بـررسی تاثیر یارانه ها در قیمت کالاهای وارداتـی

چکیده
يكي از سياستهاي اقتصادي رايج در كشورهاي روبه توسعه و حتي كشورهاي توسعه يافته صرف نظر از نوع نظام اقتصادي حاكم، پرداخت يارانه به برخي كالاها و خدمات است.يارانه يك سياست صرفاً اقتصادي نيست زيرا كه داراي آثار اجتماعي و سياسي قابل ملاحظه اي است. پرداخت يارانه به موازات افزايش نقش دولت در اقتصاد افزايش مي يابد و به تدريج هم  به لحاظ دامنه ي سرايت و تعداد كالاها و خدمات مشمول و هم به لحاظ مقدار يارانه براي هر واحد مصرف و به موازات افزايش سطح قيمتها افزايش داشته است،يارانه يك ماليات غير مستقيم منفي است كه وجهه ي دولت را نزد مصرف كنندگان و به ويژه مصرف كنندگان  كم درآمد افزايش مي دهد. در حالي كه اتخاذ اين سياست از سوي مجامع مالي اقتصاد آزاد و مجامع مالي بين المللي به عنوان تمايلي ناپسند براي انشعاب از اقتصاد بازار و روش قيمت گذاري كالاها و خدمات بر اساس عرضه و تقاضا در بازار آزاد تلقي مي شود. بدين ترتيب است كه كشورهاي داراي منابع و مواهب طبيعي هنگامي كه درآمدشان از ناحيه ي فروش اين منابع افزايش مي يابد در جهت تحكيم اساس نظام و تقويت دولت و رفاه عمومي يارانه‌ها را افزايش و در زماني كه در آمدشان كاهش يافته دچار بدهكاري و كسري تراز پرداختها و نيازمند وام خارجي مي‌شوند يارانه ها كاهش پيدا مي كند. در ايران سابقه ي يارانه به قحطي هاي ناشي از جنگهاي جهاني و مسئوليت دولت در تأمين غله و نان مردم بر مي گردد كه اگر اين يارانه ها آشكار هم نبوده در واقع از طريق حمايت هاي دولتي و تحمل هزينه هاي آن از سوي دولت وجود داشته است. اميد آن است كه اين پروژه تحقيقاتي براي ياري آيندگان مفيد واقع شود.


فهرست مطالب
فصل اول: طرح تحقیق
مقدمه ............................................................................................................................2
بیان مساله .....................................................................................................................4
اهمیت و ضرورت تحقیق ................................................................................................9
اهداف تحقیق ..............................................................................................................10
فرضیه های تحقیق............................................................ ...........................................12
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها .................................................................................13
فصل دوم:ادبیات و پیشینه تحقیق
ادبیات تحقیق..............................................................................................................20
اهداف دولت از پرداخت يارانه در قبل از انقلاب...........................................................20
اهداف دولت از پرداخت يارانه در بعد از انقلاب............................................................21
طبقه بندي يارانه ........................................................................................................23
دلایل پرداخت یارانه ...................................................................................................29
آثار اقتصادي يارانه......................................................................................................31
انواع واردات...............................................................................................................33
پیشینه تحقیق..........................................................................................................34
پژوهش های انجام شده در  داخل وخارج.................................................................37
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
روش تحقیق ...........................................................................................................42
جامعه آماری ..........................................................................................................43
نمونه آماری و روش نمونه گیری ............................................................................43
ابزار تحقیق.............................................................................................................44
پرسشنامه...............................................................................................................45
روایی تحقیق............................................................ .............................................46
پایایی تحقیق....................................................... .................................................47
روشهای آماری....................................... ..............................................................47
مراحل اجرای پژوهش....................................................... ..................................48
