ررسی اثربخشی نمایش عروسکی بر افزایش مهارت های اجتماعی دختران کم توان ذهنی آموزش پذیر 12-8 سال شهر بج

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                  صفحه

فصل اول                                                                                               1
مقدمه                                                2
بیان مساله                                            3
اهمیت و ضرورت پژوهش                                    7
تعریف مفهومی و عملیاتی پژوهش                                                                                  9            متغیر مستقل                                                     9           متغیر وابسته                                                                                                          10                                        اهداف پژوهش                                                                                                                   10
هدف کلی                                                                    10 اهداف اختصاصی                                                                     10
اهداف کاربردی                                                                     10
فرضیه های پژوهش                                                                    11
فرضیه اصلی                                                               11
فرضیه های فرعی                                                            11 فصل دوم                                                            12 مقدمه                                                                         13 تاریخچه کم توانی ذهنی                                                                                   14  تعاریف کم توانی ذهنی                                                                                 15              طبقه بندی کم توانی ذهنی                                                             21
کم توانان ذهنی آموزش پذیر                                                                                                      21
کم توانان ذهنی تربیت پذیر                                                                                                         21
کم توانان ذهنی حمایت پذیر                                                                                                       22
طبقه بندی بر اساس دیدگاه انجمن روانپزشکی آمریکا                               22
طبقه بندی بر اساس دیدگاه سازمان بهداشت جهانی                                               23
علل کم توانی ذهنی                                                 23 
خصوصیات کم توانی ذهنی خفیف                                                                                              25
مهارت های اجتماعی                                                                                                                   26
عوامل انتخاب مهارت های اجتماعی                                                                                            29
آموزش مهارت های اجتماعی به کم توانان ذهنی                                                                          29
نقش و اهمیت هنر                                                                                                                       31   
تعریف نمایش                                                                                                                             32
خاستگاه نمایش                                                                                                                           34
نمایش به عنوان درمان                                                                                                                 36     
نمایش عروسکی و انواع آن                                                                                                         42        
عروسک های سایه ای                                                                                                               42                                                                            
عروسک های دستکشی                                                                                                               43     عروسک های میله ای                                                                                                      43                                                                              عروسک های انگشتی                                                                                                                 44                             عروسک های خیمه شب بازی و اسباب بازی های پارچه ای                                                          44
تحقیقات انجام شده در خارج از کشور                                                                                         47
تحقیقات انجام شده در داخل کشور                                                                                             53                         فصل سوم                                                                                                                                   58  طرح پژوهش                                                                                                                      59 جامعه آماری                                                                                                                               60                                                    
روش نمونه گیری                                                                                                                        61                                ابزار پژوهش                                                                                                                            61     
قلمروها و زیر قلمرهای واینلند                                                                                                     63           
قلمرو ارتباطی                                                                                                                             63  
قلمرو مهارت های زندگی روزمره                                                                                                63 
قلمرو اجتماعی شدن                                                                                                                    64 
قلمرو مهارت های حرکتی                                                                                                           64           
قلمرو رفتارهای ناسازگار                                                                                                             64
روش تجزیه و تحلیل داده ها                                                                                                        65
روش اجرا                                                                                                                                   65
ملاحظات اخلاقی                                                                                                                        70
فصل چهارم                                                                                                                                71
مقدمه                                                                                                                                         71
آمار توصیفی                                                                                                                               71
آمار استنباطی                                                                                                                              73
فصل پنجم                                                                                                                                  76
مقدمه                                                                                                                                         77
فرضیه اول                                                                                                                                   77
فرضیه دوم                                                                                                                                  78
فرضیه سوم                                                                                                                                  79
فرضیه چهارم                                                                                                                               80
محدودیت های پژوهش                                                                                                              81
پیشنهادات پژوهش                                                                                                                      82
پیوست ها                                                                                                                                   83













فهرست جداول

عنوان                                                                                                                  صفحه

جدول 4-1: دامنه سنی دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر                                              71 
جدول 4-2: توزیع سطح تحصیلی دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر                              72
جدول4-3: بررسی نرمالیتی(K-S) متغیرهای پژوهش                                                                 72
جدول 4-4: مقایسه میانگین نمرات خرده آزمون های واینلند                                                       73




