بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور

فهرست مطالب
عنوان                                                    صفحه
چکیده    ..............................................................................................................................................    1
فصل اول : طرح تحقیق       
1-1 مقدمه ......................................................................................................................................    3
2-1 موضوع تحقیق ........................................................................................................................    3
3-1 بیان مساله.................................................................................................................................    4
4-1 اهمیت و ضرورت تحقیق ........................................................................................................    4
5-1 اهداف تحقیق ..........................................................................................................................    5
6-1 محدود زمانی و مکانی تحقیق..................................................................................................    5
7-1پیشینه تحقیق.............................................................................................................................    5
1-7-1 تحقیقات داخلی ..................................................................................................................    5
2-7-1تحقیقات خارجی .................................................................................................................    8
3-7-1 جمع بندی نتایج تحقیقات ....................................................................................................    10
8-1 تعاریف مربوط به هویت...........................................................................................................    11
9-1 موانع و تنگناهای تحقیق ..........................................................................................................    14
فصل دوم : مبانی و چارچوب نظری ...............................................................................................    16
1-2 مقدمه ......................................................................................................................................    17
2-2 مباحث نظری ..........................................................................................................................    17
1-2-2 دورکیم ................................................................................................................................    17
2-2-2 پارسونز .................................................................................................................................    18
3-2-2 ماکس وبر .............................................................................................................................    20
4-2-2 کنش متقابل نمادی................................................................................................................    22
5-2-2 کولی .....................................................................................................................................    23
6-2-2 مید ........................................................................................................................................    24
7-2-2 گافمن....................................................................................................................................    26
8-2-2 نظریه هویت (بورک) .............................................................................................................    27

عنوان                                                    صفحه
3-2 چارچوب نظری مورد استفاده تحقیق ......................................................................................    30
4-2 پرسشهای تحقیق ....................................................................................................................    31
5-2 فرضیات تحقیق ......................................................................................................................    31
6-2 الگوی نظری و تحلیلی تحقیق....................................................................................................    32
فصل سوم : روش تحقیق ..............................................................................................................    34
1-3 مقدمه ....................................................................................................................................    35
2-3 نوع تحقیق..............................................................................................................................    35
3-3 تعریف نظری وعملی متغیرهای تحقیق...................................................................................    35
1-3-3 تعریف نظری متغیرهای تحقیق ..........................................................................................    35
2-3-3 تعریف عملی متغیرهای تحقیق............................................................................................    38
4-3 متغیرهای مستقل و وابسته .......................................................................................................    42
5-3 شاخص سازی متغیر های تحقیق .............................................................................................    43
1-5-3 شاخص سازی متغیرهای مستقل ..........................................................................................    43
2-5-3 شاخص سازی متغیرهای وابسته ..........................................................................................    45
6-3 قابلیت اعتماد شاخص ها (الفای کرانباخ) ..................................................................................    46
7-3 اعتبار تحقیق .............................................................................................................................    47
8-3 جامعه آماری................................................................................................................................    47
9-3 تعیین حجم نمونه و شیوه نمونه گیری.......................................................................................    48
