انتقال الكترونيكي وجوه و بانكداري الكترونيكي در ايران

پيشگفتار
بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در عرصه‌هاي مختلف اقتصادي، بازرگاني تاثيرات شگرف اين پديده را بيش از پيش نمايان ساخته است. مزاياي فراوان اقتصادي كاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات در اقتصاد و بازرگاني شامل صرفه‌جويي هزينه مبادلاتي، افزايش بهره‌وري بنگاه و صنعت، تغيير فرايندهاي مديريت و توليد بنگاه‌هاي اقتصادي، كاهش هزينه جستجو، دسترسي بيشتر و آسانتر و ارزانتر به اطلاعات، كاهش محدوديت هاي ورود به بازار، شمار بيشتر عرضه كنندگان، افزايش رقابت، كاهش سود انحصاري ، كاهش هزينه تمام شده و قيمت كالا و تسهيل تجاري موجب توجه روزافزون به اين پديدة نوين شده است.
سازمان‌هاي بين المللي به رهبري سازمان ملل و سازمان هاي وابسته به آن همانند UNCTAD و UN/CEFACT طي چند سال گذشته، با ارايه استانداردها و راهبردهاي پيشنهادي به كشورهاي عضو، اقدامات عملي براي توسعه تجارت الكترونيكي و زيرمجموعه‌هاي آن يعني بانكداري الكترونيكي، حمل و نقل الكترونيكي بيمه الكترونيكي و ... در جهان به عمل آورده‌اند. دولت‌ها نيز اقدامات گسترده‌اي براي توسعه تجارت الكترونيكي انجام داده‌اند. برخي دولت‌ها در كشورهاي پيشرفته با بسترسازي حقوقي، قانوني، اقتصادي، فني، مخابراتي و ارتباطي و با سياستگزاري و هدايت كلان به توسعه تجارت  و بانكداري الكترونيكي همت گمارده‌اند. در اين كشورها بخش خصوصي پويا و كارآمد محوريت را به عهده گرفته و از آخرين تحولات فني در فعاليت‌هاي خود استفاده مي‌كند.
از سوي ديگر در برخي كشورهاي در حال توسعه پيشرو همانند كشورهاي آسياي جنوب‌شرقي، دولت ها علاوه بر سياستگزاري و هدايت كلان، حمايت گسترده‌اي از توسعه تجارت و بانكداري الكترونيكي به عمل آورده‌اند. پيوند با اقتصاد جهاني، اصلاحات اقتصادي مناسب، توسعه منابع انساني، بسترسازي اقتصادي،‌ حقوقي، فني، مخابراتي و ارتباطي و بخش خصوصي نسبتاً كارآمد شرايط مناسبي را براي توسعه تجارت و بانكداري الكترونيكي در اين كشورها بوجود آورده است.
بدين‌ترتيب فعالان اقتصادي در سراسر جهان به ويژه در كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه پيشرو با بكارگيري آخرين يافته‌هاي فناوري به ويژه فناوري ارتباطات و اطلاعات بطور فزاينده مبادلات تجارت الكترونيكي خود را گسترش مي‌دهند. در اين راستا برخي بنگاههاي اقتصادي از جمله بانك‌ها با مهندسي مجدد فعاليت‌هاي مديريتي و توليدي و خدماتي خود و بكارگيري كسب و كار الكترونيكي توانسته‌اند سهم بازار خود را در بازارهاي جهاني ابتدا حفظ و سپس ارتقاء دهند. بديهي است براي بنگاههايي كه در اين رقابت عقب بمانند، كاهش سهم بازار اولين پيامد آن خواهد بود.
مصرف‌كنندگان نيز در كشورهاي مختلف تمايل چشمگيري براي انجام مبادلات به صورت الكترونيكي از خود نشان داده‌اند. كاهش هزينه و افزايش سرعت دسترسي به اينترنت و مزاياي اقتصادي و اجتماعي تجارت و بانكداري الكترونيكي از دلايل اصلي توجه مردم به اينگونه مبادلات است.
