بررسي رابطه سبك رهبري مديران (براساس نظريه ليکرت) با ميزان رضايت شغلي دبيران در مدارس راهنمايي دخترا

فهرست مطالب
عنوان     صفحه
فصل اول: كليات تحقيق
مقدمه    2
بيان مسأله     3
دلايل ضرورت و توجيه انجام تحقيق     3
اهداف تحقيق     5
اهداف كلي تحقيق     5
اهداف ويژه تحقيق     6
فرضيه‌هاي تحقيق     6
فرضهاي تحقيق يا جانشين     6
متغيرهاي اساسي تحقيق     6
تعريف عملياتي واژه‌ها و اصلاحات     7
تعريف رهبري     7
تعريف سبك رهبري ليكرت     8
تعريف رضايت شغلي     9
دبيران     10
مدارس شاهد     11
مشكلات و تنگناهاي تحقيق     11
فصل دوم: ادبيات تحقيق
بخش اول (رهبري)     14
مقدمه    14
تعريف رهبري     15
تمایز مدیریت و رهبری    16
تعريف سبک رهبری    17
تئوري‌هاي رهبري     18
تئوري‌هاي شخصيتي رهبري     19
نظريه سنتي رهبري     19
نظرية صفات شخصي رهبر    20
تئوري‌هاي رفتاري رهبري     20
مطالعت دانشگاه آيووا     21
مطالعات دانشگاه اُهايو     22
مطالعات دانشگاه ميشيگان     22
شبكه مديريت     23
تحقيقات اسكانديناوي     25
تئوري‌هاي اقتضايي     26
الگوي فيدلر     26
تئوري موقعيتي هرسي و بلانچارد    28
تئوري مبتني برتبادل نظر رهبر با اعضاء     31
تئوري مسير ـ هدف     32
الگوي رهبري مشاركتي     34
متغيرهاي موقعيتي در الگوي تجديدنظر شده رهبري مشاركتي     35
پنج شيوة رهبري در الگوي رهبري مشاركتي     36
سيستمهاي مديريت     37
سبك رهبري ليكرت     37
تئوري‌هاي جديد رهبري     41
جايگزيني رهبري     41
رهبر عملگرا و رهبر ايجاد كنندة تحول     42
رهبر عملگرا     43
رهبرانی كه تحول ايجاد مي‌كنند     43
بخش دوم (رضايت شغلي)    45
ارزشها     45
انواع ارزش     45
نگرشها     46
انگيزش     47
نظريه‌هاي انگيزش     49
تئوري‌هاي محتوايي     50
1ـ تئوري سلسله مراتب نيازها    50
2ـ تئوري دو جنبه‌اي انسان     53
3ـ تئوري دو عامل انگيزش     53
4ـ تئوري سه نياز مك‌كلند     54
5ـ تئوري نيازهاي زيستي، تعلق و رشد     55
تئوري‌هاي فرآيندي     56
1ـ تئوري انتظار و احتمال     56
2ـ تئوري برابري     58
3ـ تئوري اسناد     59
انواع نگرش     60
رضايت شغلي     62
رابطه انگيزش با رضايت شغلي     62
1 تاريخچه مطالعات در مورد رضايت شغلي     62
2 تعريف رضايت شغلي     63
(1-2) تعيين رضايت شغلي     66
3 عوامل تعيين كنندة رضايت شغلي     67
4 عوامل مؤثر بر رضايت شغلي     69
5 فاكتورهاي مؤثر در رضايت شغلي از نظر «جنيفر»     70
6 پيامدهاي رضايت شغلي و عدم رضايت شغلي     71
7 نظريه‌هاي رضايت شغلي     72
- نظريه «بروفي»    72
- نظريه «كورمن»     73
- نظريه «پارسون»     74
اندازه‌گيري رضايت شغلي     75
بخش سوم (سابقه تحقيقاتي موضوع)     77
تحقيقات خارجي     77
تحقيقات داخلي     80
خلاصه فصل     84
فصل سوم: روش انجام تحقيق
روش تحقيق     87
جامعه و نمونه آماري     88
تعداد و روش نمونه‌گيري     89
روش و ابزار گردآوري اطلاعات     90
روايي و اعتبار پرسشنامه‌ها     93
روش تجزيه و تحليل اطلاعات     95
فصل چهارم: تجزيه و تحليل داده‌ها
بخش اول ـ توصيف داده‌ها     97
بخش دوم ـ تحليل استنباطي داده‌ها     120
آزمون فرضيه‌ها     121
فصل پنجم: نتایج و پیشنهادها
خلاصه یافته های پژوهشی     125
یافته های دیگر پژوهش     128
محدودیتهای تحقیق     130
الف – محدودیتهای خارج از کنترل محقق     130
ب – محدودیتهای در اختیار محقق     131
پیشنهادها     131
فهرست منابع فارسی     133
فهرست منابع خارجی    137
ضمائم    138
مقدمه
اساساً نياز به مديريت در همه زمينه‌هاي اجتماعي امري لازم و ضروري است. منابع انساني و مادي عظيم بدون هدايت و رهبري لايق، بزودي رو به نابودي مي‌رود. اما در اين بين مديريت آموزشي به دليل تأثيري كه عملكرد آموزش و پرورش بركليه اركان جامعه دارد از حساسيت ويژه‌اي نسبت به ساير مديريت‌ها برخوردار است. از طرفي مراكز آموزشي بيش از هر نهاد ديگربا انسان سروكار دارد و از سوي ديگر در انتقال ميراث فرهنگي جامعه از نسلي به نسل ديگر و آماده‌سازي زمينه براي باروري ميراث فرهنگي، هيچ يك از عناصر جامعه به اندازه معلم سهم و نقش اساسي ندارد.
