پروژه شناسائي و كاهش آب بحساب نيامده در شبكه هاي آبرساني شهري

فهرست مطالب                                                                                                  صفحه                
هدف
مقدمه                                                     1
بخش اول
شناسايي عوامل ايجاد تلفات آب در شبكه هاي آبرساني
جمع آوري اطلاعات از طريق اكيپ قرائت كنتور                         3
دستورالعمل كنترل اماكن                                              4
دلايل نياز به انجام كنترل و مميزي اماكن                             6
اهداف ،كاربردها وقابليتهاي كنترل اماكن                             7
كليات اجراي طرح                                     9
فعاليتهاي كنترل اماكن                                             10
تهيه روش كنترل اماكن                                             15
كدگذاري                                                 17
تهيه فرمهاي جمع آوري اطلاعات                                         21
بخش دوم روشهاي كاهش تلفات غير فيزيكي                                
دستورالعمل نصب صحيح انشعابات                             24
ارزيابي روشهاي برخورد با متخلفين                            34
بخش سوم
روشهاي كاهش پرت فيزيكي                            
بررسي وضعيت بهره برداري از مخازن                            40
تهيه كاربرگ بهره برداري از مخازن                             41
حوضچه هاي شيرآلات                                              44
شيرآلات و اتصالات و نحوه نگهداري و تعميرآنها                        45


بخش چهارم
مدلسازي شبكه توزيع آب                                    
تعيين نقاط نصب فشارسنج و انجام عمليات فشارسنجي                     52
بررسي و مطالعه نقشه هاي سيستم توزيع آب                         54
تهيه نقشه نقاط نصب فشارسنج                                 60
تعاريف و اصطلاحات رايج در مدلسازي                             62
شبيه سازي سيستم توزيع                                                 65
هدف از مدلسازي و كاربردهاي آن                             67
محدوديت هاي مدلسازي                                              70
تهيه و تكميل اطلاعات سيستم توزيع آب                             72
تهيه مدل هيدروليكي سيستم توزيع آب                             76
جمع آوري و سازماندهي اطلاعات                              79
تهيه مدل اوليه                                                   87
كد گذاري عوارض                                     89
چكيده مطالب و ارائه راهكار                                                96   
منابع ومئاخذ                                         98

                      
هدف :
شناسايــــي پرت آب در شبكه هاي آب رساني شهري بصورت هاي فيزيكي و غير فيزيكي كه از مخازن ذخيره و لوله هاي اصلي شبكه توزيع آب شهري و نيز شبكه هاي فــرعي و انشعابات مشتركين كه ممكن است بصورت نشت آب و يا تركيدگي   لوله هاي اصلي و فرعي شبكه و انشعابات و شيرهاي شبكه به خارج از ســــيستم توزيع آب منتقل شود و حجم عظيمي از آب سالم و بهداشتي هدر ميرود كه با مشكلات فراواني توليـــــــد و در بعضي از شهرها تصفيه مي شود و هزينه هاي هنگفتي را شركتــهاي آب و فاضلاب بابت آن خرج مي نمايند و در كشور ما علاوه بر آنكه از نظر اقتصادي هزينه هاي كلاني  متوجه دولت در اين زمينه  مي شود كشور ما داراي منابع محدود آب مي باشــــــد و در بيشتر موارد 60-40 درصد آب توليد شده براي شرب شهري بصورت تلفات هدر ميرود كه رقم بسيار بالايي است .
بنابراين شناسايي راههاي بروز تلفات آب و ارائـــــه راهكارهـــــاي مقابله با آن شكلات زيادي را از پيش پاي صنعت نوپاي آب و فاضلاب كشور بر ميدارد.

تعريف آب به حساب نيامده : (پرت شبكه  يا تلفات شبكه)

تلفات آب در شبكه آبرساني شهري به دو صورت مشهود است .
الف :تلفات فيزيكي آب.
ب : تلفات غير فيزيكي .