در ايران نيز طي چند سال گذشته دولتمردان با درك مزايا و اثرات تجارت الكترونيكي به طراحي و ايجاد تجارت الكترونيكي همت گمارده‌اند. بي‌گمان يكي از وظايف اصلي در توسعه تجارت و بانكداري الكترونيكي كشور، آگاه سازي عمومي است كه در اين راستا،‌ معاونت برنامه‌ريزي و بررسيهاي اقتصادي وزارت بازرگاني برنامه‌هايي براي طراحي و پشتيباني از برنامه‌هاي آموزشي و پژوهشي به مورد اجرا گذاشته شده است.
مجموعه حاضر حاصل پژوهشي است كه در زمينه نقل و انتقال الكترونيكي وجوه، به سفارش معاونت برنامه‌ريزي و بررسيهاي اقتصادي وزارت بازرگاني و توسط مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران انجام شده است. بدين روي لازم است ضمن تشكر از مدير محترم مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران از پژوهشگران محترم نيز تشكر و تقدير شود.
نكته قابل ذكر اينكه، هر چند ممكن است متن حاضر داراي نواقصي بوده و در برخي مواقع مطالب ارائه شده با نظرات معاونت مطابقت نداشته باشد، ولي از آنجا كه مي‌تواند براي مطالعه دست‌اندركاران فناوري اطلاعات و ارتباطات و علاقمندان به اين موضوع مفيد باشد، تصميم به انتشار آن گرفته شده است.
فرصت را مغتنم شمرده با اميد به آنكه اين مجموعه براي دست‌اندركاران و علاقمندان تجارت و بانكداري الكترونيكي مفيد واقع شود، از كليه عزيزان علاقمند دعوت مي‌شود تا نظرات و ديدگاههاي خود را درباره توسعه تجارت و بانكداري الكترونيكي ايران و به ويژه برنامه‌هاي آموزشي، ترويجي و پژوهشي براي اين معاونت ارسال كنند.

 
فهرست مطالب

عنوان                                        صفحه

پيشگفتار

فصل اول : تجارت الكترونيكي
    1ـ1ـ مقدمه
    2ـ1ـ مفهوم تجارت الكترونيكي
    3ـ1ـ تاريخچه تجارت الكترونيكي
    4ـ1ـ مزاياي ايجاد تجارت الكترونيكي
    5ـ1ـ معايب تجارت الكترونيكي
    6ـ1ـ مراحل تجارت الكترونيكي
    7ـ1ـ مدلهاي تجارت الكترونيكي
    8ـ1ـ عواملي كه باعث شتاب تجارت الكترونيكي شده‌اند
    9ـ1ـ تجارب كشورها در خصوص تجارت الكترونيكي
    10ـ1ـ اثرات تجارت الكترونيكي بر كشورهاي در حال توسعه
    11ـ1ـ محدوديت‌هاي رشد تجارت الكترونيكي در كشورهاي در حال توسعه
    12ـ1ـ عوامل مؤثر در گسترش تجارت الكترونيكي
    13ـ1ـ جايگاه تجارت الكترونيكي در ايران

فصل دوم : انتقال الكترونيكي وجوه و بانكداري الكترونيكي
    1ـ2ـ مقدمه
    2ـ2ـ پول و نقش آن در تجارت
        1ـ2ـ2ـ نقش‌هاي اساسي پول
        2ـ2ـ2ـ ويژگيهاي مطلوب پول
        3ـ2ـ2ـ انواع تقسيم‌بندي پول
