حاشیه نشینی و مشکلات آن

مقدمه:
جمعيت انبوهي كه در شهرها ، شهركها و آباديهاي اطراف تهران و مناطق فقيرنشين داخل تهران زندگي مي كنند وبا رشد بي رويه اي افزايش مي يابد، درواقع اغلب همان كساني هستند كه درمفابله با محدوديتهاي پيش گفته، عدم توانايي مالي در تهيه مسكن درداخل محدوده شهر تهران يا مشكلات ديگر در محل سكونت فبلي، مسكن خود را به خارج از محدوده يا مناطق حاشيه اي داخل شهر منتقل كرده اند و در عمل بايد جزء جمعيت شهر تهران به شمار آيند.
چرا كه هيچ يك از اين محلات، آباديها، شهركها و حتي شهرهايي كه جمعيت آنها به سرععت رشد مي كنند مانندمحله هاي فقير نشين داخل شهر جاذبه اي جز مجاورت با شهر تهران ندارند كه البته وجود رفاه نسبي، تفريح و سرگرمي براي مردم بويژه براي جوانان از عوامل مهم جذب كننده در شهرهاي بزرگي چون تهران بوده است.
افزايش جمعيت شهر تهران و به همراه آن گسترش فيزيكي شهر واضافه شدن فواصل شهري، ارائه خدمات را مشكل و گران گرده و مسائلي نظير كمبود، گراني، نامناسب و غير بهداشتي و بالاخره فرسوده، بودن مسكن ، كمبود آب وبرق، تلفن، كمبود فضاي سبز ، آلودگي و ترافيك . كمبود فضاي آموزشي، كمبود امكانات پزشكي و دهها مشكل ديگر را به وجود آورده است.
بايد خاطرنشان كرد كه افزايش جمعيت در خارج از محدوده خدماتي كه به طور مستقيم و درموارد غير مستقيم از خدمات شهري استفاده مي كنند باعث شده اين مشكلات از عمق و وسعت بيشتري برخوردار گرديده و مشكل جديدي را در زندگي شهري بوجود بياورد كه ما از آن تحت عنوان حاشيه نشيني  نام مي  بريم.
افرادي كه د راين مناطق ساكن مي شوند كساني هستند كه توانايي تهيه مسكن درمناطق ديگر شهر كه از امكانات و خدمات نسبتاً بيشتري برخوردار هستند را ندارند.
اغلب ساكنان اين مناطق را شهر نشينان يا روستائيان مهاجر فقيري تشكيل مي‌‌دهند كه جهت تأمين هزينه هاي زندگي در داخل شهر مشغول به كار بوده و براي رسيدن به محل كار بايد هر روز مسافت زيادي را طي كنند. بنابر اين رفت و آمد و هزينه هاي آن از مسائلي است كه براي اين افراد از اهميت خاصي برخوردار است.
كمبود آب و فقدان سيستم آبرساني مناسب نيز از مشكلات ديگري است كه اهالي اين مناطق با آنان روبه رو هستند به نحوي كه در بعضي از اين مناطق، آنها مجبود به خريد آب از تانكرهاي حامل آب مي باشند.
فقدان سيستم جمع آوري زباله و شبكه فاضلاب و هزينه هايي كه دفع زباله به همراه دارد موجب بروز آلودگي در اين مناطق گرديده واين آلودگي و بيماريهاي ناشي از آن به دليل فقيرنشين بودن آين مناطق و عدم وجود حمايت هاي اجتماعي امكان تشديد ففر اقتصادي را فراهم مي سازد.
تراكم جمعيت و نامناسب بودن مسكن فقر مالي و فرهنگي، فقدان تاسيسات و تسهيلات شهري از جمله مشكلاتي مي باشند كه ساكنين اين مناطق را آنها روبرو هستند.
اگر از ديدگاه تئوريك به اين موضوع نگريسته شود مي توان مشاهده كرد كه مشكلات ناشي از حاشيه نشيني داراي پيامدهاي اجتماعي رواني به عنوان يك عامل مهم درحفظ نظم و ثبات اجتماعي مورد توجه قرار گرلفته و ميزان گرايش به رفتار ضد اجتماعي كه معمولاً انتظار مي رود در ناطق حاشيه نشين از درجه بالائي برخوردار باشد وامكان رواج اخرافات اجتماعي و فرهنگي واقتصادي را در ميان ساكنان اين مناطق افزايش دهد بررسي مي شود.
