تاريخچه و مباني نظري طراحي پارك

باغهاي جهان
1-1-1- بين النهرين (3500 سال قبل از ميلاد)
بين النهرين يا ميان دو رود، جلگه حاصلخيزي بين رودهاي فرات و دجله است و يكي از نخستين بهنه هاي تمدن انساني شناخته مي شود.
در دوران باستان اين سرزمين،‌«رابطه ستايش آميزبا طبيعت»، مبين نوع ارتباط انسان با طبيعت پيرامونش بوده و ويژگي‌هاي اين رابطه را عناصر زير تشكيل مي‌داده است.
احترام به محيط طبيعي و تقديس آن، انسان را موظف مي‌ساخت كه تماي فعاليتش را با طبيعت هماهنگ سازد.
تقديس طبيعت، موجب مي‌شد كه انسان خود را نگهبان آن بپندارد و تمامي عملياتش را با عناصر آن ( خطوط، نور و رنگهاي طبيعت ) همگون و هماهنگ سازد.
زمين به عنوان “زمين - مادر” منبع و منشاء تمامي خوبي‌ها و زايش‌ها و بقاي هستي تلقي مي شد.
آب نيز عنصري براي توليد و بقا محسوب مي شد و براي روياندن و ايجاد خنكي به كار مي رفت واهميتي تمثيلي و معنوي داشت.
نگرش و اعتقادات موجود در اين زمينه، در باغهاي معلق يا پرديس هاي بابل تجلي يافته كه در امتداد ديوارهاي شهر بابل در زمين‌هاي حاصلخيز به صورت يك سري از تراس‌هاي مشجر روي يكديگر ساخته شده بود و از فراز آن، جلگه و بيابانهاي اطراف ديده مي شد. روي هر يك از تراس‌ها گونه‌هاي گياهي متفاوت كاشته شده بود.(شكل)
اين باغ ها داراي محوري بودند كه با دو رديف درخت احاطه مي شده و از ميان آنها جويي از آنها مي گذشت.
سيماي اين باغها از طريق كشفيات باستان شناسي مشخص شده كه كروكي Lacon آن را نشان دهد. باغهاي معلق بابل از قديمي‌ترين باغهاي كهن جهان مي‌باشد، اين باغ در سال قبل از ميلاد مسيح و همزمان با شروع سلسله پادشاهان پارسي احداث شده است. اين باغ يكي از عجايب هفتگانه جهان محسوب مي شود. باغ مذكور رابه شكل هرم ساخته اند. اين هرم را تراس بندي كرده و طبقات و تراسها را از وسط پلكانهاي عظيم به يكديگر مربوط ساخته بودند. در هر تراس درختان و درختچه ها و درختان گلدار فراوان كشت نموده بودند تا باغ به شكل يك كوه پردرخت در آيد. در اين باغ نه تنها به طور زيبائي بلكه بخاطر پيچيدگي ساختمان و نحوة آبياري آن حائز اهميت به سزا مي‌باشد.
1-1-2- مصر (3500 سال قبل از ميلاد )
جلگه حاصلخيز مصر نيز در امتداد رود پرآب نيل همزمان با تمدن بين النهرين جايگاه يكي از تمدن‌هاي بزرگ دوران باستان بوده كه از كشاورزي يافته‌اي نيز برخوردار بوده است.
دراين سرزمين، رابطه انسان مبتني بر “الهام از طبيعت” و “آميختگي معماري با طبيعت” قرار داشت و ويژگي آن بدين شرح قابل جمع بندي است:
طبيعت پايه الهام معماري بناي معابد مصري بشمار مي‌رفت. به نحوي كه مونومان ها ( اهرام، معابد و …) تقليدي از كوه وجهت نزديكي به خورشيد است، ستون ها تقليدي از نخل و سرستون ها تقليدي از گلهاي نيلوفر (Lotus) و پاپيروس (Papirus).
معبد ديرالبحري، نمونه بارزي از معماري اين دوره است كه تراسهاي آن با آمفي تئاتر طبيعي آميخته شده است و آخرين تراس آن به عنوان المان نهائي بنا به كوه متصل مي‌شود.