3ـ2ـ چگونگي پيدايش نظام بانكداري در جهان و سير تكاملي آن
        1ـ3ـ2ـ تاريخچه و چگونگي پيدايش بانكداري
        2ـ3ـ2ـ تاريخچه پيدايش بانكداري الكترونيكي
        3ـ3ـ2ـ مقايسه بانكداري سنتي و بانكداري الكترونيكي
    4ـ2ـ انتقال الكترونيكي وجوه
        1ـ4ـ2ـ مقدمه
        2ـ4ـ2ـ مفهوم انتقال الكترونيكي وجوه (EFT)
        3ـ4ـ2ـ اهميت و جايگاه EFT
        4ـ4ـ2ـ مزاياي بكارگيري انتقال الكترونيكي وجوه
        5ـ4ـ2ـ نحوه عملكرد انتقال الكترونيكي وجوه
        6ـ4ـ2ـ انواع سيستم‌هاي انتقال الكترونيكي وجوه
        7ـ4ـ2ـ معماري سيستم‌هاي پرداخت الكترونيكي
    5ـ2ـ سوئيفت (SWIFT)
        1ـ5ـ2ـ مقدمه
        2ـ5ـ2ـ تعريف سوئيفت
        3ـ5ـ2ـ تاريخچه سوئيفت
4ـ5ـ2ـ مزاياي سوئيفت
    5ـ5ـ2ـ كاربرد سوئيفت
        6ـ5ـ2ـ مكانيزم عمل سوئيفت
    6ـ2ـ كارت‌هاي بانكي
        1ـ6ـ2ـ مفهوم كارت‌هاي بانكي
        2ـ6ـ2ـ تاريخچه كارتهاي بانكي
        3ـ6ـ2ـ مزاياي كارتهاي بانكي
        4ـ6ـ2ـ انواع كارتهاي بانكي
        5ـ6ـ2ـ مكانيزم عمل كارتهاي بانكي
        6ـ6ـ2ـ الزامات و تجهيزات سيستم مديريت كارت
        7ـ6ـ2ـ مسائل و مشكلات كارتها
    7ـ2ـ پول الكترونيكي
    1ـ7ـ2ـ مقدمه
        2ـ7ـ2ـ تعريف پول الكترونيكي
        3ـ7ـ2ـ اهميت و مزاياي پول الكترونيكي
        4ـ7ـ2ـ انواع پول الكترونيكي
        5ـ7ـ2ـ معايب و پيامدهاي منفي پول الكترونيكي
    8ـ2ـ پرداخت الكترونيكي صورت‌حسابها
        1ـ8ـ2ـ مقدمه
        2ـ8ـ2ـ تعريف پرداخت الكترونيكي صورت حسابها
        3ـ8ـ2ـ اهميت پرداخت الكترونيكي صورت حسابها
        4ـ8ـ2ـ فرآيند پرداخت الكترونيكي صورت حسابها
        5ـ8ـ2ـ مزاياي پرداخت الكترونيكي صورت حسابها
    9ـ2ـ امنيت در سيستم‌هاي الكترونيكي انتقال وجوه
        1ـ9ـ2ـ مقدمه
        2ـ9ـ2ـ مفهوم امنيت
        3ـ9ـ2ـ مسائل مربوط به امنيت
        4ـ9ـ2ـ فناوري‌هاي امنيت اطلاعات

فصل سوم : انتقال الكترونيكي وجوه و بانكداري الكترونيكي و موانع گسترش آن در ايران
    1ـ3ـ مقدمه
    2ـ3ـ بانكداري الكترونيكي در ايران
    3ـ3ـ مشكلات و موانع گسترش انتقال الكترونيكي وجوه و بانكداري الكترونيكي در ايران
    1ـ3ـ3ـ مشكلات  مربوط به زيرساخت‌هاي اساسي
    2ـ3ـ3ـ كمبود سرمايه‌هاي انساني مناسب براي انتقال الكترونيكي وجوه در ايران
    3ـ3ـ3ـ موانع قانوني كاربرد انتقال الكترونيكي وجوه در ايران
4ـ3ـ3ـ موانع اقتصادي گسترش و توسعه انتقال الكترونيكي وجوه در ايران
