بررسی رابطه مهارتهای اجتماعی و تاثیر آن بر سلامت روانی نوجوانان

چکیده
داشتن ارتباط مناسب در سایه‌ی مهارت‌های اجتماعی در موفقیت افراد در زندگی، محل‌کار و اجتماع سازنده و موثر می‌باشد. توان برقراری ارتباط موثر میزان شایستگی فرد  و سلامت روان او را تأمین می‌نماید.اين مطالعه به منظور بررسي وضعیت سلامت روانی نوجوانان و تاثیر مهارتهای اجتماعی در زندگی آنها انجام گرديده‌است.در اين پژوهش از 80 پرسشنامه سلامت عمومی ( GHQ-28 ) و 80 پرسشنامه مهارتهای اجتماعی نوجوانان (TISS) استفاده شده‌ که بین دختران مقطع راهنمایی شهر .........مطالعه شدهاست. جامعه کل آماری ما در این پژوهش 245 نفر می باشد. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها، از روشهای آمار استناطی(آزمون همبستگی) و یافته های جمعیت شناختی(میانگین و انحراف استاندارد) استفاده شد. نتایج نشان داد که رابطه معناداری بین سلامت روانی و مهارتهای اجتماعی در نوجوانان وجود دارد.
این پژوهش به بررسی مهارت اجتماعی و سلامت روان می پردازد و فرضیه ها ی مربوط به آن عبارتند از :
فرضیه اول: بین سازگاری اجتماعی با سلامت روان رابطه ی وجود دارد .
فرضیه دوم: بین عملکرد جسمانی با سازگاری اجتماعی رابطه ی وجود دارد.
فرضیه سوم: بین عملکرد اجتماعی با سازگاری اجتماعی رابطه ی وجود دارد.
فرضیه چهارم: بین افسردگی با سازگاری اجتماعی رابطه ی وجود دارد .
فرضیه پنجم: بین اضطراب با سازگاری اجتماعی رابطه ی وجود دارد .






فهرست مطالب
چکیده
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه    2
1-2- بیان مسئله    3
1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش    3
1-4- قلمروی تحقیق    4
1-5- فرضیاتتحقیق    4
1-6- تعاریف نظری متغیرها    5
1-6-1- سلامت روان    5
1-6-2- مهارت اجتماعی    5
1-7- تعریف عملیاتی متغیرها    5
1-7-1- سلامت روان    5
1-7-2- مهارت اجتماعی    5
فصل دوم: ادبیات تحقیق
1-2- مهارت اجتماعی    7
2-1-1- اجزاء تشکیل دهنده مهارت های اجتماعی    8
2-1-2- ویژگی های مهارت اجتماعی    9
2-1-3- اجزاء مهارت و فرآیندهای مهارت    10
2-1-4- راهکارهایی برای بهبود مهارت های اجتماعی کودک    13
2-1-5- روشهایی برای تقویت مهارت های اجتماعی    15
2-1-6- مدیریت مهارتهای اجتماعی برای تغییر رفتار    18
2-2- مهارت های دهگانه    20
2-3- تعریف بهداشت روانی    23
2-3-1- بهداشت روانی را در سه بعد می توان خلاصه کرد    27
2-3-2- اهداف بهداشت روانی درخانواده    27
2-3-3- عوامل مؤثر در بهداشت روانی    28
2-3-4- نقش مشاور در تامین بهداشت روانی در مدرسه    29
2-3-5- راههای تقویتبهداشتروانیفرزندان    29
2-3-6- عوامل موثر دربهداشت روانی دانش آموزان    30
2-3-7- بهداشت رواني در آموزش و پرورش    32
2-3-8- نتايج عملي بهداشت رواني    32
2-3-9- عوامل برهم زننده بهداشت رواني(سلامت روان)    33
2-3-10- معيارهاي بيماري و سلامت رواني در مكتب اسلام    34
2-4- مكانيسم‌هاي دفاعي و نقش آنها در بهداشت رواني    35
2-4-1- سركوبي    36
2-4-2- جبران    36
2-4-3- جا به جائي    37
2-4-4- ((تصعيد)) يا ((والايش))    37
2-4-5- همانند سازي    38
2-4-6- درون فكني    38
2-4-7 - برون فكني    38
2-4-8- دليلتراشي    38
2-4-9- واكنش سازي يا واكنش معكوس    39
2-4-10- بازگشت ـ عقب‌نشيني ـ واپس روي    39
