گل گاو زبان

مقدمه
گل گاو زبان به احتمال زیاد بومی منطقه مدیترانه است ولی بعضی محققین عقیده دارندبومی خاورمیانه است. کشت و کار گاوزبان بوسیله عربها در جنوب اسپانیا در قرون وسطی معرفی شد. این گیاه دربسیاری از مناطق اروپا, غرب آسیا و آمریکای شمالی می روید و اغلب بصورت وحشی در محل های لم یزرع و کناره رودخانه ها دیده می شود.گل گاو زبان در ایران، جزء گیاهان بومی گیلان بشمار می‌رود و از قدیم در بسیاری نقاط گیلان به شکل خودرو وجود داشت. ودر حال حاضر گاوزبان بیشتر در بلندیهای رامسر ،رودسر و شهسوار بصورت خودرو و نیز زراعی وجود دارد.
این گیاه در فرانسه ” شکوفه‌آبی تندرستی” نامیده می‌شود، زیرا گل های آن به رنگ آبی است و داروی خوبی برای دهقانان که معمولا نیاز به تنفس بیشتر در هنگام کار کردن دارند می باشد.
گیاهشناسی:
گل گاوزبان گیاهی است علفی که ارتفاع بوته آن تا ۶۰ سانتیمتر می‌رسد. ساقه آن شیاردار ،خاردار ، توخالی و آبدار می باشد و ارتفاع ساقه های آن به ‪ ۵۰ سانتیمتر می‌رسد.برگ‌های این گیاه نسبتا بزرگ،ساده ،چین خورده به رنگ سبز تیره، تخم مرغی شکل و نوک تیزند که به طور متناوب بر روی ساقه گیاه قرار دارند. تمام سطح گیاه پوشیده از کرک‌های سفید و منشعب است
گلهای این گیاه در انتهای ساقه قرار دارد. گل‌های لوله‌ای شکل و آبی رنگ مایل به ارغوانی می‌باشد.
میوه آن نوک تیز و فندقی شکل و سطح آن دارای برجستگیهای کوچک و تیز می‌باشد . دارای ریشه‌های نیمه غده‌ای که بطور عمودی تا عمق ۵۰ سانتیمتر در خاک فرورفته‌است و بعلت داشتن ریشه‌های اصلی و فرعی در اعماق خاک مقاومت آن در برابر خشکی خاک زیاد است.گلهای آن به رنگ قرمز خوشرنگی است که پس از خشک شدن به رنگ آبی تیره در می‌آید .این گیاه در تمام مناطق رویش دارد و دارای چندین گونه است .فصل گل دهی گل گاو زبان از اواسط اردیبهشت ماه تا پایان خرداد ماه است.گاوزبان ایرانی گیاهی از تیرهبوراژیناسه راسته پولمونیالیسه، کلاس دیوتبلونس وجنس اکویم است. گونه مزبور گیاهی علفی، دوساله وپایاست که پوشیده از کرکهای نرم و نازک و دارای گل‌های لوله‌ای شکل و آبی رنگ مایل به ارغوانی می‌باشد.
گل گاو زبان که دارای جنسهای گوناگونی می باشد از تیره گاوزبان است.گونه های مختلف گیاه گاو زبان در مناطق بسیار وسیعی گسترده شده اند. و در تمام مناطق بنام گل گاو زبان مشهور است مثلاّدر مناطقی از خراسان گیاه Anchusa italicaبنام گاو زبان می شناسند ولی در مناطق شمالی البرز و قزوین وگردنه حیران و اردبیل گیاه Echium amoenum را گل گاو زبان می دانند. گل گاو زبان عطاری (ایرانی)که در داروفرشی ها عرضه می گردد همان گیاه Echium amoenum می باشد. که گلهای به رنگ آبی وشبیه گل میمون دارد.
اکولوژی:
شرایط آب و هوایی کوهستانی سردسیر و نیمه مرطوب که در طول بهار و تابستان دارای بارانهای متناوب هستند، برای کشت این گیاه مفید است. هم‌اکنون ‪ ۵۱۹هکتار از اراضی استان گیلان به صورت دست کاشت به این گیاه اختصاص دارد که حدود ‪ ۲۳۸تن گل گاو زبان از این اراضی برداشت می‌شود. از این میزان زمین زیر کشت گل گاوزبان‪ ۴۰۰هکتار درارتفاعات اشکورات رودسر و بقیه در ارتفاعات تالش واقع شده است.میزان تولید گل گاو زبان در هر هکتار به طور متوسط ‪ ۶۰۰ کیلوگرم است که از هر ۱۰کیلوگرم گل تر یک کیلو گل خشک بدست می‌آید
روش تکثیر و کاشت:
گل گاوزبان درخاکهای معمولی رشد می‌کند و تکثیرآن به سه طریق صورت می‌گیرد: ‪
۱- تقسیم ساقه زیرزمینی در بهار
۲- کاشت قطعه در ماسه در پاییز
۳-کاشت بذر گیاه در خاک نسبتا حاصلخیزو آفتاب گیر
کشت گاوزبان در دو فصل پائیز و بهار انجام می‌شود و بهترین روش کاشت بذر در فصل پائیز است البته مشروط به اینکه این منطقه مورد نظر دارای زمستان بسیار سرد نباشد که در غیر این صورت باجبار باید از کشت بهاره استفاده کرد. عمق کاشت ۱۲ سانتیمتر و فاصله میان بوته‌ها ۵۰ تا ۴۰ سانتیمتر و فاصله میان ردیف‌ها ۶۰ تا ۷۰ سانتیمتر است
میزان مصرف بذر در هر هکتار ۱۰تا ۱۵ کیلوگرم است. عمر مفید بوته گاوزبان ۲ سال و بیشینه عمر آن ۴ سال است. در مناطقی که بارندگی به اندازه کافی و پراکندگی بارش آن مناسب باشد، کشت به صورت دیم صورت می‌گیرد. اما در مناطق خشک مانند اصفهان نیاز به آبیاری مرتب است. مهم‌ترین آفت گل گاوزبان کرم برگ‌خوار است که بیشترین خسارت خود را در زمان برداشت به گیاه می‌زند و چون در این زمان مبارزه شیمیایی صلاح نیست، لازم است از مبارزه زیستشناختی (بیولوژیک) استفاده شود.