تلفات فيزيكي:
 آب بصورت نشت از مخازن ذخيره آب ،نشت ازلوله ها و شير فلكه ها و تلفات آب ناسي از اتفاقات و شكستگي لوله هاي اصلي و فرعي و نيز انشعابات .
تلفات غير فيزيكي آب :
عدم كاركرد صحيح كنتور هاي حجمي موجود دروروي و خروجي مخازن ذخيره آب كه ممكن است مقدار حجمي را كمتر يا بيشتر از ميزان واقعي نشان دهد
 عدم كاركرد صحيح  كنتور هاي مشتركين
 كنتور هاي خراب ،كنتور هاي معكوس ،كنتور هاي دست كاري شده توسط مشترك يا افراد غير مجاز ديگر
انشعابات غير فني و غير اصولي
عدم وجود كد بندي و پلاك كوبي اماكن
خطاي انساني

بنابراين اتلاف آب در شبكه ها ممكن است به يكي از صورت هاي فيزيكي و غير فيزيكي صورت گرفته باشد . براي كاهش ميزان تلفات آب بايد عوامل ايجاد تلفات در شبكه شناسايي شود و بعد از شناسايي راههاي جلوگيري از ايجاد تلفات بررسي شود .  [1]

بخش اول :

                   شناسايي عوامل ايجاد تلفات آب در
                                 شبكه هاي آب رساني

شناسايي عوامل ايجاد تلفات آب (آب به حساب نيامده)
الف‌: شناسايي عوامل ايجاد تلفات غير فيزيكي:

براي شناسايي عوامل ايجاد تلفات غير فيزيكي به يكي از روشهاي زير استفاده ميشود.
1)جمع آوري اطلاعات از طريق اكيپ قرائت كنتور .
2)انجام عمليات كنترل و مميزي اماكن .

جمع آوري اطلاعات از طريق اكيپ قرائت كنترل : (روش اول )
با تغيير در فرم كامپيوتري قرائت كنتور مي توان در هر دوره تمام يا بخشي ازاطلاعات مورد نيازاز وضعيت انشعابات در شبكه را به دست اورد و ليستي از انشعابات نامناسب را تهيه كرد .[10]
پس از تهيه ليست انشعابات نامناسب ، اين ليست در اختيار اكيپ اجرائي قرار داده شده و به روشهايي كه قبلا  توضيح داده شده است اصلاح خواهد شد.

در مورد روش دوم ،نحوه كار بدين ترتيب بوده كه با انجام فعاليت كنترل اماكن كليه اماكن مورذد بازديد  قرار گرفته و وضعيت انشعاب آنها قابل شناسايي مي باشد. با استفاده از نتايج به دست آمده از عمليات كنترل اماكن ليست كليه انشعابهاي نامناسب به تفكيك در يك فرم تهيه شده، ليست مزبور در اختيار اكيپ اجرايي مربوطه قرار داده مي شود .[1]
دستورالعمل كنترل اماكن :
در مطالعات كاهش آب به حساب نيامده، از جمله فعاليت هاي مثبت تعريف شده،فعاليت مربوط به كنترل و مميزي اماكن سطح شهر است . اين فعاليت به طور كلي به منظور بررسي و شناخت وضعيت موجود اماكن در ارتباط با بخش مشتركين و توزيع  آب(شامل كليه مشتركين و غير مشتركين )، اگاهي از مسائل و كمبود هاي مرتبط با آن و همچنين بررسي و شناخت نواقص و ايراداتي كه از اين جهت به سيستم توزيع آب تحميل مي گردد،گرديده است .[1]
ازآنجايي كه در انجام اين فعاليت هزينه هاي قابل ملاحظه اي صرف ميگردد،لذا ضروري است اين هزينه ها منتج به نتايج مناسبي  گردد و از لحاظ  فني و اقتصادي مقرون به صرفه باشد ، با توجه به اين امر ،اين فعاليت يك فعاليت مهندسي بوده كه مي بايست با در نظر گرفتن شرايط محلي و فني اقتصادي با يك برنامه ريزي دقيق و سازمان دهي شده اقدام به انجام آن گردد .[10]
در اين راستا بنا بر مطالب فوق ،در دستور العمل حاضر سعي گرديده كليه جوانب امر مورد بررسي قرارگيرد و روش مناسب اين فعاليت ارائه گردد ، به طوركلي در دستور العمل حاضرنحوه انجام اين فعاليت از جنبه هاي مختلف مورد بررسي قرار گرفته و به عنوان راهنمايي جهت كنترل اماكن در شركتهاي آب و فاضلاب ارائه گرديده است
بطور كلي فعاليت هاي مورد نظر به شرح زير است :[10]
- تهيه نقشه ها
- تهيه روش كنترل اماكن با توجه به شرايط محلي
- جذب ،سازماندهي و آموزش گروههاي پيمايش محلي
- پيمايش محلي و برداشت اطلاعات
- مقايسه اطلاعات جمع آوري شده در حين عمليات پيمايش با اطلاعات پرونده اي مشترك به منظورتعيين تغييرات و مغايرتها
- تهيه برناممه كاربردي كنترل اماكن ( نرم افزار كنترل اماكن) به منظور ثبت ، بازيافت و اخذ گزارشات
- ورود اطلاعات جمع آوري شده به نرم افزار كنترل اماكن
- اخذ گزارشات و انجام پردازشهاي لازم