5ـ3ـ3ـ موانع فرهنگي ـ اجتماعي گسترش و توسعه انتقال الكترونيكي وجوه در ايران
    6ـ3ـ3ـ موانع سياسي گسترش و توسعه انتقال الكترونيكي وجوه در ايران
7ـ3ـ3ـ موانع مربوط به مقاومت كاركنان و مديران بانكها در مقابل تغيير حركت از بانكداري سنتي به بانكداري الكترونيكي
8ـ3ـ3ـ مشكلات مربوط به نظام مديريتي حاكم بر بانكهاي كشور
9ـ3ـ3ـ سنتي بودن سيستم‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي سازمانها و مؤسسات دولتي و بخش خصوصي در ايران
10ـ3ـ3ـ دولتي بودن بانكهاي كشور و وضعيت غيررقابتي بودن آنها
11ـ3ـ3ـ مشكلات امنيتي
12ـ3ـ3ـ اثرات ناشي از تحريم اقتصادي آمريكا

فصل چهارم : راههاي گسترش و توسعه بانكداري الكترونيكي در ايران
    1ـ4ـ مقدمه
    2ـ4ـ برنامه راهبردي تحول در نظام بانكداري جمهوري اسلامي ايران
    3ـ4ـ نقش وظايف بانك مركزي در برنامه تحول در نظام بانكداري جمهوري اسلامي
    4ـ4ـ شيوه ايجاد تحول در يك بانك
ضميمه: تعريف واژه‌هاي كليدي
1ـ1ـ مقدمه
با توجه به پيشرفت‌هاي فناوري روزمره و شتابان, جوامع به جوامعي مبتني بر دانش و آگاهي تبديل شده‌اند. توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات به مؤسسات و سازمانها اين امكان را مي‌دهد كه فعاليت‌هاي تجاري و مبادلات خود را با سرعت و انعطاف‌پذيري انجام دهند.
در قرن بيست و يكم فناوري اطلاعاتي و ارتباطي با سرعت بيشتر پيشرفت و توسعه خواهد كرد. پيشرفت‌هاي به وجود آمده در فناوري اطلاعات و ارتباطات در اواخر قرن بيستم باعث شكل‌گيري تجارت الكترونيكي شده است. تجارت الكترونيكي انقلابي عظيم در شيوه تجارت و كسب و كار به وجود آورده است.
تجارت الكترونيكي و به تعبير وسيع‌تر كسب و كار الكترونيكي شيوه و نحوه زندگي كردن انسانها را نيز متحول مي‌سازد. كشورهاي پيشرفته چندين سال است كه تجارت الكترونيكي را آغاز كرده‌اند و كم كم مسائل و مشكلات آن را تجربه كرده‌اند بنابراين تا حدودي بسترهاي فناوري, قانوني و سرمايه‌هاي انساني و مادي لازم براي توسعه و گسترش آن را فراهم ساخته‌اند و در آستانه تحول اساسي و كامل در شيوه كسب و كار و زندگي هستند, كه در آن به ميزان وسيع از فناوري اطلاعات و ارتباطات استفاده خواهد شد.
علاوه بر كشورهاي پيشرفته, كشورهاي در حال توسعه نيز به منظور ايجاد زيرساخت‌ها و بسترهاي لازم براي تجارت الكترونيكي, در حال برنامه‌ريزي و تلاش هستند. در كشور ما هم تلاش‌هاي پراكنده‌اي صورت گرفته است, ولي اين تلاشها تاكنون اثربخش نبوده است زيرا از يك طرف از انسجام و يكپارچگي لازم برخوردار نمي‌باشد و از طرف ديگر فاقد سرعت مناسب هستند.