فرض ها....................................................... .......................................................48
آمار آزمون....................................................... ...................................................49
مقدار بحرانی....................................................... ..............................................50
تصمیم گیری....................................................... .............................................50
فصل چهار:یافته های پژوهش
تجزیه و تحلیل داده ها .......................................................................................52
آزمون فرض اول...................................................................................................52
آزمون فرض دوم..................................................................................................55
آزمون فرض سوم................................................................................................58
آزمون فرض چهارم.............................................................................................61
فصل پنچم: بحث ونتیجه گیری
پیشنهادات اجرایی ............................................................................................65
نتایج مبتنی بر فرضیه اول ................................................................................65
نتایج مبتنی بر فرضیه دوم ...............................................................................65
نتایج مبتنی بر فرضیه سوم ..............................................................................66
نتایج مبتنی بر فرضیه چهارم ...........................................................................67
پیشنهاد های پژوهش ......................................................................................68
محدودیت پژوهش............................................................................................68
منابع و مآخذ .................................................................................................69
پیوست ها ......................................................................................................71


 
فصل اول:
مقدمه
نوسانات قيمت‌ها، عدم توازن بين رشد قيمتها با ساير عوامل و در نتيجه كاهش درآمد واقعي مي‌تواند يكي از معضلات اقتصادي و حتي سياسي گردد. بديهي است  مصرف كنندگان به ويژه دارندگان درآمد ثابت نمي‌توانند وضع خود را با تغيير مداوم قيمتها، مخصوصاً در مورد كالاها و خدمات اساسي مورد نياز، د ائماً تطبيق دهند و از لحاظ رواني نيز چون در عمل كمتر با كاهش قيمتها مواجه مي‌شوند، افزايش قيمتها را محسوس مي‌پندارند لذا با در نظر گرفتن آسايش و رفاه رواني مصرف كننده، در صورتيكه مداخله دولت منتهي به كاهش نوسانات قيمتها گردد و بويژه هنگامي كه توأم با تثبيت قدرت خريد مصرف كننده گردد، قدمي در راه او برداشته شده است. از طرف ديگر تغيير هزينه‌هاي توليد در بازارهاي داخلي و خارجي نيز گاه چنان شديد است كه ضرورت دخالت دولت را آشكار مي‌سازد. در عين حال از ديدگاه عدالت اجتماعي، تأمين حداقل خواسته‌ها با توجه به روند روز افزون جمعيت و تقاضاي رو به رشد تك به تك افراد مستلزم تكاپوي همه جانبه است. چرا كه گروهي از كشورها داراي مواد غذايي مازاد و بخش عظيمي از كشورهاي جهان با كمبود مواجه‌اند. اين عدم تعامل توليد در جهان و داخل، از آن هم بيشتر عدم توزيع متوازن درداخل و انحصارات بين المللي، همه و همه به بخشي از توليدات، كيفيت حربه سياسي بخشيده است.
اهداف سياسي توليدكالاهاي استراتژيك در قالب هدفهاي اقتصادي ثابت نبوده، بلكه براساس ضرورت، در مقاطع زماني مختلف مي‌توانند متغير باشند. اصلاح و تكميل هدف‌هاي تعيين شده هم، در گذشت زمان امري متداول است. پس سياست‌هاي مربوط به كالاهاي استراتژيك نيز طبيعتاً در تبعيت از هدفهاي قابل تغييرند.
يارانه را مي‌توان به نوعي دخالت دولت در سيستم اجتماعي اقتصادي تعبير نمود كه كشورهاي مختلف با روشهاي گوناگون در اين مسير گام بر مي‌دارند و اينكه اين دخالتها منبعث ازساختارهاي عقيدتي و ايدئولوژي حكومت مي‌باشد مسئله‌اي است روشن وليكن ارائه تصوير كلي (جهاني) و مقايسه آن (بررسي‌هاي كالايي در ايران) اين آمادگي را خواهد داد كه بتوان يارانه را به عنوان يك سياست نه ضرورت اقتصادي تجزيه و تحليل كرد و شايد به يكي از مباحثات جدل آميز جهاني وداخلي بينشي عميق تر و در صورت امكان راه حلي مناسب‌تر يافت


بيان مسأله:
يارانه عبارتست از پرداخت مستقيم يا غير مستقيم دولتي "امتياز اقتصادي" ، يا اعطاي رجحان ويژه‌اي كه به مؤسسات خصوصي ، خانوارها و يا ديگر واحدهاي دولتي جهت دستيابي به اهداف مورد نظر دولت انجام مي پذيرد.
از تعريف فوق بر مي آيد كه يارانه مستلزم مقداري انتقال درآمد است. اعم از اين كه انتقال بين دولت و بخش خصوصي و يا ميان گروه هاي مختلف بخش خصوصي انجام گيرد.
يارانه براي پرداختهاي رفاهي است كه جهت چاره انديشي به نابرابري توزيع درآمد، برنامه ريزي مي گردند و هم چنين ساير برنامه هاي دولتي كه به منظور تعديل آثار ناشي از فشارهاي بازار طرح ريزي مي گردند.