كارايي و اثربخشي نظام آموزشي در گرو مديريت اثربخش و كارآمد اين نظام است. امروزه با توجه به تغييرات شگرف و بي‌سابقه‌اي كه در اقتصاد، سياسيت، علم و تكنولوژي بخصوص در چند دهه اخير به وقوع پيوسته، وظايف و كاركردهاي مديريت به مراتب گسترده‌تر و پيچيده‌تر و دشوارتر از گذشته شده است. به طوري كه تنها افرادي كه از نظر حرفه‌اي براي اين مسئوليت آموزش ديده و تربيت شده‌اند، با اثربخشي و كارآيي قادر به انجام وظايف محوله خواهند بود به همين لحاظ مديريت امروز براساس ويژگي‌هايي كه دارد يك حرفه تخصصي تلقي مي‌شود. (پرداختچي، 1374، ص55)
لزوم به‌كارگيري توان و استعداد تخصصي موجود نيروي انساني، وجود جو مساعد، انگيزه مناسب و رضايت شغلي در ميان آنها مي‌باشد. لذا نيروي انساني، عامل مهمي در موفقيت و پيشرفت هر سازمان بوده و هيچ سازماني بدون وجود آن نخواهد توانست به تمامي اهداف مورد نظر خود دست يابد
بيان مساله
در اين تحقيق ميزان رضايت شغلي دبيران زن مدارس راهنمايي دخترانه شاهد شهر تهران در سال تحصيل84-83 را اندازه‌گيري كرده و رابطه اين رضايت شغلي را با سبك رهبري مدير مدرسه بر اساس سبكهاي رهبري ليكرت شامل سبك رهبري آمرانه- استثماري، رهبري آمرانه – خيرخواهانه،رهبري مشورتي و سبك رهبري مشاركتي بررسي مي‌كنيم به عبارت ديگر اين تحقيق:
ـ در مورد رضايت شغلي دبيران زن مدارس راهنمايي دخترانه شاهد شهر تهران انجام مي‌شود و رابطه آن با سبک رهبري مديران مدارس براساس نظريه ليکرت مورد بررسي قرار مي گيرد..
ـ متغيرهايي كه مورد مطالعه قرار ميگيرند عبارتند از سبك‌هاي رهبري ليكرت و رضايت شغلي
چگونگي انجام پژوهش به صورت بررسي رابطه دو متغير سبك رهبري و ميزان رضايت شغلي است.
دوره زماني انجام پژوهش سال تحصيلي 84-83 مي‌باشد.
دلايل ضرورت و توجيه انجام تحقيق
با توجه به اينكه ركن اصلي رشد و توسعه و پيشرفت هر جامعه‌اي نيروي انسان ماهر و متخصص آن جامعه مي‌باشد در عرصه تعليم و تربيت نيز ركن اصلي آموزش و پرورش منابع انساني آن مي‌باشند و در بين اين منابع انساني دبيران به عنوان نيروهاي صف مهمترين وظيفه و تاثير گذاري را در امر فرايند ياددهي، يادگيري دارا مي‌باشند و بنابراين هرچه دبيران با انگيزه و رغبت بيشتري به فعاليت بپردازند كارايي بهتري خواهند داشت اگر انگيزه دبيران را به طور كلي به دو انگيزه مادي و غير مادي تقسيم كنيم، موضوع اين پژوهش بيشتر انگيزه غير مادي است كه نوع رهبري و مديريت مدير مدرسه در آن نقش دارد و رهبري مطلوب مي‌تواند باعث رضايت نسبي دبير شده و در نتيجه كارايي و تعامل با دانش‌آموزان افزايش پيدا كند از طرف ديگر از آنجا كه تعليم و تربيت در پرورش نسل آينده نقش بسيار مهمي‌ايفا مي‌كند حساسيت بحث رهبري در آموزش و پرورش و مدارس در سطوح مختلف و از جمله رهبري مدرسه بيشتر خود را نشان مي‌دهد. اگر معلمان كه خود نقش رهبري و هدايت كلاس درس را به عنوان خط مقدم تعليم و تربيت بر عهده دارند، درست هدايت شوند و با رضايت وميل و رغبت در سر كلاس حاضر شوند، بازدهي كلاسهاي درس و در مجموع آموزش و پرورش دو چندان خواهد شد. بنابراين اين تحقيق بدنبال اين است كه تاثير سبك رهبري مديريت را بر رضايت شغلي معلمان سنجيده و در اين بين شيوه‌هاي بهتر و موثرتري را پيش روي مديران آينده قرار دهد.