از آنجا كه هدف غايي كتاب حاضر بسترسازي براي گسترش تجارت الكترونيكي و كسب و كار الكترونيكي در ايران مي‌باشد در اين فصل در خصوص تجارت الكترونيكي بحث و بررسي به عمل مي‌آيد. هدف از ارائه اين فصل آشنايي با ابعاد و زيرساخت‌هاي تجارت الكترونيكي و تبيين نقش و جايگاه انتقال الكترونيكي وجوه و بانكداري الكترونيكي در آن مي‌باشد.


2ـ1ـ مفهوم تجارت الكترونيكي
رشد سريع فناوري اطلاعات و ارتباطات در دهه پاياني قرن بيستم و شروع قرن بيست و يكم و افق‌هاي جديدي را بر روي كسب و كار و تجارت باز نمود. اين افق‌هاي جديد سبب تحول در امر تجارت گرديد و با سرعت و شتاب وصف‌ناپذيري در حال گسترش مي‌باشد.
تحولات در زمينه فناوري اطلاعاتي و ارتباطي به حدي زياد و مؤثر بوده كه بعضي‌ها عصر حاضر را عصر اطلاعات و تحولات را به انقلاب اطلاعاتي تعبير مي‌نمايند. انقلاب اطلاعاتي سبب ايجاد شيوه‌هاي نوين و بي‌سابقه در توليد, پردازش و انتقال اطلاعات مي‌گردد. شيوه‌هاي جديد به علت اينكه موجب افزايش كارايي, بهره‌وري, اثربخشي و بالا بردن سرعت در برقراري ارتباطات, و كاهش هزينه‌ها شده است, از طرف شركتها و سازمانهاي تجاري با استقبال زيادي مواجه گرديده است و در عرصه نوين رقابت, مزيت‌هاي رقابتي زيادي را براي آنها به همراه خواهد داشت.
در سال 1991 اينترنت در سراسر دنيا فقط 3 ميليون كاربر داشت و از طريق اينترنت تجارتي صورت نمي‌گرفت ولي در سال 1999 بالغ بر 150 ميليون نفر به اينترنت دسترسي پيدا كردند و تقريباً   آنها خريدهاي خود را به صورت پيوسته از پايگاههاي تجارت الكترونيكي انجام مي‌دادند .
با توجه به مزيت‌هاي زيادي كه تجارت الكترونيكي در بردارد پيش‌بيني مي‌گردد در آينده نزديك, با سرعت زيادتري مورد استفاده قرار گيرد و انقلاب ديگري را در عرصه تجارت به وجود آورد. اين انقلاب جديد نحوه خريد و فروش كالا و خدمات توسط مؤسسات تجاري و اشخاص را متحول مي‌سازد.
قبل از پرداختن به مقوله تجارت الكترونيكي لازم است تعريف روشني از آن ارائه گردد. هر چند با توجه به عمر كوتاه تجارت الكترونيكي هنوز تعريف دقيق, روشن, جامع و مانع از اين اصطلاح به ارائه نگرديده است, ولي اين بدان معني نيست كه در اين زمينه كاري نشده و يا تعريفي ارائه نشده است. بلكه تعاريف بسيار زيادي ارائه شده است, اما در بين انديشمندان اين رشته اتفاق نظر وجود ندارد. در ادامه به پاره‌اي از تعاريف اشاره مي‌شود و سپس يك تعريف جمع‌بندي شده ارائه و مورد استفاده قرار مي‌گيرد..