در عمل يارانه عبارتست از تشويق و رشد بخش هايي كه يارانه به آنها تعلق گرفته در مقابله با بخش هايي كه از اين مزيت بي بهره اند . در تعريفي ديگر ميتوان گفت كه يارانه از انواع پرداختهاي انتقالي جهت جبران يا پرداخت قسمتي از قيمت كالا يا خدمات است كه به منظور افزايش قدرت خريد مصرف كننده و يا افزايش قدرت فروش توليد كننده و كنترل آثار منفي آن به مصرف كننده توسط دولت انجام مي پذيرد.
يكي از از عمده ترين مشكلات اقتصاد ايران دو گانگي قيمت برخي از كالاها است كه همان قيمت آزاد و دولتي هستند. برخي از اين كالاها ي اساسي و حامل هاي آنها مشمول يارانه مي باشند. اما برخي ديگر مثل خودروها و كالاهاي پتروشيمي نظير مواد شيميايي ، پلاستيك و... منشأ بسياري از مفاسد اقتصادي هستند.
در عين حال يارانه ها در مواردي به صورت هدفمند به مصرف كنندگان پرداخت نمي شود. بسياري از يارانه ها از قبيل يارانه بنزين مشمول مصرف كنندگاني مي شود كه صاحب خودرو هستند و بقيه مردم از اين نوع يارانه استفاده چنداني ندارند. انواع يارانه ها را مي توان به دو دسته مستقيم و غير مستقيم تقسيم كرد. يارانه هاي مستقيم ناشي از فروش كالاهاي تجاري و يا خدمات به قيمتي كمتر از قيمت خريد يا قيمت تمام شده است.
هدايا و كمك هاي دولت از محل حساب جاري به شركتها ي عمومي از انواع كمك هاي بلا عوض بوده و يكي از سياستهاي اقتصادي دولت مي باشد . يارانه ها ي غير مستقيم كمك هايي است كه بر اساس ارزش كالاها ي توليد ، صادر و يا مصرف شده ، نيروي كار يا  زمين به كار رفته يا سازماندهي آن انجام مي پذيرد . و يا به كالاهاي صادراتي ويژه،‌جهت پائين نگاهداشتن قيمت آنها تعلق مي گيرد. يارانه اي غير مستقيم خود به دو دسته تقسيم مي شوند:
1- يارانه غير مستقيم مصرفي           
 2- يارانه غير مستقيم توليدي
- يارانه غير مستقيم مصرفي مانند يارانه هاي متعلق به كالاهاي مصرفي از قبيل : روغن، قند، شكر، نان و بنزين
- يارانه غير مستقيم توليدي يارانه اي است كه به كالاهاي توليدي و يا موارد مشابه پرداخت مي شود.
يارانه جزو سياست اقتصاد ملي است كه جهت مبارزه با عوارض اقتصادي يا تشويق عوامل آن در دوره هاي خاص اتخاذ ميگردد. شروع جنگ بين الملل در حقيقت سرآغاز يارانه ها مي باشد. چرا كه محدوديت هاي شديد منابع و توجه دولت به بخش هاي خاص موجب گرديد كه دولت به صورت عملي تر وارد بازار گردد و كالاهاي راحتي به قيمت‌هاي بالاتر از قيمت بازار از توليد كننده خريداري كند.
به طور مثال آمريكا در طول جنگ جهاني دوم جهت تأمين احتياجات نظامي و تسليحاتي، نقره را به قيمت هائي بيش از قيمت جهاني و حتي قيمت داخلي كشور از توليد كنندگان داخلي خريداري مي نمود.
دولت از طريق درآمدهايي كه دارد يك سهميه اي براي رفاه مردم اختصاص مي دهد. يعني دولت از آن نرخي كه در بازار است كالايي را به نرخ كمتر به مردم مي دهد. كه اين ما به التفاوت همان يارانه است. ومي توان گفت كه قيمت يارانه قيمت ثابتي نيست و بستگي به سياستهاي دولت دارد.
بعضي از دولت ها با دادن وام هاي بلندمدت با بهره ي كم و همچنين با پرداخت يارانه و يا آميخته اي از هر دو از توليد كالاهاي اساسي حمايت مي كنند.  
حال مي خواهيم در مورد قسمت دوم موضوع يعني واردات بحث كنيم.
واردات را مي توان طبق اصطلاح بين المللي عمل وارد كردن هر نوع كالايي به قلمرو گمركي كشور ناميد. واردات همان ورود كالا به كشور از طريق مرزهاي زميني ، هوايي يا دريايي است.
واردات كالا به مناطق آزاد تجاري يا مناطق حراست شده گمركي مشمول عنوان واردات كشور نمي شود.