1-9-3 تعیین حجم نمونه ..................................................................................................................    48
2-9-3 شیوه نمونه گیری ...................................................................................................................    49
10-3 واحد تحلیل..............................................................................................................................    50
11-3 تکنیک ها و ابزارهای جمع آوری داده ها و اطلاعات ..............................................................    50
12-3 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات...............................................................................................    50
فصل چهارم : یافته ها و دستاوردهای تحقیق......................................................................................    51
1-4 مقدمه........................................................................................................................................    52
2-4 توصیف دستاوردهای تحقیق .....................................................................................................    52
1-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس جنس .....................................................................    52
عنوان                                                    صفحه
2-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس پایه تحصیلی ........................................................    53
3-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس رشته تحصیلی.......................................................    53
4-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات پدر......................................................    54
5-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات مادر......................................................    54
6-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس در آمد ماهانه خانواده.............................................    55
7-2-4 بررسی میزان رضایت از خود دانش آموزان .........................................................................    57
8-2-4 بررسی میزان تایید دیگران ....................................................................................................    58
9-2-4 بررسی میزان درونی کردن ارزشها .......................................................................................    59
10-2-4 بررسی میزان هماهنگی ارزشهای گروهی ........................................................................    60
11-2-4 بررسی میزان پایگاه اقتصادی - اجتماعی دانش آموزان .........................................................    61
12-2-4 بررسی میزان هویت دینی دانش آموزان ............................................................................    62
13-2-4 بررسی میزان هویت خانوادگی دانش آموزان .....................................................................    63
14-2-4 بررسی میزان هویت ملی دانش آموزان ...............................................................................    64
15-2-4 بررسی میزان هویت اجتماعی دانش آموزان .......................................................................    65
فصل پنجم : تحلیل و تبیین دستاوردهای تحقیق................................................................................    66
1-5 مقدمه........................................................................................................................................    67
2-5 آزمون فرضیات.........................................................................................................................    67
1-2-5 آزمون فرضیه 1: بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت اجتماعی» دانش آموزان .....................    67
1-1-2-5 آزمون فرضیه 1/1 : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت دینی» دانش آموزان ........................    68
2-1-2-5آزمون فرضیه 2/1 : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت خانوادگی» دانش آموزان..................    68
3-1-2-5 آزمون فرضیه 3/1 : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت ملی» دانش آموزان .........................    69
2-2-5آزمون فرضیه 2 : بررسی رابطه بین «پایگاه اقتصادی – اجتماعی» و« هویت اجتماعی»....    69
1-2-2-5 آزمون فرضیه 1/2 : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت دینی» .............    70
2-2-2-5 آزمون فرضیه 2/2 : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت خانوادگی» .....    70
3-2-2-5 آزمون فرضیه 3/2 : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت ملی» ...............    71
3-2-5 آزمون فرضیه 3: بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت اجتماعی» ........................    71
1-3-2-5 آزمون فرضیه 1/3 : بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت دینی» .............................    71
عنوان                                                     صفحه
2-3-2-5 آزمون فرضیه 2/3 : بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت خانوادگی»......................    72
3-3-2-5 آزمون فرضیه 3/3: بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت ملی»................................     72
4-2-5 آزمون فرضیه 4 :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت اجتماعی».................................    73
1-4-2-5 آزمون فرضیه 1/4: بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت دینی» ...................................    73
2-4-2-5 آزمون فرضیه 2/4 :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت ملی» .....................................    74
3-4-2-5 آزمون فرضیه 3/4 :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت ملی» ....................................    74
5-2-5 آزمون فرضیه 5 :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت اجتماعی» ..................    74
1-5-2-5 آزمون فرضیه 1/5 :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت دینی» .......................    75
2-5-2-5 آزمون فرضیه 2/5: بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت خانوادگی» ................    75
3-5-2-5 آزمون فرضیه 3/5 :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت ملی» .........................    76
6-2-5 آزمون فرضیه 6 : بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت اجتماعی»........    76