”باجاج“  تجارت الكترونيكي را اين گونه توصيف مي‌نمايد: ”تجارت الكترونيكي يعني مبادلة اطلاعات تجاري بدون استفاده از كاغذ است كه در آن نوآوري‌هايي مانند مبادله الكترونيكي داده‌ها, پست الكترونيكي, تابلو اعلانات الكترونيكي, انتقال الكترونيكي وجوه و ساير فناوريهاي مبتني بر شبكه به كار برده مي‌شود. تجارت الكترونيكي نه تنها عملياتي را كه در انجام معاملات به طور دستي و با استفاده از كاغذ صورت مي‌گيرد به حالت خودكار درمي‌آورد, بلكه سازمانها را ياري مي‌كند به يك محيط كاملاً الكترونيكي قدم بگذارند و شيوه‌هاي كاري خود را تغيير دهند.“
در تعريف ديگري تجارت الكترونيكي اين گونه تعبير شده است: ”انجام تجارت روي اينترنت, فروش كالاو خدماتي كه به صورت ناپيوسته توزيع مي‌شود و ]يا فروش[ به صورت پيوسته يعني ارائه محصولات ]مثل كتاب الكترونيكي, نرم‌افزار[ كه از طريق نرم‌افزارهاي كامپيوتري به دست مصرف‌كننده مي‌رسد.“ مبادلات مي‌تواند بين بنگاههاي تجاري, شركتها و مصرف‌كننده انجام شود. اما اينترنت شامل يك طيف وسيع‌تر از فعاليت‌هاي بالقوه تجاري و تبادل اطلاعاتي است. به عنوان نمونه اينترنت به شركتها, اشخاص و دولت‌ها يك زيرساخت الكترونيكي را پيشنهاد مي‌كند كه قادر است بازارهاي مجازي مزايده براي كالاها و خدمات ايجاد كنند. مثلاً ebay.com جزو اولين سايت‌هايي است كه موفق شد چارچوبي ايجاد كند كه در آن مصرف‌كنندگان بتوانند كالاها و خدمات بسيار متنوعي را با افراد ديگر (C2C) و يا (C2B) داد و ستد كنند .
هدف از بكارگيري تجارت الكترونيكي توسعه روشهاي قديمي تجارت نيست بلكه ارائه روشي جديد در انجام امور بازرگاني محسوب مي‌شود. با توجه به اين روش جديد بازرگانان قادرند محصولات خود را به شكل تمام وقت و به تمام خريداران در سرتاسر جهان مستقل از مرزهاي جغرافيايي و ملتها عرضه كنند.
با توجه به نو بودن مفهوم تجارت الكترونيكي هنوز اغلب مردم فكر مي‌كنند تجارت الكترونيكي معادل خريد و فروش از طريق شبكه اينترنت مي‌باشد. در صورتي كه اين فقط جزء كوچكي از تجارت الكترونيكي محسوب مي‌شود. تجارت الكترونيكي امروزه مفهوم بسيار وسيعي دارد كه جنبه‌هاي مختلف تجارت, اقتصاد و بانكداري را دربرمي‌گيرد. تجارت الكترونيكي شامل خرده‌فروشي, عمده‌فروشي كالاهاي قابل لمس (مثل اتومبيل) و كالاهاي غيرقابل لمس (مثل اطلاعات, نرم‌افزار), ارائه سرويسهاي مختلف به مشتريان نظير مشاوره‌هاي پزشكي, حقوقي, مشاوره‌اي مديريتي و تخصصي و ديگر موارد تجارت مثل راه‌اندازي مناقصات و مزايده‌ها و تبادل كالا با كالا و همچنين شامل هر گونه تراكنش مالي / تجاري بين مؤسسات و افراد مختلف مي‌گردد.
كنسرسيوم صنعت كمرس نت  از تجارت الكترونيكي تعريف زير را ارائه نموده است:
”تجارت الكترونيكي“ عبارت است از استفاده از كامپيوترهاي يك يا چند شبكه براي ايجاد انتقال اطلاعات تجاري كه بيشتر با خريد و فروش اطلاعات, كالا و خدمات از طريق اينترنت مرتبط مي‌باشد. رسالت تجارت الكترونيكي فقط ارتباط نيست بلكه پي‌ريزي و تقويت روابط تجاري است .