ده سال تجربه تدريس پژوهشگر در مدارس مختلف و از جمله مدرسه شاهد نشان داده است كه هر مدرسه يا محيط آموزشي كه دبيران آن هماهنگ و منسجم عمل مي‌كنند به طرز قابل توجهي پيشرفت خواهد كرد و امر تدريس و فرايند ياددهي، يادگيري در آن با سهولت بيشتري انجام خواهد شد و اين هماهنگي و انسجام تاحد زيادي مرهون رهبري خوب مديري كارآمد و وظيفه شناس مي‌باشد.
آمار قبولي در خرداد و معدل كل مدارس و همچنين درصد قبولي مدارس در دانشگاه نشان مي‌دهد كه مدارسي كه بالاترين قبولي در دانشگاه را دارا مي‌باشند از يك سيستم قوي رهبري و مديريت برخوردار بوده و معلمان مدرسه با ميل و رضايت بالايي به فعاليت در‌ آن محيط آموزشي مشغول بوده‌اند.
بنابراين اگر بتوان شيوه هاي مناسب رهبري مدارس را شناخت و با آموزشها‌ي ضمن خدمت به مديران مدارس آموزش داد تا حد زيادي مي‌توان به بهبود كيفيت آموزشي مدارس كمك كرد.
صدها مقاله و ده‌ها كتاب كه در زمينه مديريت و رهبري در رشته‌هاي مختلف علمي‌به رشته تحرير درآمده و شمار زياد پايان‌نامه‌هاي دانشگاهي كه به نوعي به موضوع رهبري پرداخته‌اند دليل ديگري بر اهميت و ارزش موضوع رهبري است كه در اين تحقيق موضوع پژوهش قرار گرفته است.
ضرورت ديگر مربوط به انتخاب مدارس شاهد مي‌باشد چرا كه تركيب دانش آموزان اين مدارس به جهت محروميتها و مسائل خاص خانوادگي و از دست دادن پدر به عنوان سرپرست خانواده لزوم مديريت و پيگيري خاص اين مدارس را دو چندان مي‌كند.

اهداف تحقيق
اهداف كلي تحقيق
منظور ومقصود نهايي از انجام پژوهش در وهله اول ارايه باز خورد به مديران مدارس مورد مطالعه مي‌باشد تا ضمن بازنگري درنحوه مديريت خود،از برداشتهاي ذهني نيروهاي تحت مديريت خويش در مورد نحوه مديريت خود آگاهي پيدا نمايند و موقعيت مديريت خويش را بر روي پيوستار سبك رهبري ليكرت تشخيص دهند و از طرف ديگر از موثرترين سبكهاي رهبري كه مورد نظر دبيران مدارس شاهد بوده است مطلع شوند.
هدف ديگر بازخورد به نظام آموزشي مدارس شاهد و كارشناسي ستاد شاهد مي‌باشد تاضمن آگاهي از نحوه مديريت مدارس شاهد بتوانند بهترين و موثرترين سبكهاي رهبري را به مديران مدارس ارائه كرده و در تنظيم كلاسهاي آموزش ضمن خدمت براي ساير مديران مورد استفاده قرار دهند.
و در نهايت ضمن بررسي تفاوت هاي شيوه رهبري و مديريت هريك از مديران،عوامل مهم ايجاد رضايت شغلي را در جامعه آماري مورد نظر ارائه دهند.

اهداف ويژه تحقيق
-    بررسي رابطه سبك رهبري آمرانه استثماري «مديران» با ميزان رضايت شغلي دبيران در جامعه آماري مورد نظر.
-    بررسي رابطه سبك رهبري آمرانه خيرخواهانه مديران با ميزان رضايت شغلي دبيران در جامعه آماري مورد نظر.
-    بررسي رابطه سبك‌ رهبري مشورتي مديران با ميزان رضايت شغلي دبيران در جامعه آماري مورد نظر.
-    بررسي رابطه سبك رهبري مشاركتي مديران با ميزان رضايت شغلي دبيران در جامعه آماري موردنظر.

فرضيه‌هاي تحقيق
فرضهاي تحقيق يا جانشين
1-    بين سبك رهبري مديران از ديدگاه ليکرت با ميزان رضايت شغلي دبيران در جامعه آماري مورد نظر رابطه معني داري وجود دارد.
2-    بين سبك رهبري آمرانه – استثماري مديران با ميزان رضايت شغلي دبيران در جامعه آماري مورد نظر را بطه معني داري وجود دارد.
3-    بين سبك‌ رهبري آمرانه- خيرخواهانه مديران با ميزان رضايت شغلي دبيران در جامعه آماري مورد نظر رابطه معني داري وجود دارد.
4-    بين سبك‌ رهبري مشورتي مديران با ميران رضايت شغلي دبيران درجامعه آماري مورد نظر رابطه معني داري وجود‌دارد.
5-    بين سبك‌ رهبري مشورتي مديران با ميزان رضايت شغلي دبيران در جامعه آماري مورد نظر رابطه معني داري وجود دارد.