بيان مسئله:
در كشورهاي در حال توسعه به علت رشد سريع جمعيت و عوامل گوناگون مانند عدم تقسيم مناسب امكانات شهري، مسئله مهاجرت از روستاها و شهرهاي كوچك به سوي شهرهاي بزرگ يك امر عاديست. درايران نيز از اين بعد به علت مسائل خاص جغرافيائي و ديگر مسائل شهرهاي بزرگ خصوصاً شهري مانند تهران، دچار مشكل مهاجرت گرديده اند. د ررژيم گذشته در بيش از سه دهه، تهران چنان رشد يافت كه با گذشته خود فاصله گرفت.
مشكلات آموزشي:
تقريباً تمام روستاها و شهرك هاي حاشيه اي با كمبود فضاي آموزشي مواجه اند ودر صورت داشتن فضاي آموزشي از امكانات آموزشي كافي بي بهره اند براي مثال از آموزگارانم تازه كار در امر تدريس استفاده مي گردد كه فاقد توانايي آموزشي كافي بوده و در نتيجه افت تحصيلي در بين دانش آموزان امري عادي شده است.
7- مشكلات اداري:
كمبود مراكز اداري وتداخل وظايف ادارات موجود، موجب شده تا حاشيه نشينان براي پيشبرد ابتدائي كارهاي اداري خود مجبور به صرف وقت زياد و تحمل مشفات فراواني گرديده وبه تبع آن رشد نارضايتي را شاهد باشيم كه زمينه ساز اعتراضات اجتماعي نيز مي باشد.
8- كمبود امكانات بهداشتي، پزشكي
كمبود امكانات بهداشتي، پزشكي و دارويي و نيز فقدان آنها در اكثر قسمتهاي خارج از محدوده در حالي كه حداقل به يك درمانگاه و مركز بهداشتي نيازمند است، كاملاً مشهود است.
9- عدم وجود بهداشت محيط زيست:
وجود كارخانه ها، كانال هاي فاضلاب، كارخانه هاي دقاغي، روده پاك كني، قاليشويي، ريخته گري و ...، دركنار صنايع بزرگ مثل پالايشگاه، كارخانه سيمان و ذوب مس كه توليد كننده بوي نامطبوع و گرد و غبار مواد شيميايي گوناگون مي باشند، اثرات سوء بر روي زندگي و محيط زيست حاشيه نشينان دارد.
مفهوم حاشيه نشيني:
توافق عمومي بر روي يك تعريف واحد و مشخص براي حاشيه نشيني وجود ندارد وافراد مختلف علاوه بر بكار بردن تعاريف مختلف گاهي با تسامح مواردي چون آلونك نشيني، زاغه نشيني، سكونت در حلبي آبادها، سكونت درمنازل نا متعارف شهري و بد مسكني يا سكونت در مساكن نابهنجار، بافت غير متعارف درون شهر، ساكنين جذب نشده به نظام اقتصادي- اجتماعي شهر، عوامل انساني بزهكاري، جمعيت منزوي، محرومين اجتماعي، فقرا وافراد دو شخصيتي يا دو اصالتي وغيره را با حاشيه نشيني مترادف گرفته اند.
گسترش شهرها
شهر نشيني پديده اي تازه نيست، درواقع بازي با كلمات خواهد بود اگر بگوييم اين پديده قدمتي برابر با قدمت تمدن دارد. اما، با آن كه انسانهايي كه از راه شكار و جمع آوري غذا زندگي مي كردند د رمحلي به نام شهر گرد نيامده بودند.
فرهنگ نو سنگي كه اساس و بناي تمدنهاي پيش ازدوران صنعتي بود تنها اقليتي شهر نشين ايجاد كرده بود، ظهور صنعت با فرايند رشد زندگي شهري توام بود و در طي آن بيشتر مردم د ركشورهاي صنعتي براي زندگي در شهرها گرد آمدند.
اگر چه در كشورهاي فقير كنوني نسبت جمعيت شهر نشين كمتر است اما اين نسبت در حال افزايش است و حقيقت يكي ازبارزترين تغييراتي كه در اين كشورها در حال شكل گرفتن است مهاجرت مردم در سطح جهان ازنواحي روستايي به شهرها است كه روندي سريع وحتي رشدي پرشتاب دارد.