بررسی تأثیر فعالیت های عمرانی، اقتصادی اداره جهاد كشاورزی شهرستان كرج بر روند مهاجرت روستاییان

فهرست مطالب

عناوين                                                   صفحه
چكيده                                                 1
فصل اول
1-1    مقدمه                                             2
1-2    مهاجرت كمك به جريان توسعه يا سدي در مقابل آن                     2
1-3    بيان مسأله                                         4
1-4    مروري بر تأثيرات برنامه هاي عمراني (1356-1327) در روند مهارجت روستائيان
به شهرها                                         6
1-4-1 برنامه اول عمران (1345-1327)                                 7
1-4-2 برنامة دوم عمراني (1344-1331)                                 7
1-4-3 برنامة سوم عمراني (1346-1342)                             7
1-4-4 برنامه چهارم عمراني (1351 – 1347 )                             8
1-4-5 برنامه پنجم عمراني (1356-1352)                             9
1-5 : اهميت موضوع                                         10
1-6 : دلايل انتخاب موضوع                                     12
1-7 : تعاريف عملياتي                                         13
1-7-1 : روستا                                             13
1-7-2 : مهاجرت                                         13
1-7-3 : فعاليت هاي عمراني                                     14
1-7-4 : فعاليت هاي اقتصادي                                     14
1-7-5 : واگذاري زمين در روستا                                 14
1-8 : محدودة تحقيق                                         14
1-8-1 : معرفي اجمال شهرستان كرج                                 14
1-8-2: موفقيت شهرستان كرج                                     14
1-8-3 : توسعه و رونق اقتصادي شهرستان كرج                             15
1-8-4 : جمعيت شهرستان كرج                                     16
1-8-5 : وضعيت آب و هواي شهرستان كرج                             18
1-8-6 : موقعيت ، حدود و جغرافيايي بخش اشتهارد .                         18
1-8-7 : منابع آب بخش اشتهارد                                     19
1-8-8 : وضعيت آب و هوا                                     20
1-8-9 : اسامي روستاها بخش اشتهارد .                                 20
1-8-10 : فعاليت اقتصادي روستائيان بخش اشتهارد                         20
1-9 : محدوديت هاي تحقيق                                     21

فصل دوم
2-1 : مقدمه                                             22
2-2 : االگوي مهاجرت روستايي در ايران                             22
3-2-1 : مهاجرت دائمي                                         22
3-2-2:  مهاجرت فصلي                                     22
2-3 : مهاجرت از بعد مرزهاي سياسي داخلي و خارجي                         23
2-4: انگيزه مهاجرت داخلي                                     23
2-5 : برخي از علل مهاجرت روستا به شهر                            23
2-5-1 : عوامل اقتصادي                                     23
2-5-2 : علل اجتماعي                                         24
2-5-3 : علل طبيعي                                         24
2-5-4 : خدمات عمراني و زير ساخت ها                             24
2-6 : برخي دلايل استقرار بخشي روستائيان                             25
2-6-1 : اقتصادي                                         25
2-6-2 : اجتماعي و رواني                                     25
2-7 : انواع مهاجرت از بعد مكاني                                 25
2-7-1 : مهاجرت از روستا به شهر                                 26
2-7-2 : مهاجرت از روستا به روستا                                 26
2-7-3 : مهاجرت از شهر به روستا                                 26
2-8 : جايگاه امور زيربنايي در توسعه روستايي                             27
2-9 : تشكيل جهاد سازندگي و توجه به امور ها پس از انقلاب .                 28
2-9-1: وظايف و عملكرد جهاد در خصوص راه روستايي .                     30
2-9-2 : عملكرد جهاد سازندگي در خصوص آبرساني                         30
2-9-3 : عملكرد جهاد در خصوص برق رساني روستاها                         31
2-10 : رويكرد هاي اساسي وزارت جهاد سازندگي                         32
2-10-1 : توجه به اقشار فقير روستايي                                  32
2-10-2 : توجه به زيرساخت هاي روستايي                             32
2-10-3 : توجه به توسعه روستايي                                 33
2-11 : تاريخچه و روند مهاجرت روستائيان شهرها در ايران                     33
2-12 : ابعاد مهاجرت روستائيان به شهرها                             35
2-12-1 : بعد اول                                         35
2-12-2 : بعد دوم                                         36
2-13: سؤالات تحقيق                                        37
2-14 : مباني نظري تحقيق                                     38
2-14-1 : نظريه تفاوت ها يا نظرية جذب و دفع                             38
2-14-2: نظريه دگرگوني و توسعه                                 40
2-14-3 : نظريه فايده هزينه                                     41
2-14-4 : نظرية درآمد انتظاري                                     42
2-15 : مطالعات پيشين                                         44
2-15-1 :  سابقة تحقيق در خصوص مشاغل غير كشاورزي ، ( صنايع روستايي و مهاجرت)        44
2-15-2 : سابقة تحقيق در خصوص فعاليت هاي عمراني و مهاجرت                 46
2-15-3 : زمين و مهاجرت .                                     46

