بررسي وضعيت اقليمي بندر انزلي

فهرست
عنوان                                 صفحه
مقدمه
- پيشگفتار
- فصل اول:
- موقعيت    1
- حدود موقعيت    3
- پيدايش و سوابق تاريخي بندر انزلي    4
- وجه تسميه، نام شهر
- تاريخچة شهرستان بندر انزلي    5
- مراكز تاريخي و باستاني    6
- محلات    7
- طوايف    9
- زبان و لهجه    13
- جاذبه‌هاي طبيعي    14
- تالاب انزلي    14
- تجارت    15
- كشتيراني    15
- تاريخچه شيلات شمال «بندر انزلي»    16
- ماهيگيري ماقبل تاريخ در جنوب درياي خزر    17
- اقتصادي ـ اجتماعي    17
فصل دوم:
- اهم ويژگيهاي منطقه    20
- اهم مزاياي منطقه بندر انزلي    22
- مزاياي قانوني منطقه    24
- منابع طبيعي    27
- جنگل
- منابع گياهي و دارويي    28
- منابع زيستي، جانوري    29
دامهاي اهلي
پرندگان
خزندگان
فصل سوم:
- آب و هوا    32
- ميزان تابش آفتاب در انزلي    32
- اقليم و شرايط طبيعي    33
- انواع اقليم منطقه    34
- رطوبت نسبي    37
- وزش باد و انواع آن    37
- مدت ريزش باران    38
- رودهاي شهرستان بندر انزلي    38
- آبهاي زيرزميني شهرستان بندر انزلي    38
- ميزان بهره‌برداري از آبها و احداث سدها    40
سد سفيد رود
سد خشكه بيجار
فصل چهارم:
- توپوگرافي    42
- خاك‌شناسي    43
- پوشش گياهي    45
- كاربردي اراضي    45
- كشاورزي و اجراي كشاورزي شيميايي    46
- مديريت حوزه آبخيز يا آبخيز‌داري    48
فصل پنجم:
- هيدروگرافي و لايروبي    52
- استعداد نيروي انساني    53
- تجهيزات    54
- توسعه و پيشگيري    56
- برآورد نيازهاي تجهيزاتي و نيروي انساني در سال‌هاي آتي    57
- هيدرولوژي    58
فصل ششم:
- تالاب انزلي    62
- تالاب انزلي، چشم و چراغ طبيعت ايران    63
- خليج «تالاب، مرداب» انزلي    64
- حدود تالاب    64
- اندوختگاه‌هاي تالاب انزلي    67
- رودها و زهكشهاي طبيعي وارد به تالاب    70
- اكوسيستم مرداب انزلي    71
- بهره‌برداري از مرداب انزلي    73
- پروژه‌هاي حفاظتي تالاب انزلي    74
- DOE    75
- عوامل مؤثر در تغييرات و تخريب تالاب انزلي    75
 
پيشگفتار
 ريشة علم جغرافيا از زماني نشات گرفت كه انسان خود را شناخت و اين سئوال براي او مطرح شد كه در كجاست و چگونه بايد به حيات خود ادامه دهد.
از جغرافيا علمي هميشه به عنوان دانش خلاق در جهت رفاه انسان و بهبود محيط زندگي او استفاده نشده است. از جبر طبيعت و جبر جغرافيا در نژادپرستي و مسايل ژئوپلتيك برداشت نابخردانه شده و از جغرافياي علمي در توسعه طلبي ملتها و گسترش فضاي حياتي آنها نابجا بهره‌گيري و در رابطه انسانها با طبيعت عوامل تاريخي، اجتماعي و حتي رواني فراموش گرديد. بدين ترتيب در نيمة اول قرن بيستم جغرافياي علمي يا كاربردي، خود را با مفاهيم ژئوپلتيك توام گرديده و در تملك نظامي و سياسي سرزمين‌ها گام برداشت. در همين دوره بين جغرافياي توجيهي با جغرافيا علمي كه به خدمت سازمان‌هاي نظامي، سياسي و اقتصادي دولت‌هاي استعماري درآمد، توازن و هماهنگي اساسي ديده مي‌شود.
جغرافياي كلاسيك به تشريح مي‌پردازد ولي جغرافياي كاربردي در جستجوي وضع‌ آينده ناحيه است، جغرافياي كاربردي به جاي اينكه به بررسي يك نكته خاص بپردازد از نظر عمران محيط روستايي و يا شهري به تجزيه و تحليل پرداخته و به عبارت ديگر جغرافياي كمي است.
 