1-6-2-5 آزمون فرضیه 1/6: بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت دینی».............    77
2-6-2-5 آزمون فرضیه 2/6 :بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت خانوادگی».....    77
3-6-2-5 آزمون فرضیه 3/6 :بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت ملی».............    78
3-5 تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه) ..................................................................................    78
1-3-5 تحلیل چند متغیری هویت دینی ...........................................................................................    78
2-3-5 تحلیل چند متغیری هویت خانوادگی .......................................................................................    80
3-3-5 تحلیل چند متغیری هویت ملی...............................................................................................    82
4-3-5 تحلیل چند متغیری هویت اجتماعی.....................................................................................    84
4-5  تحليل مسير...............................................................................................................................    86
فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهادها ..............................................................................................    92
1-6 خلاصه تحقیق ............................................................................................................................    93
2-6 جمع بندی و نتیجه گیری ..........................................................................................................    94
3-6 پیشنهادها.....................................................................................................................................    99
فهرست منابع و ماخذ ........................................................................................................................    102
پیوست

                                             فهرست جداول
عنوان                                                                                                                   صفحه
جدول1-3    ميزان آلفاي كرانباخ ........................................................................................................    47
جدول 2-3   ميزان دانش آموزان در حال تحصيل در مقطع متوسطه نيشابوربه تفكيك جنس ،
رشته و پايه تحصيلي............................................................................................................................    48
جدول 3-3  توزيع حجم نمونه به تفكيك پايه تحصيلي و جنس.........................................................    49
جدول 4-3  توزيع حجم نمونه به تفكيك جنس ، پايه و رشته تحصيلي............................................    50  
جدول 1-4  توزيع دانش آموزان بر حسب جنس .............................................................................    52
جدول 2-4  توزيع دانش آموزان بر حسب پايه تحصيلي ...................................................................    53
جدول 3-4  توزيع دانش آموزان بر حسب رشته تحصيلي..................................................................    53
جدول 4-4  توزيع دانش آموزان بر حسب تحصيلات پدر.................................................................    54
جدول 5-4  توزيع دانش آموزان بر حسب تحصيلات مادر................................................................    55
جدول 6-4  توزيع دانش آموزان بر حسب درآمد ماهيانه خانواده......................................................    56
جدول 7-4  توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان رضايت از خود.......................................................    57
جدول 8-4  توزيع دانش آموزان بر حسب مورد تاييد ديگران بودن..................................................    58
جدول 9-4  توزيع دانش آموزان بر حسب دروني كردن ارزشها ......................................................    59
جدول10-4 توزيع دانش آموزان بر حسب هماهنگي ارزشهاي گروهي............................................    60
جدول11-4 توزيع دانش آموزان بر حسب پايگاه اقتصادي اجتماعي..................................................    61
جدول12-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت ديني............................................................    62
جدول13-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت خانوادگي....................................................    63
جدول 14-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت ملي............................................................    64
جدول15-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميز ان هويت اجتماعي.....................................................    65
جدول 1-5   آزمون تفاوت ميانگين هويت اجتماعي بر حسب جنس..................................................    67
جدول 2-5   آزمون تفاوت ميانگين هويت ديني بر حسب جنس .....................................................    68
جدول 3-5   آزمون تفاوت ميانگين هويت خانوادگي بر حسب جنس...............................................    68
جدول 4-5   آزمون تفاوت ميانگين هويت ملي بر حسب جنس........................................................    69
جدول 5-5   همبستگي پايگاه اقتصادي – اجتماعي با هويت اجتماعي.................................................    69
جدول 6-5   همبستگي پايگاه اقتصادي – اجتماعي با هويت ديني......................................................    70
عنوان                                                                                                                   صفحه
جدول 7-5   همبستگي پايگاه اقتصادي – اجتماعي با هويت خانوادگي..............................................    70
جدول 8-5   همبستگي پايگاه اقتصادي – اجتماعي با هويت ملي.........................................................    71
جدول 9-5  همبستگي رضايت فرد از خود با هويت اجتماعي............................................................    71
جدول 10-5   همبستگي رضايت فرد از خود با هويت ديني..................................................................    72
جدول 11-5  همبستگي رضايت فرد از خود با هويت خانوادگي...........................................................    72
جدول 12-5  همبستگي رضايت فرد از خود با هويت ملي..................................................................    73
