استفاده از داروهای غیرمجاز ورزشکاران(دوپینگ) از منظر حقوق داخلی و حقوق بین الملل

چکیده
یکی از مهم ترین موضوعات در رویدادهای ورزشی در سطح ملی و بین المللی که مغایر با ارزش های جنبش المپیک و روحیه ورزشی است، دوپینگ است.دوپینگ در واقع مصرف یا تجویز مواد خارجی و یا مواد فیزیولوژیک خود بدن به مقدار غیرعادی و یا استعمال غیرطبیعی توسط ورزشکاران به منظور به دست آوردن کارایی و توانایی بیش از اندازه در مسابقات و رقابتهای ورزشی است.این مسئله در نظام حقوقی کشورها و در سطح بین الملل برای کاهش و جلوگیری از آن قوانین مختلفی تدوین گردیده است.
این پژوهش با هدف بررسی داروهای غیرمجاز ورزشکاران(دوپینگ) از منظر حقوق داخلی و حقوق بین الملل و با روش توصیفی تحلیلی به بررسی آن پرداخته شد و به چنین نتایجی دست یافته شد:
مبارزه کشورهای مختلف برای مبارزه با دوپینگ منجر به تأسیس بخش مبارزه با دوپینگ دیوان داوری ورزش در مسابقات المپیک ریو گردیدند. دیوان داوری ورزش طبق ماده ۷۴ منشور المپیک و در فصل ۱۳ ماده ۲-۱ ضوابط وادا مرجع رسیدگی به پرونده های دوپینگ است. به طوری کلی در حقوق داخلی و حقوق بین الملل در صورت تخلف ورزشکاران به دوپینگ  کمیته های مربوطه آنها را جریمه نقدی یا با محرومیت از میادین ورزشی مورد مجازات قرار می دهند.
کلید واژگان: دوپینگ، حقوق داخلی، حقوق بین الملل، ورزشکاران












مقدمه
یکی از مسایل حوزه حقوق ورزش، ممنوعيت دوپينگ است که علت آن را می توان در معارض بودن آن با ارزشهاي ورزش، مضر بودن براي جامعه ورزش و اجتماع جستجو کرد. از علل دیگر آن می توان به محافظت از سلامت ورزشکاران و فراهم کردن محيطی برابر براي رقابتی سالم اشاره کرد. ليکن علی رغم آن، امروزه سوء استفاده از مواد غيرمجاز به یك اقدام شایع در ميان ورزشکاران تبدیل شده است، بارها در اکثر رشته هاي مختلف ورزشی شنيده ایم ورزشکاري به دليل مصرف مواد نيروزاي ممنوعه، از شرکت در مسابقات رسمی محروم شده است و گاهی مشاهده شده است که مصرف کنندگان مواد نيروزاي ممنوعه دچار عوارضی همچون سکته مغزي، سکته قلبی و حتی مرگ ناگهانی شده اند. این مسئله در حقوق داخلی و حقوق بین الملل ورزشی مورد بحث قرار گرفته است.
حقوق بین الملل ورزش  که رفته رفته جایگاه خود را در ادبیات حقوق بین الملل تثبیت نموده است، همانند دیگر موضوعات مطرح در این حوزه ضمن پیوند نزدیکی که با حوزه های متعددی همچون تاریخ، فرهنگ، اقتصاد و حقوق بشر برقرار کرده و با تأثیر و تأثر از حوزه های مزبور، همچنان در نوع خود با چالش هایی جدی روبروست. علاوه بر ساختارهای ملی که هر یک به اقتضای عوامل متعددی به شکل گیری حقوق ورزش در س طح ملی انجامیده اند، مباحثی که فارغ از مرزهای ملی مطرح می شوند و لاجرم پاسخ هایی فراملی می طلبند، از چالش های جدی مطرح در این حوزه محسوب می شوند؛ چالش هایی که گاه تنها با درک عمیقی از تفاوت میان سیستم های حقوق ملی و سیستم حقوق بین الملل و تعامل میان این دو در روند جهانی شدن قابل واکاوی و پاسخگویی است. از جمله مباحثی که در حوزه حقوق بین الملل ورزش از بعد فرامرزی چالش برانگیز می نماید و می تواند محکی جدی در راستای ارزیابی قابلیت های حقوق بین الملل ورزش در راستای برقراری وحدت بیشتر در مجموعه حقوق بین الملل در روند جهانی شدن به حساب آید، مسئله دوپینگ در ورزش است. که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.