         
مقدمه
حرکات موزون، رقص،آواز، موسیقی، پانتومیم و شکل های دیگر نمایشی نیاز بشر برای بیان سمبولیک ،چه از نظر بازیگر و چه از دید تماشاگر بوده است. در یکی دو قرن اخیر با توسعه سبک های متنوع هنری تاثیر آرامبخش آن بر روحیه هنرمند و مردمان بارزتر گردیده، به طوری که هنرمندان و روانشناسان را متوجه خاصیت درمانی نمایش و ترسیم اصول درمانبخش آن ساخته و روش ها و شیوه های مدونی از آن مبتنی بر اصول روان درمانی استخراج گردیده است و در حال حاضر نمایش درمانی به صورت رشته مستقل دانشگاهی در جهت رشد و خلاقیت درونی و توانبخشی بیماران، کم توانان ذهنی و جسمی حرکتی،آموزش داده می شود (حق شناس و اشکانی،1370).
تاثیر نمایش عروسکی بر روی کودکان ناسازگار، کم توان ذهنی و معلولین جسمی حرکتی اعجاب انگیز است،زیرا علاوه برآنکه به کودک امکان می دهد که قدرت و قابلیت خود را بشناسد، درپیوند آنان با جامعه نیز نقش مهمی را می تواند ایفا کند و به عنوان وسیله ای برای ابراز درون، رشد تعادل جسمی، توانایی ایجاد ارتباط با دیگران و کمک به تکامل فکری و روانی آنان موثر است (فخري،1379).
حرکات نمایشی به عنوان وسیله آموزشی موجب تشویق و توسعه توانایی فردی در قلمرو زندگی اجتماعی و مسئولیت پذیری در محیط زندگی است.از میان این توانایی هایی که نمایش ایجاد می کند، می توان از کاربرد مناسب احساس، ادراک، قوه استدلال و تخیل، قدرت تمرکز حواس و مهارت های کلامی، فیزیکی و کنترل های عاطفی نام برد. همچنین وسیله ای است برای شناخت کارایی فردی وکاربرد این استعداد در بازگویی و بازسازی یک موضوع. در نتیجه از خود شناسی و حضور در فعالیت جمعی وبر قراری پیوند بین این دو مقوله به هدف کلی آموزش و پرورش که ایجاد مناسبات رفتاری و تقاضاهای اجتماعی است، دست می یابیم (مقدم،1380).
اصولا نمایش عروسکی برای کودکان خردسال، تفریح و سرگرمی مناسبی است ضمن آنکه امروزه این شیوه، به عنوان یک روش جدید،کاربرد درمانی نیز پیدا کرده است. بدین ترتیب نمایش عروسکی به عنوان تجسمی از افکار، احساسات و عواطف کودکان، مبنایی برای کار روان پزشکان در زمینه بهداشت روانی کودکان در پیشگیری از آشفتگی های روانی آنان  است(خمسه،1381).
پل مك فارلين  در مورد رمز جذابیت عروسک ها می گوید: عروسک از آغاز پیدایش تئاتر به عنوان جادوی بشر استفاده شده است.اگر عروسک ها همان عروسک بازی بچه ها باشند که اتاق بچه ها را ترک کرده اند تا روی  صحنه تئاتر ظاهر شوند، ممکن است چیزی چون احساس مادری داشته باشند.چارلز نادير  معتقد است : اگرعروسک ها فرزندان تمثال های مذهبی باشند، ممکن است شکوه مذهبی داشته باشند. اما چارلز مگ نين  اعتقاد دارد: وقتی عروسک ها در صحنه تئاتر زنده می شوند، جاذبه چشم گیر آن ها فقط به خاطر تئاتر است (كشاورزي،1380).
در این پژوهش نقش اجرای نمایش عروسکی  بر افزایش مهارت های اجتماعی دختران کم توان ذهنی بررسی می گردد  و سعی می شود با استفاده از تکنیک های روانی و اجتماعی نمایش،این مهارت ها افزایش داده شود.