كلاكوتا و وينستون  (1997) معتقدند كه ارائه يك تعريف از تجارت الكترونيكي بستگي به اين دارد كه از نظر چه كسي بخواهيم تجارت الكترونيكي را تعريف نماييم:
از ديدگاه ارتباطات, تجارت الكترونيكي عبارت است از تحويل اطلاعات, كالا يا خدمات يا پرداخت‌ها از طريق خطوط تلفن, شبكه‌هاي كامپيوتر يا ابزارهاي ديگر.
از ديدگاه فرآيند كسب و كار, تجارت الكترونيكي عبارت است از كاربرد فناوري به سمت و سوي اتوماسيون مبادلات تجاري و جريان كارها.
از ديدگاه خدماتي, تجارت الكترونيكي عبارت است از يك ابزاري كه به وسيله آن شركتها و مؤسسات, مشتريان و مديريت, هزينه‌هاي خدمات را كاهش مي‌دهند, كيفيت كالاها را بهبود مي‌بخشند و سرعت ارائه خدمات را افزايش مي‌دهند.
از ديدگاه پيوسته  تجارت الكترونيكي باعث ايجاد توانايي خريد و فروش كالا و اطلاعات از طريق اينترنت و ساير سرويس‌هاي پيوسته مي‌شود.
تعاريف فوق هر كدام, جنبه‌اي از جنبه‌هاي تجارت الكترونيكي را مد نظر داشته است ولي هيچ كدام جامع و مانع نمي‌باشد. زيرا هر كدام با زدن لنزي بر چشمان خود براي لحظه‌اي چشم‌انداز تجارت الكترونيكي را به تصوير كشيده‌اند.
به طور كلي تجارت الكترونيكي بر توليد (ايجاد) و بهره‌برداري از فرصت‌هاي جديد كسب و كار تأكيد دارد. و به عبارت ديگر ”ايجاد ارزش اقتصادي“ يا ”انجام كار بيشتر با هزينه كمتر“ در تجارت الكترونيكي مد نظر است.
تجارت الكترونيكي كوشش مي‌نمايند فرآيند اجرايي مبادلات مؤسسات و كسب و كار را بر روي شبكه‌هاي گوناگون, قانوني نموده و تعمق ببخشد. توسعه اين فرآيندها مي‌تواند باعث عملكرد كاراتر (كيفيت بهتر, رضايت بيشتر مشتريان و تصميم‌گيري بهتر در سطح مؤسسات و سازمانها), كارايي اقتصادي بيشتر (هزينه‌هاي كمتر) و مبادلات سريع‌تر (سرعت بالاتر, پرشتاب, يا مبادلات پيوسته) گردد. به طور خاص تجارت الكترونيكي اجراي تبادل اطلاعات بين دو يا چند بخش (مؤسسات, سازمانها, اشخاص) را با استفاده از ارتباطات شبكه‌اي ميسر مي‌سازد. اين شبكه‌ها مي‌توانند تركيبي از سيستم تلفن معمولي (POTS) , تلويزيون كابلي , خطوط اجاره‌اي  و بي‌سيم  باشند. مبادلات مبتني بر فناوري اطلاعات و ارتباطات در حقيقت راه جديدي براي انجام امور كسب و كار و حتي انواع جديد كسب و كار را به وجود آورده است. به همين علت اخيراً مفهوم كسب و كار الكترونيكي  به طور گسترده‌اي مورد استفاده قرار گرفته است.

3ـ1ـ تاريخچه تجارت الكترونيكي
هر چند اصطلاح تجارت الكترونيكي جديداً مطرح شده است ولي استفاده از فناوري‌هاي الكترونيكي در انجام امور بازرگاني و تجاري به سالهاي قبل بازمي‌گردد. به عنوان مثال استفاده از كارت به جاي پول در اوايل دهه 1950 در كشور آمريكا آغاز شد. در اين دهه اولين كارت پلاستيكي جهت پرداخت هزينه‌هاي خريد كالا يا خدمات توسط مؤسسة آي دينرز  توليد شد.