سیستم های اطلاعات مدیریت

(ديباچه)
در ادارة سازمانهاي بزرگ امروزي عمل تصميم گيري به قدري مهم است كه برخي از محققان دانش مديريت، سازمان را شكة تصميم و مديريت را علم تصميم گيري تعريف كرده اند. بي شك، امروزه با توسعة سازمانها و گسترش وظائف و مسئوليتهاي مديريت، تصميمات مدير بايد همواره بر پاية بررسيهاي فني و آمار و اطلاعات صحيح و بر طبق اصول و روشهاي خاص علمي استوار شود. جريان عمليات و فعاليتهاي آتي سازمان، نيل به هدفهاي مطلوب در برنامه هاي كوتاه مدت و دراز مدت، موفقيت و بهبود عمليات كه با صرف منابع انساني و مادي همراه است، مستقيماً به نحوة اتخاذ تصميم مديران وابسته است. لازم است كه تصميمات با تقبل حداقل اتلاف و ضايعات در منابع انساني و مادي در جهت نيل به هدفهاي مورد نظر اتخاذ شود.
اهميت اطلاعات در فرايند تصميم گيري بر هيچ صاحب نظري پوشيده نيست. اطلاعات از منابع حياتني سازمان بوده و هر قدر سازماني از لحاظ اطلاعات غني تر باشد، تصميمات صحيحتري در آن اتخاذ خواهد شد.
به بيان ساده، تصميم گيري يعني انتخاب راه كار مناسب و مطلوب، از ميان راه هاي كار مختلف براي حصول مقصودي معين.
اين انتخاب بر مبناي قضاوت و اعتقادات شخصي و برآوردهاي ذهني با كمك اطلاعات عيني و واقعيتهايي كه ممكن است در دسترس تصميم‌گيرندگان و اداره كنندگان باشد، صورت مي گيرد. در صورت فقدان يا محدوديت اطلاعات و آمار براي حل مشكل يا مسئله مورد نظر يا نيل به هدف مطلوب، محققاً تصميم گيري صحيح و منطقي نيست؛ و هرقدر اطلاعات در بارة راه كارها ناقص تر باشد، درجة عدم اطمينان نسبت به تصميمي كه اتخاذ مي شود، بالاتر خواهد رفت. پس بدين ترتيب خواهيم ديد كه ارتباطات و نقل و انتقال اطلاعات در يك سازمان از جمله مبرم ترين وظائف در كار مديران است. ضمناً اطلاعات زيربناي تصميم گيريها و برنامه ريزيها و كنترل صحيح و كامل توسط مدير است.

«شكل گيري سيستم هاي اطلاعات مديريت»
در گذشته نه چندان دور، غالب سيستم هاي پرداخت حقوق و دستمزد، سيستم هاي پردازش داده ها بودند كه به كمك آنها فقط ليست و فيش حقوق تهيه مي شد و حداكثر مي توانستند كسورات را محاسبه نموده و جمع دريافتي سالانه را بنويسند. اما مديران كم كم براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد كارمندان خود درخواستهايي مطرح نمودند، درنتيجه سيستم هاي پردازش داده هاي حقوق و دستمزد، تبديل به سيستم اطلاعات مديريت منابع انساني گرديد. با سيستنم اطلاعات مديريت منابع انساني مي توان يك سري پيش بيني ها و محاسبات انجام داد، مانند بررسي پرداخت دستمزد بين گروههاي مختلف كاري، استفاده بهتر از تخصص هاي موجود و ارائه اطلاعاتي كه در تمام سطوح مديريت مورد نياز مي باشد.
نكته اي كه قابل توجه مي باشد آن است كه معمولاً مديران شركتهاي توليدي بدون شناخت دقيق از محصول، هزينه توليد و وضعيت و شرايط بازار هرگز حاضر به ايجاد يك خط جديد نيستند، اما همين مديران خيلي راحت ميليونها تومان صرف پياده سازي سيستم هاي اطلاعات مديريت مي كنند بدون آنكه شناخت دقيقي از اهداف، حدود و كاربرد آن داشته باشند. همين امر غالباً منجر به پياده سازي و اجراي سيستم هايي مي شود كه با مشكلات بسيار همراه مي باشد.
بروز اين مشكلات ايجاب مي كند كه مديران يك شناخت اجمالي از سيستم هاي اطلاعات مديريت داشته باشند. هدف سيستم هاي اطلاعات مديريت نأمين نيازهاي اطلاعاتي كليه مديران سازمان و يا واحدهايي از سازمان مي باشد. اين واحدها ممكن است بر اساس زمينه هاي عملياتي سازمان باشد يا بر اساس سطوح مديريت.
سيستم اطلاعات مديريت گزارشاتي را به صورت نمودار يا جدول در اختيار كاربرتن مربوطه قرار مي دهد. عوامل انساني همواره براي عملكرد سيستم هاي اطلاعاتي، بسيار مهم بوده اند اما مديران و كارشناسان اطلاعاتي مي توانند برنامه هايي طراحي نمايند كه آثار منفي عوامل انساني را به نتايج مثبت تبديل نمايند.