بخش اول: مفاهیم  و مبانی نظری
مبحث اول: مفهوم دوپینگ
کلمه دوپینگ از واژه لاتین dope گرفته شده است که هم به عنوان فعل و هم به عنوان اسم به کار می رود. فرهنگ آکسفورد این کلمه را به واژه هلندی doop نسبت میدهد که به معنی آیین غسل تهیدستی هست. شباهت این دو واژه به علت آن است که کسانی دوپینگ می کنند که با این کار می خواهند کاستی ها و عیوب خود را بپوشانند. در فارسی واژه دوپینگ  به معنای زورافزایی توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی تصویب شده است. دوپینگ به معنای مصرف یک ماده ممنوعه یا روش ممنوعه توسط شخص سالم باهدف افزایش کارایی ورزشی است .منظور از داروهای غیرقانونی یعنی داروهایی که مصرف آنها برای ورزشکاران طبق قوانین و آیین نامه غیرمجاز بوده و تخلف ایشان منجر به محرومیت موقت یا دائمی آنها از مسابقات خواهد شد.این داروها در کنوانسیون بین المللی دوپینگ ذکرشده است.
این اصطلاح امروزه در سطح گسترده ای در ورزش به کار می رود و منظور از آن استفاده از داروهای غیرمجاز به منظور افزایش توانایی و ظرفیتهای عملی است. سازمان ورزشی اروپا در سال1963دوپینگ را چنین تعریف کرد: مصرف یا تجویز مواد خارجی و یا مواد فیزیولوژیک خود بدن به مقدار غیرعادی و یا استعمال غیرطبیعی توسط ورزشکاران به منظور به دست آوردن کارایی و توانایی بیش از اندازه در مسابقات و رقابتهای ورزشی

مبحث دوم: اقسام داروهای دوپینگی
در این زمینه کنوانسیون بین المللی مبارزه با دوپینگ داروهای دوپینگی و غیرمجاز را به پنج گروه تقسیم کرده است که به قرار ذیل می باشد:
الف) داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی: از این رده میتوان آمفتامین،کوکائین،افدرین،پسودو افدرین،فنیل پروپانولامین و ...را نام برد.
ب) داروهای مخدر: از این داروها می توان از هروئین،مورفین،متادون و ... نام برد.
ج) استروئيدهاي آنابوليك: داروهایی نظير ناندرولون،تستوسترون،اکسی متولون،استانوزولول و ... در این گروه جاي می گيرند.
د- داروهای ادرارآور: در این گروه می توان از فوروسماید،تیازید،اسپیرونالاکتون و ... نام برد.
ه- هورمونهاي پپتيدي وگليکوپروتئينی و آنالوگهاي آنها: داروهایی مثل هورمون رشد اریتروپویتين و .... در این دسته جاي می گيرند.
اولين گروه از داروهاي ممنوعه داروهاي محرک هستند و تاکنون متجاوز از 40 نوع داروهاي محرک در ورزش ممنوع اعلام شده است. در مورد هرکدام از داروها درباره تاریخچه، مکانيسم اثر، اثرات آن بر روي بدن وعوارض شرح داده می شود.
1-    آمفتامین:
آمفتامين قویترین داروي محرک اعصاب است. این دارو در اواخر سال 1920 تهيه و در سال 1936 وارد دنياي طب گردید. سوء استفاده از این دارو از سال 1940 آغاز شد بطوري که در جنگ جهانی دوم در ميان سربازان ارتش مصرف بالایی داشت وآن هم شکل استنشاقی دارو بود. آمفتامين به دليل اثراتی که گفته خواهد شد به شدت مورد استعمال ورزشکاران رشته هاي مختلف به ویژه دو وميدانی ،دوچرخه سواري وفوتبال می باشد. آمفتامين جزء ترکيبات مقلد سمپاتيك بوده و برعکس اپی نفرین ، درصورت تجویز خوراکی داراي اثرات متعددي بوده و این اثرات براي چند سال طول می کشد.
آمفتامين با تحریك مرکز تنفس در بصل النخاع باعث افزایش وسعت و عمق تنفس می شود. نتایج حاصل از تجویز خوراکی 10 تا 30 ميلی گرم آمفتامين به قرار زیر است:
-    کاهش احساس خستگی
-    افزایش هوشياري وآگاهی فرد
-    ایجاد بشاشيت وسرحالی
-    افزایش ابتکار وقدرت عمل در شخص
-    ایجاد اعتماد به نفس
-    افزایش کارایی فيزیکی در ورزشکاران
-    افزایش قدرت تمرکز
آمفتامين به دليل کاهش خستگی، افزایش دقت وتمرکز وقدرت کارایی مصرف بالایی در ميان ورزشکاران دارد و مسلما هر ورزشکاري با مشاهده و مطالعه اثرات این دارو سعی می کند حداقل براي یك بار هم که شده آن را تجربه نماید. ورزشکارانی که آمفتامين مصرف می کنند فکر می کنند می توانند دردهاي ناشی از صدمات ورزشی را نادیده بگيرند و از این رو به مسابقه ادامه می دهند و بدین ترتيب صدمه حاصله گسترش پيدا کرده وخطرات بيشتري براي آن ها بدنبال می آید.