(در مورد سه بند آخر ميتوان به صورت دستي نيز ليستي از انشعابات مورد نظر تهيه كرد) .
در اين خصوص، در دستورالعمل كنترل اماكن ابتدا دلايل نياز به اين فعاليت، اهداف انجام فعاليت كنترل اماكن ، كاربرد ها، و قابليت هاي قابل حصول و كليات اجراي طرح تشريح گرديده و متعاقب آن روش انجام ، نحوه جمع آوري ثبت ، بازيافت و پردازش اطلاعات تحت فعاليتهاي فوق الاشاره مورد بحث قرار گرفته است.[10]

1- كليات
1-1-    دلايل نياز به انجام كنترل و مميزي اماكن
از جمله دلايل نياز بهانجام چنين فعاليتي در مطالعات كاهش آب به حساب نيامده ، موارد زير قابل اشاره است .
- شركتهاي در گير در امر خدمات رساني آب و فاضلاب با توجه به روند توسعه شاهد توليد اطلاعات بسياري از  جمله اطلاعات مربوط به مشتركين بوده كه اغلب به دليل عدم وجود يك روند و نظام سازمان يافته ، بسياري از اين اطلاعات توليد شده در زمان كوتاهي بدون هيچ گونه شناختي حذف يا از دقت آنها كاسته شده است بدين لحاظ عليرغم اهميت خاص و با ارزش كه اين اطلاعات دارا مي باشند ، اغلب نقش مؤثري در برنامه ريزي ها ايفا نمي نمايند . همچنين در روند كنوني در طول زمان كوتاهي اطلات كارايي لازم خود را از دست داده و بازيافت آنها نيز نيازمند صرف هزينه در زمان زيادي است .در اين بين با توجه به تغييرات و تحولاتي كه در چندين سال اخير در مديريت بخش تأمين و توزيع آب صورت گرفته( انتقال خدمات از شهرداري هاو ادارات آب به شركتهاي آب و فاضلاب) بسياري از اطلاعات حذف يا نابود گرديده است.از اين رو ، انجام چنين فعاليتي ، كمك مؤثري به جمع آوري و نظام دادن اطلاعات مرتبط با اين بخش خواهد نمود . ذكر اين نكته ضروري است اكثرشركتهاي آب و فاضلاب از اين قاعده مستثني نبوده و اين امر به عنوان مشكل در آنها همواره مطرح بوده است.[1]
- آمار و اطلاعات مشتركين مربوط به سالهاي قبل ، به ويژه قبل از تشكيل شركتهاي آب و فاضلاب بسيار محدود و عمدتاً از دقت و كيفيت لازم برخوردار نمي باشد . با توجه به اين امر اقدا م جهت تهيه آمار و اطلاعات به روز از وضعيت اماكن و مشتركين ضروري است . [10]

- مديريت مؤثر در بخش مشتركين و همچنين ساير بخشها همواره نيازمند اطلا عات همه جانبه از اماكن و به ويژه از مشتركين است . به اين لحاظ كه تعيين و تحليل سياستهاي مورد نظر بستگي خاصي به وجود اطلاعات داشته و جامع و قابل دردسترس بودن آن براي مديران و برنامه ريزان به منظور حمايت از تحليلهاي لازم ضروري است .[10]

- در حال حاضر بسياري از درآمد هاي قانوني در ارتباط با مشتركين كه رقم قابل ملاحظه اي را نيز به خود اختصاص مي دهد، بصورت بالقوه بوده ، كه با توجه به روند فعلي بالفعل نمودن آن تقريباً مقدور نمي باشد . ولي در صورت اجراي چنين فعاليتي اينگونه در آمد ها به راحتي و با دقت تمام بالفعل خواهد گرديد ( از قبيل در آمد هاي حاصل از كاربري ، وضيت انشعابات ، شناسايي نقاط قوت و ضعف سيستم قرائت و بسياري موارد ديگر)
- از دلايل ديگر انجام اين فعاليت اين بوده كه امروزه تنها سازمانها و شركتهايي در فعاليتهاي خود موفق خواهند بود ، كه بتوانند به طور مؤثر و كارا از اطلاعات توليد شده استفاده نمايند . به عبارتي تحليل و اجراي مؤثر برنامه هاي بهينه سازي سيستم به تشخيص اقدامات مناسب و تحقيق در ارتباط به ميزان تأثير اين برنامه ها ، نيازمند داشتن اطلاعا ت كافي در بخشهاي مختلف ازجمله بخش مشتركين است .  [10]