جدول 13-5  همبستگي مورد تائيد ديگران بودن با هويت اجتماعي...................................................    73
جدول 14-5 همبستگي مورد تائيد ديگران بودن با هويت ديني............................................................    73
جدول 15-5  همبستگي مورد تائيد ديگران بودن با هويت خانوادگي.................................................    74
جدول 16-5  همبستگي مورد تائيد ديگران بودن با هويت ملي..........................................................    74
جدول 17-5  همبستگي دروني كردن ارزشها با هويت اجتماعي.........................................................    75
جدول 18-5  همبستگي دروني كردن ارزشها با هويت ديني ...............................................................    75
جدول 19-5  همبستگي دروني كردن ارزشها با هويت خانوادگي.........................................................    76
جدول 20-5  همبستگي دروني كردن ارزشها با هويت ملي.................................................................    76
جدول 21-5  همبستگي هماهنگي ارزشهاي گروهي با هويت اجتماعي.............................................    77
جدول 22-5  همبستگي هماهنگي ارزشهاي گروهي با هويت ديني...................................................    77
جدول 23-5  همبستگي هماهنگي ارزشهاي گروهي با هويت خانوادگي...........................................    78
جدول 24-5  همبستگي هماهنگي ارزشهاي گروهي با هويت ملي......................................................    78
جدول 25-5   عناصر اصلي تحليل چندمتغيره به روش مرحله به مرحله براي پيش بيني هويت ديني..    79
جدول 26-5   عناصر متغيرهاي درون معادله براي پيش بيني هويت ديني در مرحله سوم....................    79
جدول 27-5   عناصر متغيرهاي خارج از معادله در مرحله سوم...........................................................    80
جدول 28-5   عناصر اصلي تحليل چندمتغيره به روش مرحله به مرحله براي پيش بيني
هويت خانوادگي .................................................................................................................................    81
جدول 29-5   عناصر متغيرهاي درون معادله براي پيش بيني هويت خانوادگي در مرحله سوم...........    81
جدول 30-5   عناصر متغيرهاي خارج از معادله در مرحله سوم..........................................................    82
جدول 31-5   عناصر اصلي تحليل چندمتغيره به روش مرحله به مرحله براي پيش بيني هويت ملي....    83

   عنوان                                                                                                                صفحه
جدول 32-5   عناصر متغيرهاي درون معادله براي پيش بيني هويت ملي در مرحله جدول سوم..........    83
جدول 33-5   عناصر متغيرهاي خارج از معادله در مرحله سوم..........................................................    84
جدول 34-5   عناصر اصلي تحليل چندمتغيره به روش مرحله به مرحله براي پيش بيني
 هويت اجتماعي......................................................................................................................................    85
جدول 35-5   عناصر متغيرهاي درون معادله براي پيش بيني هويت اجنماعي در مرحله چهارم...........    85
جدول 36-5   عناصر متغيرهاي خارج از معادله در مرحله چهارم.......................................................    86
جدول 37-5  محاسبه اثر مستقيم و غير مستقيم عوامل موثر بر هويت ديني.......................................    88
جدول 38-5  محاسبه اثر مستقيم و غير مستقيم عوامل موثر بر هويت خانوادگي................................    89
جدول 39-5  محاسبه اثر مستقيم و غير مستقيم عوامل موثر بر هويت ملي.......................................    90
جدول 40-5  محاسبه اثر مستقيم و غير مستقيم عوامل موثر بر هويت اجتماعي................................    91
                        فهرست اشكال
شكل 1-2 مدل نظام كنترل فرايند هويت ................................................................................................    28
شكل 2-2 الگوي  نظري و تحليلي تحقيق .............................................................................................    33
                              فهرست نمودارها
نمودار 1-2 رابطه چهار خرده نظام پارسونز (مدل سیبرنیتیک ) .........................................................    20
نمودار 1-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان رضايت از خود.........................................................    57
نمودار 2-4 توزيع دانش آموزان بر حسب مورد تائيد ديگران بودن......................................................    58
 نمودار 3-4 توزيع دانش آموزان بر حسب دروني كردن ارزشها.........................................................    59
نمودار 4-4 توزيع دانش آموزان بر حسب هماهنگي ارزشهاي گووهي...............................................    60
نمودار 5-4 توزيع دانش آموزان بر حسب پايگاه اقتصادي – اجتماعي................................................    61
نمودار 6-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت ديني...............................................................    62
نمودار 7-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت خانوادگي.......................................................    63
نمودار 8-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت ملي...............................................................    64
نمودار 9-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت اجتماعي.........................................................    65
نمودار1-5 تحليل مسير هويت............................................................................................................    87

چکیده
این تحقیق با هدف بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور از سه بعد دینی ، خانوادگی و ملی شکل گرفته است. فرضیات اصلی این تحقیق عبارتند از : جنس، پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها ، هماهنگی ارزشهای گروهی ، تایید دیگران که بر هویت اجتماعی دانش آموزان موثر می باشند .
این تحقیق به شیوه پیمایشی انجام شده و از تکنیک پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شده است . جامعه آماری تمام دانش آموزان پایه اول و دوم و سوم متوسطه نیشابور (15336 نفر) می باشند . حجم نمونه 375 نفر شد که 190 نفر دانش آموز پسر و 185 نفر دانش آموز دختر را در بر می گیرد . شیوه نمونه گیری قشر بندی است که نمونه ها از رشته های عمومی ، انسانی ، تجربی ، ریاضی ، فنی و حرفه ای و کار و دانش به تفکیک جنس و پایه تحصیلی به صورت تصادفی انتخاب شده است . تجزیه و تحلیل داده ها با   استفاده از t-test و ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه) و تحلیل مسیر صورت گرفته است .
 نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای مستقل (میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها، هماهنگی ارزشهای گروهی و تایید دیگران ) با متغیر وابسته هویت اجتماعی و سه بعد آن (ملی ، دینی، خانوادگی) رابطه معنا دار مثبت وجود داشت . یعنی با افزایش متغیرهای مستقل متغیر وابسته هم افزایش می یابد .  و بین متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی با هویت اجتماعی رابطه معناداری وجود نداشت . ولی با بعد ملی رابطه معنا دار و معکوس و با بعد خانوادگی رابطه معنادار و مثبت وجود داشت . یعنی هر چه پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین بالاتر باشد ، هویت ملی آنان ضعیف تر و هویت خانوادگی آنها ، قوی تر می شود . بین متغیر جنس با هویت اجتماعی رابطه معنادار وجود نداشت ولی با بعد دینی رابطه معنا دار وجود داشت . بدین معنا که : دختران هویت دینی قوی تری نسبت به پسران داشتند  .

کلید واژه ها : جنس ، پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، درونی شدن ارزشها ، هماهنگی ارزشهای گروهی ، تایید دیگران ، رضایت از خود ، هویت اجتماعی ، هویت دینی ، هویت خانوادگی ، هویت ملی






































1ـ1 مقدمه
آنچه موجب شد تا پژوهش فعلي با اين عنوان در خصوص دانش آموزان متوسطه انجام شود، به دليل اشتغال به تدریس (نگارنده) در مقطع متوسطه شهرستان نيشابور است که مدام شاهد نگراني هاي همكاران فرهنگي و همچنين مراجعات مكرر اوليا و اظهار نگراني از وضعيت تحصيلي و اخلاقي فرزندانشان ، بودم و با توجه با اينكه همگي دبيران و اوليا به اتفاق معتقد بودند  كه نسل فعلي با نسلهاي قبلي بسیار متفاوت مي باشد و يك شكاف نسلي عميق احساس مي كردند  و از طرفي مشاهده برخي از رفتارها و حركات و گرايشات در كلاس هاي درس ، مرا بر آن داشت تا در زمينه هويت اجتماعي آنان و مسائل تأثير گذار بر آن به صورت جدي به مطالعه بپردازم و بدین صورت  زمينه تحقيق حاضر  فراهم شد.
در اين فصل مسأله تحقيق مطرح و اهميت و ضرورت آن بيان مي شود و سپس اهداف تحقيق، محدوده زماني و مكاني و پيشينه تحقيق عنوان مي شود، و در نهايت به موانع و تنگناهاي تحقيق پرداخته مي شود.
1ـ2 عنوان تحقيق:
بررسي عوامل موثر بر شكل گيري هويت اجتماعي دانش آموزان متوسطه شهر نيشابور

1ـ3 بيان مسأله
در طي مطالعات مقدماتي و مصاحبه هاي اكتشافي با مسئولين آموزش و پرورش، اوليا ، مربيان، دبيران و دانش آموزان، نتايج بدست آمده نشان داد که ، برخي از دانش آموزان ارتباط چنداني با خانواده هايشان نداشتند ، نسبت به انجام فرايض ديني توجه جدي از خودشان نشان نمي دادند و برخی به آئین مسیحیت گرایش داشتند ، به آداب و رسوم ملي اهميت نمي دادند و حتي زندگي در كشورهاي ديگر را ترجيح مي دادند  كه اينها خود نشان از ضعف هويت خانوادگي، ديني و ملي آنان بود . انجام برخي از حركات و نوع آرايشها در هر دو جنس مسئله هويت جنسي آنان را هم خدشه دار نموده است. عدم رضايت از خود، خانواده‌، كشور، دين و ... باعث سست شدن هويت اجتماعي برخي از دانش آموزان شده است که نتايج اين ضعف هويتي عبارتند از: بي انگيزگي نسبت به مسائل آموزشي، گستردگي ناهنجاري هاي اخلاقي، بي نظمي و بي انضباطي، نگراني ، نا اميدي و.... حال براي محقق اين سئوالات و يافتن جوابي براي اينها مطرح است :
1ـ چه عواملي بر شكل گيري هويت اجتماعي دانش آموزان مؤثر است؟
2ـ آيا ميزان رضايت از خود بر هويت اجتماعي دانش آموزان تأثير دارد؟