مقدمه
كتابچه بررسي وضعيت اقليمي بندر انزلي به عنوان پروژه (پايان نامه) مع‌الوصف مجموعة حاضر محصول پژوهشهايي است كه اينجانب آزاده مستعلي دانشجوي دورة كارشناسي كارتوگرافي از دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهرري در زمينه بررسي وضعيت اقليمي شهرستان بندر انزلي از نظر خاك و زمين‌شناسي و آب و هوا و ريزش باران و هيدروگرافي و در آخر نيز اشاره‌اي به مرداب انزلي به انجام رسانده‌ام. كه اين مطالب را با استفاده از كتابها و رساله‌ها و مراجعه به مراكز  مختلف اداري و دولتي و مراجع مختلف و استفاده از منابع موثق توانسته‌ام اين اطلاعات را جمع‌آوري نموده و در اختيار شما عزيزان بگذارم. اميد است كه مورد قبول شما خوبان و دانش پژوهان عزيز قرار بگيرد و كمي و كاستي آن را ناديده گرفته و از آن بهره‌اي ببريد.
در ابتدا لازم است كمي شهر بندر انزلي را توصيف كنم.
بندر انزلي شهري زيبا است كه در استان گيلان قرار گرفته و از شهرستان رشت به اين شهر رفت آمد مي‌شود كه اين شهر يك شهر توريستي و زيبايي است كه همه ساله افراد زيادي براي تفريح و سياحت و ديدن نقاط زيباي آن به اين شهر سفر مي‌كنند. اين شهر حدود 33 كيلومتر از شهرستان رشت پايتخت استان گيلان فاصله دارد. بندر انزلي كه در قديم به بندر پهلوي معروف بوده و عروس بندرها ناميده مي‌شده است از آب و هوايي گرم و مرطوب برخوردار است كه در كنار درياي خزر مي‌باشد و بندري تجاري و قابل اهميت از لحاظ منابع و منافع كشوري مي‌باشد و بسياري از صادرات و واردات از طريق اين بندر صورت مي‌گيرد و كشتيراني در اين شهر حائز اهميت بسياري مي‌باشد.
كه من در اين رساله به بررسي وضعيت اقليمي اين شهر پرداخته و اطلاعاتي را در مقوله جغرافيا از اين شهر تاريخي و بياد ماندني تهيه نموده‌ام.

فصل اول موقعيت :
با بررسي‌هاي زمين‌شناسي، حدود 15000 سال پيش، جزيره‌اي از سطح آب درياي خزر، سربرآورد كه بعدها به نام انزلي ناميده شد و به عنوان مهمترين بندر سواحل جنوبي درياي خزر و ايران معروف گرديد.
اين جزيره بر اثر فعل و انفعالات جوي و ساير عوامل طبيعي، به صورت حاليه از دو قسمت انزلي و غازيان شكل گرفت و كانالي بين اين قسمت ايجاد گرديد كه آب چهار رودخانه از شرق (سوسرروگا ـ پير بازارروگا ـ راست خاله ـ و نهنگ روگا) و يك رودخانه از غرب (شنبه بازارروگا) از طريق آن به دريا وارد مي‌گردد.

