نقش‌ قدرت‌ و توسل‌ به‌ زور در روابط‌ بين‌الملل‌

مقدمه‌:
قدرت‌، نفوذ و اقتدار واژه‌هائي‌ هستند كه‌ در دنياي‌ سياست‌ زياد شنيده‌ مي‌شود لكن‌استفاده‌ از آن‌ منحصر به‌ اين‌ قلمرو نيست‌. در تمام‌ سطوح‌ زندگي‌ اجتماعي‌ ما با عامل‌قدرت‌ سر و كار داريم‌: قدرت‌ متكي‌ به‌ قانون‌، قدرت‌ متكي‌ به‌ زور. قدرت‌ پاسبان‌ سرگذربراي‌ آنكه‌ خطاي‌ رانندگي‌ شما را جريمه‌ كند يا ان‌ را با ديده‌ اغماض‌ بنگرد. قدرت‌ بقال‌ محل‌كه‌ از فروش‌ شير به‌ شما خودداري‌ كند. قدرت‌ يك‌ بوروكرات‌ خرده‌ پا كه‌ شما را ساعتهادر صف‌ طويل‌ معظل‌ كرده‌ و يا روزها ازين‌ اداره‌ به‌ آن‌ اداره‌ پاس‌ بدهد. قدرت‌ امير و وزرووكيل‌، قاضي‌، قدرت‌ جاني‌ دزد و آدم‌ كشي‌ كه‌ با سلاح‌ سرد يا گرم‌ جان‌، مال‌ و ناموس‌شما را تهديد كند. قدرت‌ صاحبخانه‌ براي‌ آنكه‌ با توسل‌ به‌ شگردهاي‌ مختلف‌ اثاثيه‌ وزندگي‌ شما را به‌ خيابان‌ بريزد. قدرت‌ طلبكار و رباخوار براي‌ آنكه‌ شما را روانه‌ زندان‌ كند.قدرت‌ خانم‌ خانه‌ براي‌ آنكه‌ اراده‌ خود را به‌ شوهر تحميل‌ كند. قدرت‌ تنبيه‌ كردن‌، قدرت‌بخشيدن‌، قدرت‌ دوست‌ داشتن‌، قدرت‌ اعتراف‌ به‌ گناه‌...
پديده‌ قدرت‌:
برتر اندراسل‌ معتقد است‌ كه‌ «قوانين‌ علم‌ حركات‌ جامعه‌ قوانيني‌ هستند كه‌ فقط‌برحسب‌ قدرت‌ قابل‌ تبيين‌اند نه‌ برحسب‌ اين‌ يا آن‌ شكل‌ از قدرت‌» در همين‌ راستا اومي‌گويد «براي‌ كشف‌ اين‌ قوانين‌ لازم‌ است‌ كه‌ نخست‌ اشكال‌ مختلف‌ قدرت‌ را طبقه‌بندي‌كنيم‌ و سپس‌ به‌ مطالعه‌ نمونه‌هاي‌ تاريخي‌ مهمي‌ بپردازيم‌ كه‌ نشان‌ مي‌دهند چگونه‌سازمانها و افراد بر زندگي‌ مردمان‌ تسلط‌ يافته‌اند. راسل‌ در اين‌ موضع‌گيري‌ فلسفي‌جهاني‌ از قدرت‌ را مورد توجه‌ قرار مي‌دهد كه‌ بقول‌ خود وي‌ در كشف‌ قوانين‌ علم‌ دراجتماع‌ به‌ او كمك‌ مي‌كند. رئاليست‌هاي‌ سنت‌ گرا نيز نيروهاي‌ محركه‌ را در جامعه‌ وروابط‌ بين‌الملل‌ در مفهوم‌ قدرت‌ جستجو مي‌كنند. نوگراها يا مدرنيست‌ها هم‌ ازين‌ قافله‌جدا نيستند و مناسبات‌ قدرت‌ را سرچشمه‌ مراودات‌ بين‌المللي‌ به‌ حساب‌ آورده‌اند.
ميل‌ به‌ قدرتدر انسان‌ حدودي‌ نمي‌شناسد، زيرا برخلاف‌ ساير موجودات‌ زنده‌،آدميزاد قدرت‌ را نه‌ تنها براي‌ بقاء و استمرار حيات‌ طلب‌ مي‌كند بلكه‌ هنگامي‌ كه‌ بحد كفايت‌از آن‌ براي‌ ادامه‌ حضور در صحنه‌ زندگي‌ دست‌ يافت‌ و خاطرش‌ از بابت‌ نيازهاي‌ اوليه‌مانند خوراك‌ و خواب‌ و اطفاء غرايز طبيعي‌ راحت‌ شد آنگاه‌ بفكر مدارج‌ بالاتر از تأمين‌خواسته‌ها مانند كسب‌ حيثيت‌ و مقام‌ و نفوذ و ايجاد سلطه‌ مي‌افتد.