3ـ آيا پايگاه اقتصادي ـ اجتماعي والدین  بر هويت اجتماعي دانش آموزان مؤثر است؟
4ـ آيا جنس دانش آموزان با هويت اجتماعي آنان رابطه دارد؟
5ـ آيا میزان دروني شدن ارزشها در دانش آموزان با هويت اجتماعي آنان  مرتبط است؟
6ـ آيا هماهنگي ارزش هاي گروهي بر هويت اجتماعي دانش آموزان تأثير مي گذارد؟
7ـ آيا مورد تأييد ديگران بودن با هويت اجتماعي دانش آموزان  ارتباطي دارد؟
1ـ4 اهميت و ضرورت تحقيق
از آن جا كه بحران هويت از سالهاي نوجواني آغاز مي شود و بخش عظيمي از دانش آموزان دبيرستاني، در اين سنين قرار گرفته اند و با توجه به نگراني هايي كه در زمينه علايق و گرايشات و رفتار هاي دانش آموزان مشاهده مي شود و از آن جا كه بخش مهمي از وجود دانش آموزان را هويت آنان تشكيل مي دهد و زندگي فردي و اجتماعي آنها نیز متأثر از اين مسئله است ، آنان در جستجوي هويت مي باشند و موقعيت مبهم دانش آموزان دبيرستاني،در فرهنگ و جامعه معاصر، اين نتيجه را براي آنها در بر دارد كه فرصتي را به منظور آزمودن شيوه هاي مختلف زندگي به آنها مي دهد، تا آنها تصميم بگيرند كه چه الگو هاي رفتاري، ارزشي و نگرشي بهتر مي تواند نياز هاي آنها را تأمين نمايد. در برخورد با دانش آموزان در كلاس هاي درسي يا مشاوره هاي فردي با دانش آموزان ، دریافتم که گرايش به آئين مسيحيت و زندگي در كشورهاي ديگر را صرفاً به خاطر احساس آزادي بيشتر براي رفع نياز هايشان ابراز مي كنند. همچنين مصرف مشروبات الكلي، قليان و سيگار، ارتباطات جنسي و ... را صرفاً در راستاي رفع نياز هایشان ارزيابي مي کردند و اين مسئله هويت ديني، ملي و خانوادگي آنان را خدشه دار نموده است و بخش عظيمي از جمعيت انساني كه بايد در جهت آبادانی و حفظ آرمانها و ارزشهاي كشور، آموزشهاي لازم را ببينند  و در آينده به خدمت گرفته شوند، به نحو احسن و شايسته مورد استفاده قرار نمي گيرند.
 در جهان امروز ((وضعیت و جایگاه هر کشوری با توجه به ساختار ، روند ، ماهیت و عملکرد دو عامل زیر مشخص می شود : 1- ماهیت ساختاری و عملکرد ارکان و عناصر اصلی و تشکیل دهنده ی نظام اجتماعی آن کشور 2- شرایط و موقیت منطقه و جهان در ارتباط با آن کشور . در ارتباط با عامل اول باید گفت که عناصر و ارکان اصلی جامعه ی ما به خاطر ناهمگونی ساختاری آنها ، زمینه های نامطلوبی را برای تحول ، توسعه و تکامل اجتماعی فراهم کرده است . این واقعیت  زمینه ی  مناسب را برای شکل گیری روابط اجتماعی عادلانه ، تقسیم کار اجتماعی عادلانه ، توزیع امکانات و امتیازات اجتماعی بر پایه ضوابط و قوانین مدون و انسانی فراهم ننموده است )) ( سیف اللهی ، 1381 : 167) بنابراین زمینه برای ظهور و بروز بحران های گوناگون در جامعه فراهم می باشد .
لذا ضرورت بررسي عوامل مؤثر بر شكل گيري هويت اجتماعي دانش آموزان به شدت احساس مي شود كه در اين تحقيق به آن پرداخته مي شود.
5ـ1 اهداف تحقيق
اهداف تحقيق حاضر عبارتند از:
ـ شناسایی  عوامل موثر بر شكل گيري هويت اجتماعي دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور
ـ بررسي میزان همبستگی عوامل موثر بر شکل گیری هويت اجتماعي از ابعاد : ملی ، دینی و خانوادگی
- یافتن و ارائه  راه حل برای بهبود هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور
6ـ1 محدوده زماني و مكاني تحقيق
تحقيق حاضر در محدوده مكاني شهر نيشابور انجام شده است و از نظر زماني ،  سال تحصيلي 86 ـ 85  را مد نظر دارد .
7ـ1 مروري بر مطالعات پيشين
در اين قسمت مروري داريم بر تحقيقاتي كه در زمينه هويت اجتماعي در داخل و خارج ايران صورت گرفته اند.