2-4-11- مكانيسم انكار     39
2-4-12- خيالبافي يا رؤياي روز     39
2-5- اهمیت خانواده    40
2-6- مشخصه‌هاي بهداشت رواني و شخصيت سالم    43
2-7- راههای تقویتبهداشتروانیفرزندان    45
2-8- انواع خانواده ها از نظر تربيت    46
2-8-1- خانوادهخشكوسختگير    46
2-8-2- خانواده سهل گير و آسان گير     48
2-8-3- خانواده گسسته (‌خانواده پريشان )    50
2-8-4- خانواده سالم يا خانواده دمكرات    53
2-9- معنویت چیست؟    56
2-9-1- چالش ها فراروی خانواده    56
2-9-2- راه کارهای تقویت معنویت در خانواده    57
2-10- بهداشت رواني در مكتب آدلر    59
2-10-1- بهداشت رواني از ديدگاه مكاتب    59
2-10-2- بهداشت رواني از نظر پاولوف     60
2-10-3- تعريف بهداشت رواني در اسلام     60
2-10-4- نظريه فرويد    62
2-10-5 - نظريه يونگ    63
2-10-6- نظريه موري    63
2-10-7- نظريه آدلر    64
2-10-8- نظريه فروم    64
2-10-9- نظريه مزلو    64
2-10-10- نظريه اسكينر    65
2-10-11- نظريه اريكسون    65
2-10-12- نظريه هري استاك ساليوان    65
2-10-13- نظريه گوردون آلپورت    66
2-10-14- نظريه جورج كلي    67
2-10-15- نظريه آلبرت اليس    68
2-11- نظریات مختلف در روانشناسی نوجوانی    68
2-11-1- بازپيدايي «هال»    69
2-11-2- ريخت شناسي تکويني و رشد حلزوني (مارپيچي)«گزل»    70
2-11-3- ريختهاي بدني«کرچمر»    70
2-11-4- هيأت بدني«زيلر»    71
2-11-5- لايه هاي شخصيت«رمپلاين»    71
2-11-6- نظريه هاي روان شناختي    71
2-11-7- ساختار مرحله اي«کراچ»    72
2-11-8- نظريه هاي رواني،اجتماعي و جامعه شناختي    72
2-11-9- نظريه ميداني«لوين»    73
2-11-10- سلسله مراتب ارزشي«اشپرانگر»    73
2-11-11- اجتماعي کردن«ديويس»    73
2-11-12- وظيفه رشدي«هويگهرست»    73
2-11-13- نظريه ي جامعه شناختي    74
2-11-14- «کينگزلي ديويس»:نظريه ي جامعه شناختي    74
2-11-15- نظريه روان تحليلگري    74
2-11-16- نظريه هاي انسان شناختي    74
2-11-17- بررسي نظريه هاي رشد نوجواني    75
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- روش تحقیق    80
3-2- جامعه آماری    80
3-3- حجم نمونه و روش نمونه گیری    80
3-4- ابزار سنجش    80
فصل چهارم: تجزیه وتحلیل داده ها و نتیجه گیری
4-1- روش تجزیه و تحلیل آماری    83
4-2- یافته های توصيفي    83
4-3- يافته هاي استنباطي و تاييدي:    84
4-4- یافته های پژوهشی    89
4-5- بحث و نتیجه گیری    90
منابع    91
ضمائم    93









فهرست جداول
جدول 4-1-میانگین و انحراف استاندارد سلامت روانی و سازگاری اجتماعی    83
جدول4-2-آزمون همبستگی در بررسی سلامت روان با سازگاری اجتماعی    84
جدول4-3-آزمون همبستگی در بررسی عملکرد جسمانی با سازگاری اجتماعی    85
جدول4-4-آزمون همبستگی در بررسی عملکرد اجتماعی با سازگاری اجتماعی    85
جدول4-5-آزمون همبستگی در بررسی افسردگی با سازگاری اجتماعی    86
جدول4-6-آزمون همبستگی در بررسی اضطراب با سازگاری اجتماعی    86


- مقدمه
اگر به تاثیر خانواده در شکل گیری شیوه های فرزند پروری نظری بیاندازیم متوجه می شویم که بچه ها از طریق روابط تاثیر گذاری و تاثیر پذیری می شوند و در واقع این کانون گرم خانواده است که انسانها و افراد را می سازد و این ساختن ها در کودکی بیشتر است و در دوران حساس زندگی خود زیر سلطه پدر و مادر است (هیلگارد ، ۱۳۶۹).