انزلي مهمترين بندر ايران در ساحل درياي خزر است كه در ساحل جنوب غربي اين دريا در آخرين قسمت شرقي زبانه‌اي كه مرداب را از دريا جدا مي ‌كند قرار دارد.
گملين در سال 1771 در مورد انزلي چنين مي‌نويسد:
شهر انزلي يا به طوري كه روشها نوشته‌اند به دو قسمت قديم و جديد تقسيم مي‌شود. در قسمت قديمي جزاير و ارامنه ايراني كسي سكونت ندارد و در قسمت جديد بازرگانان روسيه و ارامنه تابع روسيه زندگي مي‌كنند.
در قديم تمام خانه‌ها بدون استثنا از جگن «نوعي ني» ساخته شده بود. به دلايل زيادي كه جاي شگفتي باقي نمي‌گذارد به نظر  ميرسد كه قدمت اين بندر بيش از پنجاه سال نمي‌باشد. به سبب اينكه بناهاي آن با چنين وسيله ساده اي ساخته شده. حريق در آنجا خسارت زيادي به بار آورده است. كلبه‌ها يا دكانهاي چوبي اين بندر در معرض همه نوع رطوبت ناشي از اختلافات جوي مي باشد و چون اين رطوبت بدون هيچ واسطه‌اي به آنها ميرسد نميتواند بي‌ضرر باشد.
كليساي ارامنه در ميان دو قسمت قديم و جديد شهر واقع شده است. شهر در طول ساحل امتداد مي‌يابد و به صورت جاده طويلي است كه به وسيله چندين جاده قطع مي‌شود و اين همان جاي است كه خليج شروع ميشود و در زير به دو شاخه كه به هم متصل است تقسيم مي گردد. آب عده‌اي از رودخانه‌ها به اين خليج مي‌ريزد.
اين خليج تقريباً انزلي را به صورت جزيره‌اي در آورده است كه شامل تعداد زيادي دهكده مي‌باشد.
در گذشته عده‌اي از مردم از طريق كشاورزي و عده ديگر از راه قايقراني امرار معاش مي‌كردند.
خاك انزلي ماسه‌ است و همين خاك است كه ساختمان بناها را به صورتي محكم و سخت در مي آورد ولي از طرف ديگر در فصل پائين اين منطقه بارانهاي فراواني دارد خسروخان گرجي كه در سال 1230 هجري كه گيلان را داشت بناهاي زيادي در آنجا ساخت كه از جمله مي توان پارك توپخانه، قورخانه، ديده بان (چراغ دريائي)، چند حمام و بازار كوچكي شامل دوازده دكان ر ا نام برد و باغي هم به نام باغ شاه در ميان پشته ساخت.
حدود موقعيت:
بندر انزلي داراي 37 درجه و 28 دقيقة عرض شمالي و 49 درجه و 28 دقيقة عرض شمالي و 49 درجه و 28 دقيقه طول شرقي است. ارتفاع آن از سطح دريا 15- است و از  شمال به درياي خزر ـ از جنوب به مرداب انزلي ـ از مشرق به خمام و رشت ـ از مغرب به منطقه طوالش محدود مي‌شود. در سال 1370 هـ . ش جمعيت مركز شهرستان 697/64 نفر و جمعيت كل شهرستان 275/122 نفر و داراي يك شهر و يك بخش و دو دهستان مشتمل بر سي و چهار  آبادي است  و به دو قسمت تقسيم مي‌شد محلات قديمي از انزلي كهنه آباد و محلات جديد تازه آباد نام داشت. زماني كه رابينو در ايران بود اين شهر داراي 790 دكان، 3 كاروانسرا و تعداد زيادي انبار يك مدرسه پسرانه و يك مدرسه دختران به روش مدارس اروپائي و هشت مكتبخانه و يك مدرسه روسي و يك مدرسه ارمني بود.
 