1ـ7ـ1 تحقيقات انجام شده داخلي
ـ عبدالرسول كريمي در سال 1375 در تحقيقي با عنوان «بررسي رابطه بين عزت نفس و هويت يابي در نوجوانان 18ـ15 ساله در شهر تهران» با استفاده از روش پيمايشي، از بين كليه دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تهران كه در سال تحصيلي 75ـ74 به تحصيل اشتغال داشتند، از طريق نمونه گيري خوشه اي 200 نفر از دانش آموزان دختر و پسر از نواحي 18،7،4،2 را به طور تصادفي انتخاب نمود.
ابزار تحقيق دو فرم پرسشنامه هويت شخصي و پرسشنامه عزت نفس كوپر اسميت بود كه به آزمودني ها داده شد تا با توجه به شرايط خود، آزمون ها را تكميل نمايند. نتايج نشان داد كه ميان توزيع آزمودني هاي دختر و پسر از نظر اهميت هويت جنسي با توجه به عزت نفس شان تفاوت وجوددارد.
ميان توزيع آزمودني هاي دختر و پسر از نظر توجه و عمل به ارزش هاي اخلاقي تفاوت وجود نداشت. دانش آموزان دختر و پسر با عزت نفس بالا و پايين از نظر هويت مذهبي تفاوت نداشتند و بين توزيع آزمودني هاي دختر و پسر از نظر ايجاد ارتباط با همسالان و طرز ديد نسبت به خود و عزت نفس آنها تفاوت وجود داشت .
ـ پور جبلي در تحقيقي تحت عنوان « بررسي عوامل موثر بر شكل گيري هويت اجتماعي و فرهنگي نوجوانان اروميه» در سال 1379 با استفاده از روش پيمايش و با انتخاب يك نمونه 383 نفري از نوجوانان شهر اروميه كه در گروه سني 18ـ 12 ساله قرار داشتند، با رويكرد تئوري پيتر بورك به بررسي 4 عامل خانواده، مدرسه، گروه دوستان و رسانه هاي تصويري به بررسي هويت اجتماعي و فرهنگي نوجونان پرداخت. وي در تحقيق خود به اين نتيجه رسيد كه بين عوامل خانواده، مدرسه، دوستان و رسانه هاي تصويري با شكل گيري هويت اجتماعي و فرهنگي نوجوانان رابطه مثبت و معنا دار وجود دارد.
ـ فاطمه رئيسي در سال 1376 در تحقيقي با عنوان «بررسي تأثير مشاوره گروهي بر كاهش بحران هويت نوجوانان دختر مقطع متوسطه شهر اصفهان» با استفاده از روش نيمه آزمايشي و استفاده از طرح گروه كنترل نا برابر به اين موضوع مي پردازد. وي با روش خوشه اي چند مرحله اي از بين نواحي آموزش و پرورش اصفهان، نواحي 3و4 را انتخاب و سپس از بين مدارس اين دو ناحيه، دو مدرسه را به صورت تصادفي انتخاب مي كند. نمونه آماري اين تحقيق را 40 نفر از دانش آموزان دختر تشكيل مي دهند و سپس از اعضاي داوطلب جهت شركت در مشاوره گروهي ثبت نام به عمل مي آورد و سپس دانش آموزان به صورت تصادفي به دو گروه گواه و آزمايش تقسيم می شوند . ابزار جمع آوري اطلاعات در اين پژوهش تست هاي هويت شخصي است . نتايج تحقيق نشان مي دهد كه مشاوره گروهي در كاهش بحران هويت نوجوانان دختر شهر اصفهان مؤثر بوده است.
ـ محمد باقر آخوندي در سال 1377 در مطالعه اي با عنوان «بررسي هويت ملي و مذهبي جوانان مشهدي و تأثير روابط اجتماعي بر آن» با استفاده از روش تحقيق پيمايش و تكنيك جمع آوري اطلاعات از طريق مصاحبه هاي عميق و پرسشنامه از بين جوانان 24ـ 18 ساله ساكن مشهد، اين تحقيق را انجام داده است . وي با انتخاب يك نمونه 464 نفري از سطح مناطق ده گانه شهر، به نتايج زير دست يافت:
الف) 52 درصد كل پاسخ گويان بيش از 60 درصد با تيپ ايده ال هويت ملي هماهنگي دارند. همچنين پايبندي نظري به مذهب و مليت بيش از پايبندي عملي به آن هاست.