در سده های اول میلادی شیوه های فرزند پروری تا حدودی تند و خشن بود و بیشتر به والدین توصیه می شد به جای لوس کردن کودک و در آغوش کشیدن کودک با او به جدیت رفتار کنند این روش خشن تا حدودی زیر نفوذ مکتب رفتار گرای بود و هدف این مکتب ایجاد عادت (خوب) و خاموش کردن عادت (بد) بود این دیدگاه را عینی ، کنترل کننده و غیر عاطفی می دانستند نقل قولی است از واتسون بنیان گذار مکتب رفتارگرایی که می گوید : با بچه ها طوری رفتار کنید که گویی یک بزرگسال است کم سن و سال با او به شیوه های عینی و با استواری ملاطفت آمیز رفتار کنید هرگز او را به آغوش نکشید و روی زانوی خود ننشانید
بیان مسئله
والدین اولین کسانی هستند که زیر بنای شخصیت سالم یک نوجوان را گذراند دوره نوجوانی همواره نمی توان دوره خاص باشد نوجوان خام است بسیار از مشکلات آنان را به بی تجربه نسبت می دهند اگر چه ممکن است نوجوان مهارتی کسب نکرده باشد ولی این بدان معنی که نتوانسته کاری انجام دهد و در بعضی خانواده ها در بین والدین و نوجوانان درگیری وجود دارد همین امر موجب مشکلات چندی در دوران بلوغ یعنی همین نوجوانی می گردد مثال (درون گرایی و گوشه گیری) می شود در خانواده هایی که هر دو والد تندخو و مستبد هستند نه پسر و به دختر الگو مناسب برای برای رفتار مناسبی را فرا بگیرد
ویژگی های مهارت اجتماعی
1.    ارتباط فرد به فرد که شامل تبادل و تفسیر پیام هاست.
2.    عوامل موثر در یادگیری رشد پیدا می کنند و علاوه بر شخصیت فرد تجارب گذشته و تعامل بین فردی او نیز در رسیدن به هدف موثر است.
3.    به صورت کلامی(سخن ، لغات یا جملات) و یا غیر کلامی (استفاده از چشم، تن صدا، بیان چهره ای و ژست ها) می باشد.
4.    از فرهنگ و گروه اجتماعی که فرد در آن زندگی می کند، تاثیر می پذیرد.
5.    از طریق تقویت اجتماعی رشد پیدا می کند. این تقویت در صورتی موثر است که مورد علاقه فرد بوده برانگیزاننده باشد.
6.    طبیعت دو جانبه دارد و رفتارهای دوسویه را می طلبد. از عوامل محیطی ، سن، جنس و موقعیت دیگر افراد تاثیر می پذیرد.
اجزاء مهارت و فرآیندهای مهارت
اجزای مهارت را فرآیندهای واحدی نظیر نگاه، تکان دادن سر یا رفتارهایی در روابط اجتماعی مانند سلام و خداحافظی تشکیل می دهند فرآیندهای اجتماعی به توانایی فرد در ایجاد رفتار ماهرانه بر اساس قواعد  اهداف مربوطه و در پاسخ به بازخورد های اجتماعی اشاره دارد. این تمایز نیاز فرد را به نظارت بر موقعیت ها و تغییر رفتار در برابر واکنش سایر افراد می سنجد.(شعاری نژاد 1382)
مهارت های اجتماعی را هم دارای جنبه های مشهود و هم دارای عناصر شناختی نامشهود است. عناصر شناختی نامشهود افکار وتصمیماتی است که باید در ارتباطات متقابل بعدی گرفته شود یا انجام گیرد این عناصر همچنین مقاصد و بینش فرد دیگری را شامل می شود که واکنش در برابر آن احتمالا بر اندیشه های طرف مقابل تاثیر می گذارد.
راهکارهایی برای بهبود مهارت های اجتماعی کودک
مطمئنا کسب مهارتهای اجتماعی و آموزش طرق صحیح دوست یابی به کودکان یکی از مهم ترین و تاثیر گذارترین آموزش های ضروری به شمار می رود.