فصل سوم
3-1 : مقدمه                                             48
3-2: روش تحقيق و ابزار جمع آوري اطلاعات                             48
3-3: ابزار جمع آوري اطلاعات                                     48
3-4 : اعتبار و روايي اندازه گيري                                 49
3-5 : روش هاي جمع آوري اطلاعات                                 49
3-5-1 : روش پيمايشي                                         49
3-5-2 : سند پژوهي                                        49
3-6 : جامعة آماري و جمعيت نمونه                                 49
3-7 : تحليل داده ها                                         50
3-7-1 : جدول                                             50
3-7-2 : نمودار                                             51
3-7-2-1 : نمودار برداري .                                     51

فصل چهارم
4-1 : مقدمه                                             52
4-2 : توصيف و تحليل داده ها                                     52
4-2-1 : شهرك صنعتي و اشتغال و مهاجرت                             52
4-2-2 : هيأت 7 نفره اشتغال و مهاجرت                                 88
4-2-3 : دامداران اشتغال و مهاجرت                                 109
4-2-4 : تسهيلات و امكانات روستايي و مهاجرت                         136

فصل پنجم
5-1 : نتيجه گيري                                         142
5-1-1 : شهرك صنعتي ، اشتعال و مهاجرت                             142
5-1-2  : هيأت 7 نفره اشتغال و مهاجرت                             142
5-1-3 : دامداران اشتغال و مهاجرت                                 143
5-1-4 : فعاليت هاي عمراني و تسهيلات روستايي و مهاجرت                     143
5-2 : پيشنهادات                                         143
5-2-1 : پيشنهادات در خصوص شهرك صنعتي و مهاجرت                     143
5-2-2 : پيشنهادات در خصوص هيأت 7 نفره ومهاجرت                         144
5-2-3 : يشنهادات در خصوص دامداران و مهاجرت                         144
5-2-4 : پيشنهادات در خصوص عمران و تسهيلات روستايي و مهاجرت                 145
پيوستها                                              146


چكيده :
پس از انقلاب اقدامات زيادي در خصوص بهبود شرايط زندگي روستائيان و جلوگيري از مهاجرت آنها به عمل آمده است در اين راستا فعالتيهاي انجام شده توسط ادارة جهاد كشاورزي شهرستان كرج در بخش اشتهارد مد نظر قرار گرفت در اين تحقيق از روش تمام شماري استفاده گرديد و پس از استخراج اطلاعات از پرسشنامه ها و تدوين آنها به اين نتيجه رسيديم كه فعاليتهاي متنوع اثرات يكساني بر روند مهاجرت ندارند مثلاً شهرك صنعتي كوثر به مهاجرت پذيري برخي روستاهاي اشتهارد كمك كرده است اقدامات هيأت هفت نفره مانع مهاجرت روستائياني شده است كه زمين دريافت كرده اند و اشتغال زائي خوبي براي افراد بي كار ايجاد كرده است . دامداراني كه مجوز بهسازي دريافت كرده بودند نيز اشتغال زائي خانوادگي خوبي را ايجاد كرده اند در ضمن با مقايسة روند مهاجرت در سالهاي اخير و طرح هاي اجرا شده در سه روستاي اين بخش اين نتيجه حاصل شد كه روستائي كه طرح هاي زيادي در آن اجرا شده بود مهاجر پذير تر بود و روستايي كه طرح هاي كمتري در آن اجرا شده بود مهاجر فرست بود .
با محاسبة خالص مهاجرت روستاهاي بخش اشتهارد با فرمول رياضي به اين نتيجه رسيديم كه در مجموع روستاهاي اين بخش داراي خالص مهاجرت منفي بوده ومهاجر فرست مي باشند يعني با وجود اشتغال‌زايي فعاليت هاي جهاد مهاجرت از روستاها ادامه يافته‌است و اين فعاليت ها نتوانسته تمام روستائيان را منتفع گرداند .
 