1-2- اهداف ، كاربرد ها و قابليت ها
در صورت اجراي فعاليت كنترل و مميز اماكن در شركتهاي آب و فاضلاب ، امكان استفاده از اطلاعات جامع و به روز مشتركين سطح شهر ، به منظور به كار گيري و استفاده در بخشهاي مختلف مديريتي ، فني و اجرايي فراهم خواهد گرديد . ازجمله مواردي كه با اجراي اين فعاليت قابل حصول ميباشد يا به عبارتي اهداف قابل انتظار از اجراي چنين فعاليتي ، عبارتند از :[1]

-شناسايي وضعيت يكايك اماكن و تهيه اطلاعات به روز از آنهادر جنبه هاي مختلف
- ايجاد هما هنگي در ساختار اطلاعاتي و محتواي منابع اطلاعاتي مشتركين از شركتهاي آب و فاضلاب و به روز نگه داشتن آن
- تهيه و استقرار سيستم مكانيزه  اطلاعاتي مورد نياز امور مشتركين و ساير بخشها در ارتباط با مشتركين و به روز نمودن اطلاعات بدون صرف دوباره كاريها .
- تهيه و در اختيار قرار گرفتن نقشه هاي به روز كد گذاري شده امور مشتركين
- افزايش راندومان و قابليت هاي تكنولوژيكي شركت با توجه به ايجاد توانايي هاي آناليزي بهبود يافته و جديدي كه فراهم گرديده است .
- فراهم آمدن امكان تحقيق و انجام بررسي هاي مستمر در ارتباط با مشتركين
-فراهم آ‌مدن زمينه جهت ارائه و به كارگيري راهكارهاي عملي و علمي سازمان يافته در ارتباط با نگهداري ، اصلاح و بهينه سازي انشعاب آب .
- فراهم آمدن امكان زمينه جهت اخذ درآمدهاي قانوني
- فراهم آمدن شرايط جهت تهيه و پياده سازي سيستم علمي و عملي قرائت كنتورهاي  مشتركين (سير بهينه قرائت ).
- فراهم آمدن امكان كاهش آب به حساب نيامده(به ويژه غير فيزيكي)باتوجه به شناسايي عوامل بروز نشت
- فراهم آمدن شرايط جهت تهيه برنامه وتدوين بودجه بر طبق واقعيت هاي موجود.
-فراهم آمدن زمينه جهت شناخت كمبودها در مديريت امور مشتركين و برنامه ريزي جهت رفع آن .
- پيش بيني فعاليتها و برآورد فعاليتها و پتانسيلهاي مورد نياز آينده.
- تخصصي نمودن ارائه خدمات با توزيع مناسب فعاليت ها و مسئوليت ها.
- ارتقاء كيفيت و كميت ارائه خدمات.
- ايجاد و بهبود و تحكيم زيربنا هاي مناسب حقوقي و قانوني .
- جلب هرچه بيشتر و عميقتر مشاركتها ي مردمي يا به عبارتي ايجا د يك ارتباط دو جانبه با مشتركين و ارتقاء همكاري مشتركين .
- فراهم آمدن امكان سازماندهي و فعال نمودن يك ارتباط مستمر با مشتركين[10]

