم استفاده می شود .
2-    جدید بودن موضوع در گردهمایی های عمومی کشور .
3-    محدودیت های ذاتی پرسشنامه.