سيستم باغسازي در مصر باستان، قطعات مسطح مستطيل شكلي بودند و گياهان در آن با فرم منظمي كاشته مي‌شدند و ديوارهاي بلندي آنها را احاطه مي‌كردند (شكل‌هاي 8 و9)
اين باغ ها با كانالهاي آبي كه نخل‌هاي كوتاهي كنار آنها كاشته شده بود، به قسمت‌هاي متعدد بصورت شطرنجي تقسيم مي‌شدند.
در كناراين كانالهاي آب، گذرهايي نيز براي ارتباط قسمتهاي مختلف در نظر گرفته مي‌شد.
داربست‌هاي مو نيز در اين باغها از در ورودي تا آستانه محل اقامتگاه امتداد مي‌يافت.
در مواردي وسط اين باغها حوض آبي تعبيه مي‌شد كه عمدتاً از زهكش آبهاي زميني تغذيه مي‌شدند و محل پرورش گياهان آبزي بشمار مي‌رفتند و در خنك ساختن محيط نقش داشتند.
در اطراف اين باغها يك رديف درخت در كنار ديوار باغ كاشته مي‌شد تا از نفوذ بادهاي صحرا به داخل آن جلوگيري بعمل آيد.
در مجموعه، طراحي اين باغها تحت تأثير عوامل اقليمي و محيطي آنها قرار داشت و باغها مكاني براي زندگي خصوصي محسوب مي‌شدند.
اغلب تصاوير اين دوره، تعويض فصول، بذرافشاني، ميوه چيني، دامپروري، پرندگان مختلف، مرداب ، رود نيل و ديگر محيط‌هاي طبيعي را نشان مي‌دهند كه بيانگر وابستگي مصريان باستان به عناصر طبيعي پيرامون خويش هستند.
باغ مصري دوران باستان، الگوي مشخصي براي باغسازي در غرب بوده است.
1-1-3- يونان ( از قرن پنجم تا چهارم پيش از ميلاد)
تمدن يونان باستان درجنوب شبه جزيره بالكان شكل گرفت كه سرزميني كوهستاني، كم باران، با خاكي نه چندان حاصلخيز و سواحلي بينهايت صخره‌اي و كوهستاني بود. اين سرزمين تنها در بعضي مناطق جدا افتاده مانند “لاكوني” و “بثوتي” در مركز و “ستالي” در شمال داراي دشت‌هاي حاصلخيز و مناسب براي كشاورزي بود و هر چند كه دريا در تكامل جامعه آن نقش عمده است، اما در سراسر اين شبه جزيره، رودخانه اي موجود نبوده است.
بطور خلاصه يونان كشوري است با جغرافيا و آب و هواي متغير خطوط ساحلي آن عميقاً تو رفته و بريده بريده است. در اين دوران براي يونانيان طبيعت مكاني مقدس بود ونظم هندسي معماري در نظم طبيعت ادغام مي‌شد. ويژگي ارتباط انسان با عناصر طبيعت در يونان باستان به شرح زير جمع بندي مي‌شود:
در ادبيات يونان باستان كه آثار “هومر” (ايلياد و اوديسه) شاخص آن است، طبيعت به عنوان مكاني مقدس توصيف شده است.
شيوه معماري و نوع استقرار معابد در بستر طبيعت به گونه‌اي بوده كه به فضا، ابعاد و مضامين نمادين (سمبليك) مي‌بخشيده است.
نظم هندسي معابد، دركنار نظم طبيعت شكل مي‌گيرد و با آن ادغام مي‌شود. مانند معبد اكروپوليس در يونان ( واقع در روي تپه) و معبد Peastum در ايتاليا ( واقع ر زمين صاف و باز) .
با توجه به تفكر راسيوناليستي حاكم در اين دوران، شهرها به عنوان ملاك زيبائي شناخته مي‌شدند نه طبيعت و باغ‌ها، براين مبنا، لذت بردن از عناصر طبيعي دريونان باستان، غيرمنطقي و غيرقابل تعريف شناخته شده بود.