1-3-كليات اجراي طرح
اولين گام در روند انجام فعاليت مميزي و كنترل اماكن در مطالعات كاهش آب به حساب نيامده ، تعيين اهداف و پس از آن تبيين استراتژي دستيابي به اهداف مزبور و روند اجراي آن بوده است .
كليات اجراي اين فعاليتها به شرح زير است:
 در گام اول شناسايي كلي وضعيت و ساختاراطلاعاتي،به همراه نحوه گردشكاري در وضعيت موجود مورد عمل قرار خواهد گرفت و بر اساس آن استراتژي هاي لازم تدوين ميگردد .
در گام بعدي بر اساس استراتژي هاي تعيين شده و با در نظر گرفتن  ابزار مورد استفاده و واقعيتهاي موجود در اجراي اين فعاليت و شيوه اجراي جمع آوري و ثبت اطلاعات در قالب فعاليتهاي از قبيل تعريف وتعيين اطلاعات مور نياز(اقلام اطلاعاتي  )   روش جمع آوري و ثبت آن ، محدوده زماني جمع آوري و ثبت اطلاعات، روش پردازش و اخذ نتايج ، مديريت تحليل نتايج ، مديريت تحليل اطلاعات و كاربرد هاي آن و موارد خاص ديگر بنا به موضوع و نوع تكنولوژي و ابزارهاي به كار رفته در اين طرح مورد عمل قرار خواهد گرفت . [1]
در اين راستا، پردازش داده هاي ثبت شده و بررسي آنها مرحله ديگري از روند انجام اين فعاليت بوده است و بر اين اساس ، ارائه نتايج نيز بر طبق اهداف تعيين شده و نيازهاي شركت هاي آب و فاضلاب صورت خواهد گرفت .[10]

2-فعاليت هاي كنترل اماكن
همان گونه كه در ابتدا اشاره شد انجام اين فعاليت در اصل در بر گيرنده چندين فعاليت مي باشد، كه با تهيه نقشه ها شروع شده و به اخذ گزارشات و پردازشهاي لازم ختم ميگردد. در اين ارتباط در ادامه به تشريح هر يك از اين فعاليت ها پرداخته شده ا ست .[1]

2-1- تهيه نقشه ها
در كنترل و مميز ي ا ماكن ، به منظور پيمايش محلي ، وجود نقشه هاي پايه شهر سازي بامقياس مناسب به صورت رقومي كه در آنها مو قعيت خيابان ها ، كوچه ها و بلوكها به همراه اطلاعات توصيفي مربوط به آن مشخص شده باشد ، از ضروريات است . چرا كه اصولاً پيمايش منطبق بر نقشه ها بوده ودر حين پيمايش مكانهاي كنترل شده بر روي نقشه ها منعكس مي گرددو ضمناً هر يك از بلوكها ، خيابانها و معابر بن باز و اماكن باكدهاي منحصر به فرد خويش مشخص مي گردد . در اين راستا اختصاص كد جغرافيايي ده رقمي به كليه اماكن از ضروريات بوده كه به موازات اجراي عمليات پيمايش مكانئ به مكان انجام ميگيرد . [1]

ماحصل نهايي اين فعاليت ، فراهم آمدن نقشه هاي كد گذاري شده اماكن ، بلوكها ، خيابان ها و معابر بن باز ، يا به عبارتي نقشه هاي كنترل اماكن در مقياس مناسب (عموماً 1:500 )است . در اين ارتباط به منظور آشنايي بانقشه هاي رقومي و نحوه تهيه آن و ساير مسائل مربوط به آن در پيوست شماره 1 دستورالعمل حاضر كلياتي در ارتباط با آن آورده شده است . [5]
با توجه به اهداف مورد نظر از انجام كنترل اماكن مي بايست لزوماً نقشه هاي رقومي تهيه و به كار گرفته شود در صورتي كه نقشه هابه صورت دستي و سنتي تهيه شده باشد بايستي به طرق ذكر شده در پيوست فوق، اقدام به تهيه نقشه رقومي گردد از نقطه نظرتهيه نقشه هاي رقومي مورد استفاده در كنترل اماكن، مقياس مناسب براي نقشه هاي پايه مورد استفاده در طرح عموماً مقياس1:500 ميباشد كه با استفاده از آن مي توان كليه مشتركين و اماكن را به همراه محدوده تقريبي قطعات آنها در روي نقشه ها درج نمود . لذا چنانچه نقشه هاي پايه شهر سازي با مقياس مذكور در دسترس نباشد ، بايد با تبديل مقياس نقشه هاي موجود و يا نقشه با مقياس مورد نظر نسبت به اين امر مبادرت ورزيد . بديهي است بزرگ نمودن مقياس نقشه ها باعث افزايش دقت آن نميگردد ، بلكه تنها بزرگ نمايي مورد نظر را به دست ميدهد، از اين رو در تبديل مقياس نقشه هاي موجوود به 1:500 بهتراست  از نقشه هاي اصل از 1:1000 بزرگتر نباشد .[1]