به طور قطع روراست بودن و شناخت دقیق و صحیح نقصان ها و کاستی های کودک در باب مهارت های اجتماعی ، آموزش را بسیار سهل تر خواهد کرد. در ذیل به چند راهکار در زمینه آموزش مهارت های اجتماعی کودک اشاره می شود:
1.    کودک را به شرکت در فعالیتهای کلاسی و فوق برنامه مدرسه تشویق کنید. بسیار مشاهده شده اغلب کودکانی که تمایل به حضور در کلاس های فوق برنامه و فعالیت های گروهی ندارند در زمینه برقراری و ایجاد روابط اجتماعی نیز بسیار ضعیف تر از همسالان خود هستند. او را در کشف توانمندی ها، نقاط قوت و علایقش یاری کنید. به عنوان مثال اگر او در نقاشی استعداد دارد او را به گروههای کاردستی و نقاشی سوق دهید. لذت ها و اشتیاق هایش را به دقت مورد قرار دهید تا بتوانید بهترین فرصت های حضور در صحنه در صحنه های اجتماعی را برای او فراهم کنید. یکی دیگر از راههای کشف نقاط ضعف و قوت اجتماعی کودک، بررسی چگونگی حضور او در کتابخانه ها، سینما ، تئاتر، زمین بازی و تولد دوستان و... است.
- مقدمه
اگر به تاثیر خانواده در شکل گیری شیوه های فرزند پروری نظری بیاندازیم متوجه می شویم که بچه ها از طریق روابط تاثیر گذاری و تاثیر پذیری می شوند و در واقع این کانون گرم خانواده است که انسانها و افراد را می سازد و این ساختن ها در کودکی بیشتر است و در دوران حساس زندگی خود زیر سلطه پدر و مادر است (هیلگارد ، ۱۳۶۹).
در سده های اول میلادی شیوه های فرزند پروری تا حدودی تند و خشن بود و بیشتر به والدین توصیه می شد به جای لوس کردن کودک و در آغوش کشیدن کودک با او به جدیت رفتار کنند این روش خشن تا حدودی زیر نفوذ مکتب رفتار گرای بود و هدف این مکتب ایجاد عادت (خوب) و خاموش کردن عادت (بد) بود این دیدگاه را عینی ، کنترل کننده و غیر عاطفی می دانستند نقل قولی است از واتسون بنیان گذار مکتب رفتارگرایی که می گوید : با بچه ها طوری رفتار کنید که گویی یک بزرگسال است کم سن و سال با او به شیوه های عینی و با استواری ملاطفت آمیز رفتار کنید هرگز او را به آغوش نکشید و روی زانوی خود ننشانید
بیان مسئله
والدین اولین کسانی هستند که زیر بنای شخصیت سالم یک نوجوان را گذراند دوره نوجوانی همواره نمی توان دوره خاص باشد نوجوان خام است بسیار از مشکلات آنان را به بی تجربه نسبت می دهند اگر چه ممکن است نوجوان مهارتی کسب نکرده باشد ولی این بدان معنی که نتوانسته کاری انجام دهد و در بعضی خانواده ها در بین والدین و نوجوانان درگیری وجود دارد همین امر موجب مشکلات چندی در دوران بلوغ یعنی همین نوجوانی می گردد مثال (درون گرایی و گوشه گیری) می شود در خانواده هایی که هر دو والد تندخو و مستبد هستند نه پسر و به دختر الگو مناسب برای برای رفتار مناسبی را فرا بگیرد
ویژگی های مهارت اجتماعی
1.    ارتباط فرد به فرد که شامل تبادل و تفسیر پیام هاست.
2.    عوامل موثر در یادگیری رشد پیدا می کنند و علاوه بر شخصیت فرد تجارب گذشته و تعامل بین فردی او نیز در رسیدن به هدف موثر است.
3.    به صورت کلامی(سخن ، لغات یا جملات) و یا غیر کلامی (استفاده از چشم، تن صدا، بیان چهره ای و ژست ها) می باشد.
4.    از فرهنگ و گروه اجتماعی که فرد در آن زندگی می کند، تاثیر می پذیرد.
5.    از طریق تقویت اجتماعی رشد پیدا می کند. این تقویت در صورتی موثر است که مورد علاقه فرد بوده برانگیزاننده باشد.