انگيزه‌ كسب‌ قدرت‌:
از نظر علم‌ رفتار و سلوك‌، انگيزه‌ كسب‌ قدرت‌ را مي‌توان‌ در محركهاي‌ مختلفي‌ كه‌از درون‌ يا بيرون‌ انسان‌ در جامعه‌ نشئت‌ مي‌گيرد جستجو كرد. دانشمندان‌ و فلاسفه‌ علم‌اجتماع‌ از محركها و انگيزه‌هاي‌ گوناگوني‌ با تعدد و تنوع‌ فراوان‌ براي‌ حس‌ يا غريزه‌ سيطه‌و تفوق و برتري‌ جوئي‌ ياد كرده‌اند. بعقيده‌ گروهي‌، برخي‌، از محركها داراي‌ اساس‌ و پايه‌فطري‌ مي‌باشند، ولي‌ در سايه‌ تجارب‌ و آگاهيهاي‌ فردي‌ و اكتسابات‌ در محيط‌ و جامعه‌شكل‌ و مسير و تجلي‌ ويژه‌اي‌ به‌ خود مي‌گيرند. اين‌ همان‌ تقسيم‌بندي‌ محركهاي‌ اوليه‌ وثانويه‌ روان‌شناسي‌ امروز است‌ كه‌ قرنها قبل‌ نيز وسيله‌ فيسلوف‌ و دانشمند ايراني‌ امام‌محمد غزالي‌ (450-505 هجري‌ قمري‌) در چهار طبقه‌ بشرح‌ زير عنوان‌ شده‌ است‌:
الف‌ - تمايلات‌ بهيمي‌: مانند علاقه‌ شديد به‌ خوردن‌ و حرص‌ بر اجراء تمايلات‌جنسي‌. به‌ عقيدة‌ غزّالي‌ اين‌ تمايلات‌ يك‌ رشته‌ صفات‌ اخلاقي‌ را مانند وقاحت‌، بي‌شرمي‌،خبث‌ و پليدي‌ دروني‌، بخل‌ و تبذير، طمع‌، تملق‌ و چاپلوسي‌ براي‌ انسان‌ به‌ ارمغان‌ مي‌آورد.
تفكيك‌ مفاهيم‌ «قدرت‌» و «نيرو»:
يكي‌ از مفاهيمي‌ كه‌ غالباً باعث‌ تعابير و برداشت‌هاي‌ گمراه‌ كننده‌ مي‌گردد اختلاط‌معني‌ قدرت‌ با نيرو مي‌باشد. حتي‌ در اكثر زبانهاي‌ عمده‌ خارجي‌ كه‌ ظرافت‌ و دقت‌ كلمات‌و جملات‌ بشيوه‌ بسيار محسوسي‌ كاربرد ويژه‌اي‌ را تداعي‌ مي‌كند تفاوت‌ بين‌ اين‌ دواصطلاح‌ و مفاهيم‌ آنها در قلمرو علوم‌ سياسي‌ بدرستي‌ درك‌ نمي‌گردد. در زبان‌ شيرين‌فارسي‌ نيز غالباً اين‌ گونه‌ كلمات‌ در بيان‌ معمولي‌ محاوره‌اي‌ و روزنامه‌اي‌ بطور مترادف‌استعمال‌ مي‌گردند و در عمل‌ تفكيكي‌ در محدوده‌ كاربرد مفهوم‌ ان‌ معمول‌ نمي‌گردد. بهرتقدير در علوم‌ سياسي‌ تفكيك‌ مفهوم‌ و كاربرد اين‌ دو اصطلاح‌ ضرورت‌ دارد و ما در اينجامختصراً به‌ تشريح‌ آن‌ مي‌پردازيم‌.
قدرت‌ در فلسفه‌ سياسي‌
از آغاز تاريخ‌ بشر تا كنون‌ همواره‌ دو طبقه‌ متمايز در جامعه‌ دعوي‌ قدرت‌ كرده‌اند ودر جدال‌ و كشمكش‌ دائم‌ در مقابل‌ هم‌ ايستاده‌اند. دسته‌ اول‌ باتكاء حقوق انحصاري‌ فردنسبت‌ به‌ اموال‌ و مايملك‌ او قائل‌ به‌ اولويت‌ فرد بر جامعه‌ بوده‌اند. دسته‌ دوم‌ بنام‌ خير وصلاح‌ جمع‌ و آراء اكثريت‌ مردم‌ در جامعه‌ مدعي‌ قدرت‌ گشته‌اند.
ارسطو در طبقه‌بندي‌ انواع‌ حكومتها محور ملاحظات‌ و انديشه‌ خود را بر «مدعيان‌قدرت‌» در جامعه‌ گذاشته‌ است‌. اهتمام‌ او در اين‌ است‌ كه‌ وقتي‌ بيش‌ از يك‌ نيرو مدعي‌قدرت‌ در كشور وجود دارد، چگونه‌ بايد امور كشور را اداره‌ نمود كه‌ اين‌ نيروها بجاي‌خنثي‌ كردن‌ يكديگر و تعارض‌ دائمي‌، در جهت‌ تكميل‌ يكديگر در طريق‌ خير و صلاح‌ جامعه‌يكديگر را تحمل‌ كنند و تعادل‌ در اجتماع‌ برقرار نمايند.
قدرت‌ در علوم‌ سياسي‌:
در قلمرو علوم‌ سياسي‌ عموماً واژه‌هاي‌ گنك‌ و دوپهلو و قابل‌ تعبير و تفسيرفراوانند لكن‌ ندرتاً اصطلاح‌ يا لغتي‌ را ميتوان‌ يافت‌ كه‌ به‌ اندازه‌ واژه‌ «قدرت‌» ابهام‌انگيزباشد. قدرت‌ كه‌ بزبان‌ انگليسي‌ (Power)، به‌ زبان‌ فرانسه‌ (Puissance) و به‌ زبان‌ آلماني‌(Macht) گفته‌ مي‌شود