Mis چيست؟
تا نيمة دهة 1960 غالب شركتهاي بزرگ عليرغم همه مشكلات موفق به اجراي اولين سيستم هاي كامپيوتري خود شده بودند. كار اين شركت ها با حجم زيايد از داده ها كه در اختيار داشتند بسيار مشكل بود و تلاش زيادي بود تا اين داده ها را به شكلي تبديل نمايند كه براي كامپيوتر قابل قبول باشد. ادبيات كامپيوتر در سازمانها محدود بود به عده اي كارشناس اطلاعاتي، اين كارشناسان نيز هيچگونه تجربه واقعي براي هدايت اجراي مراجل چرخه حيات سيستم نداشتند و لذا پيشرفت در اين زمينه به تدريج و در اثر سعي و خطا بوجود آمد.
سازمانها در آن دوران سخت يك هدف داشتند و آن اين بود كه در اجراي وظائف پردازش داده ها از كامپيوتر دقيقاً همانگونه استفاده مي كنند كه ماشين هاي پانچ كارت آنرا داشتند. امور سيستم هاي اطلاعات حسابداري خوب تعريف مي شد و روي ادارات حسابداري سازمان تأثير مي گذاشت و اصولاً اجراي كامپيوتر به معناي تبديل امور جاري به شكل كامپيوتري بود.

تلاش اوليه براي MIS.
با اجراي سيستم هاي حسابداري،‌ هم كارشناسان اطلاعاتي سازمان و هم توليد كنندگان كامپيوتر مايل بودند كه فعاليت كامپوتري توسعه يابد. لذا در جستجوي طراحي سيستمي برآمدند ولي طولي نكشيد كه متوجه شدند اين سيستم ها مطلوبيت زيادي ندارد و تكنولوژي مربوطه سالهاي طولاني بود كه نتوانسته بود اطلاعاتي در اختيار مديريت قرار دهد و لذا هنگامي كه براي اولين بار معلوم گرديد كه كامپيوتر مي تواند اين فاصله را پر نمايد، به نظر رسيد كه كار آساني باشد.
سازمانهايي كه تلاش نمودند تا اولين سيستم هاي اطلاعات مديريت را اجرا نمايند به نتايج ديگري رسيدند. مانع بزرگ، مديران بودند، چرا كه چيزي در مورد كامپيوتر نمي دانستند، كار خود را بلد بودند، روشهايي را براي حل مسائل ابداع كرده بودند، اما هيچگاه در مورد نقش اطلاعات در فعاليتهاي خود، رسماً فكري نكرده بودند. درنتيجه براي مديران مشكل بود تا خواسته هاي خود را از mis بيان نمايند.
اين وضعيت براي كارشناسان اطلاعات بسيار سخت بود، زيرا اين افراد از مديريت چيز زيايد نمي دانستند و نمي دانستند از چه چيزي سوال كنند. لذا به اين نتيجه رسيدند كه تنها راه براي آنها، طراحي و اجراي سيستم هايي بود براي توليد اطلاعاتي كه فكر مي كردند مديران به آن نياز دارند. اين كار انجام شد اما در بسياري از موارد، پيش بيني كارشناسان اطلاعات اشتباه بود و لذا سيستم هاي طراحي شده توسط ايشان، قابل استفاده نبود.