6.    طبیعت دو جانبه دارد و رفتارهای دوسویه را می طلبد. از عوامل محیطی ، سن، جنس و موقعیت دیگر افراد تاثیر می پذیرد.
اجزاء مهارت و فرآیندهای مهارت
اجزای مهارت را فرآیندهای واحدی نظیر نگاه، تکان دادن سر یا رفتارهایی در روابط اجتماعی مانند سلام و خداحافظی تشکیل می دهند فرآیندهای اجتماعی به توانایی فرد در ایجاد رفتار ماهرانه بر اساس قواعد  اهداف مربوطه و در پاسخ به بازخورد های اجتماعی اشاره دارد. این تمایز نیاز فرد را به نظارت بر موقعیت ها و تغییر رفتار در برابر واکنش سایر افراد می سنجد.(شعاری نژاد 1382)
مهارت های اجتماعی را هم دارای جنبه های مشهود و هم دارای عناصر شناختی نامشهود است. عناصر شناختی نامشهود افکار وتصمیماتی است که باید در ارتباطات متقابل بعدی گرفته شود یا انجام گیرد این عناصر همچنین مقاصد و بینش فرد دیگری را شامل می شود که واکنش در برابر آن احتمالا بر اندیشه های طرف مقابل تاثیر می گذارد.
راهکارهایی برای بهبود مهارت های اجتماعی کودک
مطمئنا کسب مهارتهای اجتماعی و آموزش طرق صحیح دوست یابی به کودکان یکی از مهم ترین و تاثیر گذارترین آموزش های ضروری به شمار می رود.
به طور قطع روراست بودن و شناخت دقیق و صحیح نقصان ها و کاستی های کودک در باب مهارت های اجتماعی ، آموزش را بسیار سهل تر خواهد کرد. در ذیل به چند راهکار در زمینه آموزش مهارت های اجتماعی کودک اشاره می شود:
1.    کودک را به شرکت در فعالیتهای کلاسی و فوق برنامه مدرسه تشویق کنید. بسیار مشاهده شده اغلب کودکانی که تمایل به حضور در کلاس های فوق برنامه و فعالیت های گروهی ندارند در زمینه برقراری و ایجاد روابط اجتماعی نیز بسیار ضعیف تر از همسالان خود هستند. او را در کشف توانمندی ها، نقاط قوت و علایقش یاری کنید. به عنوان مثال اگر او در نقاشی استعداد دارد او را به گروههای کاردستی و نقاشی سوق دهید. لذت ها و اشتیاق هایش را به دقت مورد قرار دهید تا بتوانید بهترین فرصت های حضور در صحنه در صحنه های اجتماعی را برای او فراهم کنید. یکی دیگر از راههای کشف نقاط ضعف و قوت اجتماعی کودک، بررسی چگونگی حضور او در کتابخانه ها، سینما ، تئاتر، زمین بازی و تولد دوستان و... است.
بهداشت روانی را در سه بعد می توان خلاصه کرد
    تلاش در جهت تقویت نقاط مثبت و اصلاح ضعف ها
    پیشگیری از بروز اختلالات و ناهنجاری های رفتاری و روانی
    درمان به موقع  و سریع اختلالات روانی
عوامل موثر دربهداشت روانی دانش آموزان
بهداشت روانی همان سلامت فکر و قدرت سازگاری فرد با محیط و اطرافیان است. همچنان که از جسم خود مراقبت می کنیم روح خود را نیز باید مقاومت تر کنیم تا زندگی بهتری داشته باشیم. در زندگی «چگونه بودن» خیلی مهم تر از «بودن یا نبودن» است. ایجاد فرصت برای شکوفایی استعدادها، توانایی ها و کنار آمدن با خود و دیگران یکی از اهداف مهم و اساسی بهداشت روانی است.
وابستگي گروهي : يكي از اساسي ترين ويژگي هاي هر انسان ،‌ احساس تعلقي است كه نسبت به گروه و اجتماعي كه در آن زندگي مي كند ، دارد. زماني كه دانش آموز نسبت به   مدرسه،كلاسودوستانشاحساسوابستگيميكند،‌درحقيقتخودراباآنهاهماهنگوسازگاركردهونسبتبهآنان (مدير،‌معاون،معلمو..) حساعتمادواطمينانقلبيپيداكردهاست