پيدايش و سوابق تاريخي بندر انزلي:
وجه تسميه، نام شهر:
نام انزلي  هميشه همانند معمائي مورد توجه همگان خصوصاً اهالي بندر انزلي بوده و هست و در هر فرصتي كه پيش آورند درباره آن به بحث مي‌نشينند و هر كس بدلخواه و يا بنا به شنيده‌هايش به تعبير و تفسير مي‌پردازد. در اين ميان عده‌اي نيز از كلمه انزلي بدشان مي‌آيد و آنرا زائيده افكار بلشويك‌ها مي‌دانند. در حالي كه اگر همين عده قدري به خود زحمت بدهند و به بررسي بپردازند خواهند ديد كه نام انزلي صدها سال جلوتر از انقلاب بلوشيكي بر اين شهر نهاده شده است. اين نام چرا و در چه تاريخي بر اين شهر گذارده شده معلوم نيست و تاريخ سكوت كامل اختيار نموده كه تا اين تاريخ اطلاعات دقيقي هنوز در دسترس قرار نگرفته است. اما بعدها مداركي بدست آمده كه نمايانگر معماي اسمي اين شهر تا حدود گرديد. بسياري از اهالي خصوصاً پيرمردان ما وقتي با اين سئوال روبرو مي‌شوند كه چرا نام اين شهر را انزلي نهاده‌اند؟ بلافاصله جواب مي‌دهند:
دو برادر بودند يكي بنام انزان و يا «انزال» و ديگري به نام غازان كه يكي اين طرف ماند اين شهر را نام خودش كرده و بعداً به مرور زمان شد «انزلي» و آن يكي هم آن طرف ماند و آنرا هم به نام خودش گردانيد كه بعدها تبديل به «غازيان» شد.
درباره نام انزلي وجه تسميه :  روايت است كه دو برادر تركمن بنامهاي غازان و انزان به اين ناحيه آمده‌اند و به آباداني آنجا پرداختند و به همين سبب انزلي به نام انزان و غازيان به نام غازان خوانده شد.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               
تاريخچه شهرستان بندر انزلي:
قديمي‌ترين زماني كه در متون تاريخي از انزلي ياد شده، سال 863 هجري قمري است كه در آن زمان يك دهكده كوچك بوده است. از اوايل  دوره صفويه، اين ناحيه مورد توجه انگليسي‌ها، روس‌ها و دولت مركزي ايران كه پايتخت آن قزوين بود، قرار گرفت. انگليسي‌ها در تجارت ابريشم گيلان با داير كردن شركت تجارتي در مسكو، راه رشت- بندر انزلي- بادكوبه به اروپا را رونق بخشيدند و انزلي به عنوان «دروازه اروپا» معروف شد. با روي كار آمدن پهلوي اول و توجه وي به بندر انزلي، اين بندر بازسازي و اسكله‌هاي جديدي در انزلي و غازيان ساخته شده و اداره بندر و كشتيراني مجهز گشت. در حال حاضر بندر انزلي يكي از زيباترين شهرهاي گيلان و مجهزترين بندر كرانه‌هاي درياي خزر است كه سالانه هزاران تن كالا توسط كشتي، از آن خارج و يا به آن وارد مي‌شود.
 
مراكز تاريخي و باستاني:
كاخ ميان پشته:
اين كاخ در ميان باغي دل‌انگيز و بزرگ به مساحت تقريبي 17 هكتار در غازيان بندر انزلي ساخته شده و از يك سو مشرف به دريا و هم اكنون در اختيار نيروي دريايي مي‌باشد. كاخ ميان پشته پس از آتش سوزي كاخ «خوشتاريا» به دستور رضا شاه و در شرق آن ساخته شد. زيربناي اين كاخ 1168 متر مربع است و بدنه آن از سنگ قواره بلوك، به صورت دو جداره ساخته شده است.
زيباترين عنصر اين كاخ، راه پله مارپيچ آن است كه تا زير شيرواني امتداد مي‌‌يابد.
عمارت معتمدي:
اين ساختمان كه در بلوار بندر انزلي واقع  و هم اكنون پاسگاه نيروي انتظامي است. در سال 1234 ه.ق (1198 خورشيدي) به دستور «معتمدالدوله ميرزا عبدالوهاب» در دو طبقه ساخته شده است. اين بنا يكي از قصرهاي دوره قاجاريه و محل سكونت همراهان شاه يا بزرگان آن دوره بوده است.
عمارت گمرك:
از ديگر بناهاي  تاريخ گيلان، عمارت گمرك و محل استقرار نيروي دريايي است كه هر دو به دوره پهلوي مربوط است. اصل بناهاي اداره بندر  به دوره قاجار تعلق دارد  و روس‌ها آن را ساخته اند ولي در دوره پهلوي بازسازي شده است. اين بنا در گذشته مورد استفاده دسته موزيك ارتش بود و لذا به «ساختمان موزيك» شهرت يافته است.
عمارت شهرداري:
عمارت شهرداري انزلي كه نمونه‌اي از معماري دوره پهلوي در گيلان است، در قسمت بالاي پارك بلوار واقع شده و مشابه ديگر بناهاي دوره پهلوي است كه براي فرمانداري‌ها و شهرداري ها ساخته‌ شده‌اند. علاوه بر كاخ‌ها و عمارت هاي تاريخي كه مورد اشاره قرار گرفت، در استان گيلان ساختمان‌هاي قديمي ديگري نيز وجود دارند كه از لحاظ قدمت و ويژگي‌هاي معماري جالب توجه‌اند مهم‌ترين اين عمارت ها عبارتند از: عمارت اداره پست، عمارت استانداري سابق، عمارت كلاه فرنگي، سراي طاقي كوچك و بزرگ، سراي چيني چيان و سراي محتشم كه كلا در رشت قرار  دارند و يادگار دوره قاجار هستند.