ب) پس از انجام تحليل  رگرسيون و تحليل مسير داده ها، روشن شد كه حركت جوانان و اعضای خانواده هايشان در مراسم ملي مذهبي، گفتگو پيرامون مذهب و تأييد مستمر آن در خانواده، اهميت دادن به نظرات خانواده و دوستان، مشورت با خانواده و تماشاي برنامه هاي ايراني تلويزيوني، بر هويت ملي مذهبي تأثير مستقيم دارد . همچنين وضعيت اقتصادي جوانان، تماشاي فيلم و سريال هاي خارجي تلويزيون و تماشاي فيلم هاي سينمايي از طريق ويدئو و ... بر هويت ملي و مذهبي تأثير معكوس داشتند .
- مريم سروش در سال 1380 در تحقيقي با عنوان «بررسي عواملي فرهنگي، اجتماعي مؤثر بر هويت مذهبي جوانان شهر شيراز» با استفاده از روش پيمايش و انتخاب يك نمونه 400 نفري از جوانان 35ـ 19 ساله شهر شيراز به نتايح زير دست يافت:
ميزان مذهبي بودن والدين و دوستان، ميزان دنيا گرايي و جنسيت مهمترين متغير هايي بوده اند كه بصورت مستقيم بر هويت مذهبي تأثير داشته اند. بقيه متغير ها از جمله ميزان رضايت مندي سياسي، ميزان جهاني شدن و وضعيت تأهل بصورت غير مستقيم مؤثر بوده اند.
نتايج تحليل چند متغيره و تحليل مسير نشان مي دهد كه اثرات مستقيم بر هويت مذهبي در مجموع تعيين كننده تر از اثرات غير مستقيم است و جوانان بيشترين تأثير را از گروههاي دوستي و والدين خود دريافت مي كنند. ميزان دنيا گرايي به صورت منفي بر متغير وابسته تأثير داشته است. يعني هر چه ميزان دنيا گرايي فرد بيشتر باشد، هويت مذهبي او ضعيف تر است. از طرف ديگر عامل جنسي نيز در اين امر دخيل بوده يعني زنان مذهبي تر از مردان بوده اند اما اين متغير اثر زيادي نداشته است.
به طور خلاصه
1ـ در هويت هاي اجتماعي امر فردي و جمعي در يك قالب جاي مي گيرند.
2ـ اگر هويت اجتماعي را به عنوان يك فرآيند به تصور در آوريم ممكن است بتوانيم از تمايز آشكار ميان ساخت و عمل اجتناب كنيم.
3ـ اگر اين فرآيند ها به عنوان ديالكتيك ماندگار دو عامل متمايز دروني و بروني به تصور در آيد. پس مي توان از تعارض ميان امر ذهني و امر عيني دوري كرد.
4ـ نظم نهاد ها يا لااقل بخشي از آن، شبكه اي از هويت ها و روش هاي روزمره براي تخصيص مراتب به افراد است.
5ـ ميان توزيع منابع و عقوبت ها در جامعه و هويت اجتماعي رابطه مستقيمي وجود دارد. هويت ملاكي براي توزيع است و طبق الگو هاي توزيع تركيب مي يابد.
6ـ با شناختن عامل دروني و بروني شناسايي، ارتباطي ضروري ميان سلطه و مقاومت و فرآيند تعيين هويت اجتماعي بر قرار مي شود .
9ـ1 موانع و تنگناهاي تحقيق
در مراحل اوليه تحقيق كمبود منابع خارجي به شدت احساس مي شود. از طرفي تحقيقات انجام شده داخلي هم بيشتر به بحث بحران هويت پرداخته اند و كمتر به عوامل مؤثر بر شكل گيري هويت اجتماعي توجه شده است و بويژه اين امر در خصوص دانش آموزان جدی تر بروز می کند . و در مراحل بعدي تحقيق با توجه به اينكه از روش پيمايش وتكميل پرسشنامه جهت جمع آوري اطلاعات استفاده شد و با توجه به اينكه بحث هاي نظري تحقيق تا اواسط خرداد ماه به طول انجاميد لذا دسترسي به دانش آموزان آن هم درايام امتحانات قدري كار را جهت انتخاب تصادفي دانش آموزان مشكل نمود و از طرفي با توجه به فرهنگ جامعه ما و ملاحظه برخي جوانب خانوادگي، اخلاقي، ديني و ... همچنين داشتن روحيه محافظه كاري، در چگونگي پرسشنامه، دقت و حساسيت خاصي را مي طلبد كه در صورت عدم توجه به آن نتايج تحقيق را خدشه دار خواهد ساخت.