1-1مقدمه:
در اين فصل به رابطه بين مهاجرت وتوسعه اشاره اي مختصر نموده ايم. سپس بيان مساله را مطرح كرده ايم.
در قسمت بعدي سهم  برنامه هاي عمراني اجرا شده را قبل از انقلاب به طور مختصر شرح داده ايم تا سهم كم بودجه هاي عمراني را به روشني در زمان قبل از سال 1357 نشان دهيم.
اهميت موضوع تحقيق نيز در ادامه آمده است پس از آن دلايل انتخاب موضوع را بصورت مختصر بيان نموده ايم.
تعاريف عملياتي، محدوده تحقيق ومحدوديت هاي  تحقيق از موارد قابل ذكري است كه در اين فصل گرد آمده است.

1-2 مهاجرت كمك به جريان توسعه يا سدي در مقابل آن:
روستا نخستين سكونت گاه بشري وبستر فعاليت هاي كشاورزي بوده است. به مرور زمان و با گسترش شهرها ساكنان روستاها بدليل امكانات و زمينه هاي مناسب اشتغالي كه در شهرها وجود داشت به سمت شهرها كشيده شدند.
مهاجرت به شهرها درآفريقا، آسيا وآمريكاي لاتين با نرخ بي سابقه اي جريان دارد و دليل عمده آن ركود اقتصادي در مناطق روستايي بوده است.
اگر با ديدي تاريخي به اين موضوع نگاه كنيم متوجه مي شويم با انجام فعاليتهايي كه در محيط هاي روستايي صورت گرفته تغييراتي نيز در اين محيط ها ايجاد شده است.مثلا با انجام برنامه اصلاحات ارضي تغييرات متفاوتي در محيط هاي روستايي مشاهده مي شود تجربه اصلاحات ارضي هند نشان داد كه فرد روستايي از اين اصلاحات  سودي نبرده ولي تجربه كشور كره جنوبي موضوع ديگري را نشان ميدهد. لذا اين تغيرات از كشوري به كشور ديگر متفاوت است.براي بيان بهتر اين موضوع به مثال ديگري اشاره مي كنيم در كشوري ممكن است احداث راهها وبهبود شبكه سراسري باعث گردد روستائيان به راحتي به محل كار خود رفت و آمد كنندوسكونتگاه خود را تغيير ندهند ولي در كشور ديگر ممكن است باعث كاهش هزينه مهاجرت گردد وروستائيان تشويق به مهاجرت شوند.
عمران روستاها شامل فعاليت هايي از قبيل امور زيربنايي ،خدماتي،فرهنگي و... بوده وبعنوان جزئي از راهبرد توسعه روستايي قابل بررسي است.هدف بنيادين برنامه هاي توسعه روستايي همبسته بازسازي سبك زندگي روستايي از طريق فراهم آوردن امكانات زيربنايي اجتماعي و فيزيكي در مناطق روستايي است.علت مهاجرت كساني كه به شهر مهاجرت مي كنند نه تنها شغل بلكه دسترسي به آموزش درمان ومسكن با كيفيت تر نيز هست لذا بهبود بخشيدن به شرايط زندگي كه هدف توسعه روستايي همبسته است،بايد تاثير مهمي در جريان هاي مهاجرت داشته باشد. بعلاوه عده اي اعتقاد دارند كه مهاجرت رشد اقتصادي را تحريك وتقويت مي كند كه تفكر آنهارا در مدل زير نشان ميدهيم.