بیان مساله
بر اساس تحقیقات انجام شده در هر جامعه، حدود 1تا 3 درصد جمعیت را افراد کم توان ذهنی تشکیل می دهند (سادوك ،2003).نقیصه های ذهنی با توجه به نوع و شدت نقص به شکل های گوناگون طبقه بندی شده اند (داورمنش،1385). در مورد درصد افراد کم توان ذهنی آموزش پذیرعقاید مختلفی وجود دارد.ساراسون و ساراسون (1987) این تعداد را 80% و ساجدی(1385)، 89%، اعلام کرده اند. این افراد تفاوت های زیادی در رفتارهای تطابقی دارند. این گروه با این سطح از کم توانی ذهنی در کلاس های کودکان معمولی شرکت می کنند و در بزرگسالی بسیاری از آن ها زندگی مستقلی خواهند داشت. بسیاری از مشکلات و مسائلی که در زمینه تعریف کم توانی وجود دارد مربوط به این گروه می شود (ساجدی،شهشهانی پور،هادیان جزی،1385).
اقدامات درماني در موردافراد داراي کم توان ذهني نه براي درمان اختلال، بلكه براي آموزش مهارت هاي انطباقي و به حداكثر رساندن توان بالقوه فرد است (نجاريان،داودي،1384). با توجه به تعاریف فوق یکی از مشخصات بارز این افراد ناتوانی برقراری ارتباط موثر و رضایت بخش با سایر افراد جامعه است. در واقع این افراد در کسب مهارت های اجتماعی دچار مشکل می گردند. این کودکان به دلیل نقص شناختی دچار بی کفایتی اجتماعی و خود محوری می شوند و محدودیت های شناختی باعث عدم آگاهی از چگونگی رفتار در موقعیت های گوناگون اجتماعی می شود (گرين اسپين ،1979).
بارزترین خصوصیت این کودکان،توانایی اندک آن ها در یادگیری است.کوتاه بودن گستره توجه به دلایل شرایط خاص ذهنی و ناتوانی در به کارگیری راهبردهای شناختی در فرایند حافظه سبب می شود، نتوانند مطالب را نزد خود تکرار، سازماندهی و دسته بندی کنند. بنابراین، این کودکان به آموزش ها و خدمات ویژهای نیاز دارند و به کارگیری هنر های نمایشی در ارتباط با این کودکان نتایج و فواید بسیارمهمی در تعلیم و تربیت آن ها و حتی اولیا دارد. این اثرات سودمند در ذیل به اختصار مطرح گردیده است:
1.    باعث ایجاد سرعت یادگیری در این کودکان می گردد.
2.    سبب می شوند که نتایج و محتوای تربیتی در ذهن کودکان بیشتر تثبیت شده و از فراموشی مکرر آن ها جلوگیری نماید.
3.    سبب سادگی روش ها و انعطاف پذیری انجام کار در مورد این کودکان(که دستورات شفاهی و مستقیم کاربرد موثری برایشان ندارد)، می گردد.
4.    باعث انتقال مسائل آموزشی و یادگیری بسیاری از مهارت های خود یاری از طریق مشاهده این نمایش ها ، ایجاد تعادل و بهداشت روانی برای کودکان می گردد (مقدم،1382).
نمایش عروسکی از معدود فعالیت هایی است که افراد از آن دلزده و خسته نمی شوند و با اشتیاق به دنبال آن می روندو مربی می تواند با استفاده از این علاقه، اشتیاق ، سادگی و تنوع پذیری این هنر بهره آموزشی فراوان گیرد (کشاورزی،1380).
از آنجا كه عمده رفتارهاي آدمي با مشاهده از طريق مدل سازي آموخته مي شود، از مشاهده ديگران، فرد در مورد نحوه انجام رفتار هاي جديد ايده اي كسب مي كند و در موقعيت هاي بعد، از اين اطلاعات رمز گذاري شده به عنوان راهنماي عمل بهره مي برد.از آنجا كه مردم مي توانند پيش از اقدام به رفتار، حداقل به تقريب نحوه ي عمل را از آن نمونه ها بياموزند، از خطاهاي غير ضروري پيشگيري مي كنند.
بنا به نظريه يادگيري اجتماعي، تاثيرات مدل سازي اساسا از طريق كاركرد مناسب عمل مي كنند و اين يادگيري تحت تاثير چهار مولفه ي1) فرايند هاي توجهي ، 2) فرايند هاي ياد داري ، 3) فرايند هاي باز توليد حركتي ،4 ) فرايند هاي انگيزشي ، قرار مي گيرد كه توضيح مختصر آن ها در زير آورده مي شود:
1.در هر گروه اجتماعي، برخي افراد بيش از ديگران جلب توجه مي كنند. رفتارهاي مدل شده از لحاظ اثر بخشي با هم فرق مي كنند.ارزش كاركردي رفتار هايي كه از سوي مدل هاي مختلف ابراز مي شود، در انتخاب برخي مدل ها و بي تفاوتي نسبت به بقيه بسيار نافذ و موثر است.
2.يادگيري مشاهده اي اساسا متكي بر دو سيستم باز نمايي  است: تصوري و كلامي.برخي از رفتار ها به شكل "تصوير سازي ذهني"حفظ مي شوند. تحريك حسي، احساس هايي را فعال مي كند كه موجب ادراك رويدادهاي خارجي مي گردد. در نتيجه رويارويي مكرر،محرك هاي مدل سازي سرانجام موجب تصوير هاي ذهني ديرپا و قابل بازيافت از كاركرد هاي مدل شده مي گردند. دومين سيستم بازنمايي كه احتمالا مسئول سرعت قابل ملاحظه يادگيري مشاهده اي و ياد داري در آدمي است، فرايند رمز گذاري كلامي رويدادهاي مدل شده است. در حقيقت، عمده فرايند هاي شناختي كه رفتاررا سر و سامان مي بخشند، بيشتر كلامي اند تا ديداري.