در دوران كلاسيك به ويژه درزمان افلاطون و ارسطو، هنر باغسازي وجود داشت. اين باغ‌ها محل تجمع فلاسفه محسوب مي شد كه از آن جمله مي‌توان باغهاي آكادمي افلاطون و اپيكور را نام برد.
باغسازي بعد از اسكندر بزرگ اهميت يافت و با تسلط روميان بر يونانيان توسعه پيدا كرد. “يوناني‌ها بين سالهاي 600 قبل از ميلاد تا شروع دوران مسيحيت خدمات ارزنده اي به باغسازي جهان نموده اند. اولين باغ عمومي با پارك در يونان كهن احداث گرديد. اغلب اين پاركها محل تجعم فلاسفه و متفكرين و دانشجويان بود. هنر باغسازي كهن در اوايل دوران مسيحيت و امپراطوري روم به اوج خود رسيد. تأثيرات و سنت‌هاي كلاسيك سبك باغسازي يوناني در قرن بيستم نيز دنبال مي‌شود.”
1-1-4- روم ( از اواخر قرن چهارم قبل ازميلاد تا قرن پنجم بعد از ميلاد)
شبه جزيره “آپه نين”(Apenine) در مركز درياي مديترانه مهد دولت روم بود. هر چند كه اين سرزمين نيز مانند يونان، كوهستاني بوده ، اما وجود دره‌هاي وسيع ومناسب براي كشاورزي وخاك مستعد و سيماي توانمندتري از فعاليت كشاورزي وباغسازي آن در مقايسه با يونان عهد باستان ارائه مي‌كرد. بهره وري از طبيعت، سازماندهي سرزمين براي توليد، ساخت “ويلا- باغ” و توانائي تكنيكي و صحنه آرائي، در مجموع گرايش غالب روميان باستان در برخورد و ارتباط با طبيعت بشمار مي‌رفت.
ويژگي‌هاي اين رابطه به شرح زير قابل جمع‌بندي است:
در روم باستان طبيعتي مورد ستايش بود كه حضور انسان در آ‎ن حس مي‌شد.
زيبائي نيز در رابطه مستقيم با سودمندي قرارداشت  و عملكرد زيبايي منظر با ارزش درآمد زائي آن مرتبط بود.
نوسازي در منظر طبيعي، با كاشت متقارن درختان و جستجوي فرم‌هاي هندسي براي المان‌هاي طبيعي همراه بود.
باغ‌هاي رومي مانند تابلوي طراحي شده‌اي بودند كه با مجسمه قهرمانان، فواره،استخر و معابد آراسته مي‌شد.
“ويلا- باغ” در اين دوره بعنوان مكاني براي تفريح واقامت اشراف در خارج از شهر فرم خاص منظر روميان را آشكار مي‌سازد.
توانائي تكنيكي وصحنه‌آرايي به وسيله المان‌هاي طبيعي و مصنوعي در اين باغ‌ها قابل توجه است. به نحوي كه طراحي فضاهاي داخلي به نوعي در فضاهاي باغ اجرا مي‌گرديد.
در “ويلا- باغ” ها عناصر معماري مثل آب، مجمسه و .. با گياهاني كه به ياري تكنيك Ars-Topiaria شكل مي‌يافتند، تركيب مي شدند. با استفاده از تكنيك Ars-Topiaria گياهان به صورت متنوعي هرس مي‌شدند و به اشكال مكعب، استوانه، كره و … در مي‌آمدند.
نمونه اين “ويلا- باغ” ها را مي‌توان “ويلا آدريانا” (Adriana) و در نزديكي رم در “تيولي” (Tivoli) نام برد كه مجموعه عظيمي است كه از منظر، معبد، بناي آكادمي، حمام ، استاديوم، آمفي تئاتر و كتابخانه، در ساخت اين مجموعه، الهام از شيوه‌هاي معماري مناطق مستعمره به چشم مي‌خورد. و نظام فضائي آن بر پايه سيستم محوري شكل گرفته بود.