حركت نيروي كار از محيط فعاليتهاي روستايي كم بازده به سمت بخش هاي نوين خدماتي وشهري
                             
افزايش سطح متوسط درآمدها

تحريك رشد اقتصادي
و در نهايت پديده مهاجرت به توسع كمك مي كند چرا كه رشد اقتصادي يكي از اجزاء توسعه است.
عده اي ديگر نيز اعتقاد دارند كه مهاجرت براي مناطق روستايي وشهري زيان هايي را به دنبال داشته ورفاه اجتماعي را تقليل داده است. كه نحوه تفكر آنها را به شكل زير نشان مي دهيم.

 
با ازدحام جهت در مناطق شهري به علل مهاجرت (روستايي،سايركشورها) وافزايش طبيعي جمعيت(افزايش طبيعي جمعيت بومي+جمعيت مهاجر،جمعيت مناطقي كه در نتيجه آلودگي مناطق شهري، تمركز ثروت ودرآمد وسرمايه انساني،  منافع فردي،  زيان هاي وارده به مناطق شهري وروستايي،رفاه اجتماعي. الحاق به شهر جزء مناطق شهري محسوب مي شوند و..)

آلودگي مناطق شهري

تمركز ثروت و درآمد وسرماية انساني

منافع فردي

زيانهاي وارده به مناطق شهري و روستايي

رفاه اجتماعي

مطالعاتي كه در كشورهاي مختلف ازقبيل(هند،كره جنوبي ، اندونزي ، ونزوئلا ، تانزانيا ، مالزي ، برزيل ، پاكستان ، لهستان و...)صورت گرفته است نشان مي دهند  كه فعاليت هاي عمراني و اقتصادي اثرات مختلفي بر روند مهاجرت داشته برخي از اين فعاليت ها مهاجرت را افزايش مي دهد و برخي ديگر ان را كاهش مي دهند.

1-3 بيان مساله:
مطالعات روستايي از ديرباز مورد توجه پژوهشگران متعددي از جمله  جامعه شناسان، جغرافي دانان واقتصاد دانان بوده است  وهريك با ملاك هاي خود به روستا ومسايل آن نگريسته اند.
با مطالعه آثار اين پژوهشگران مي توان استعدادهاي مناطق روستايي را شناسايي نمود و از اين استعدادها در جهت توسعه روستا بهره برد.
مهاجرت از نقاط روستايي به شهرها واز نقاط كمتر توسعه يافته به نقاط توسعه يافته تر مشكلات خاصي ايجاد كرده ودر بسياري از كشورها« پديده مهاجرت»  تبديل با «  مشكل مهاجرت »شده          است(جوان ،1380)
تهران بصورت يك قطب مهاجرپذير در قبل از سال 1365 ومهاجرپذير ومهاجر فرست درسال 1375 ظاهر گرديده است(مقايسه سرشماري هاي عمومي نفوس ومسكن سالهاي 65و75)
تهران بعنوان مركز سياسي كشور بيشترين امكانات زيربنايي توليدي،خدماتي،توزيعي وتسهيلات اجتماعي ودرماني را در خود جاي داده است.بديهي است در يك نگاه كلي تمركز اغلب امكانات د رتهران چهره توسعه يافته اي را از آن در ذهن افراد منعكس مي سازد. تهران حدود18% مهاجران كل كشور را در دهه 75-65 به سوي خود جلب كرده است. گروه عمده اي از دانشجويان در مراكز بخش دولتي وغيردولتي مشغول به تحصيلند حدود نيمي از اعضاء هيات علمي دانشگاههاي دولتي  در تهران زندگي مي كنند.
از نظر خدمات درماني = بهداشتي استان تهران به يك سطح استاندارد دست يافته است وبراي هر 1000 نفر 9/2 تخت بيمارستاني وجود دارد در حالي كه در سطح كشور براي هر هزار نفر 73/1تخت وجوددارد. از نظر فرصت هاي اشتغال بويژه در زمينه صنعت 2/31 درصد كارخانه هاي بزرگ كشور در استان تهران مستقر شده است.
از نظر امكانات فرهنگي، تفريحي استان تهران در مقايسه با هر كدام از ساير استان هاي كشور وضعيت بهتري را دارا است(مجله برنامه و بودجه سال  س 1376)
حال اين سئوال پيش مي آيد كه آيا  با ارائه امكانات وخدمات بهتر به روستائيان وتوجه به مبدا (روستا) مهاجرت سيرنزولي خواهد گرفت يا خير؟