بررسی وضعیت فعلی مدیریت بازار فیروزه صادراتی استان خراسان و ارائه راهکارههای مناسب جهت افزایش صادرات

فهرست مطالب
عنوان                                        صفحه
فصل اول    1
طرح تحقيق    1
1- مقدمه:    2
2- بيان مسئله:    3
3- ضرورت انجام تحقيق    5
4- فرضيه‌هاي تحقيق:    6
5- اهداف مورد نظر براي انجام تحقيق    7
6- روش تحقيق:    7
1- جامعه آماري:    7
2- نمونه گيري:    8
3- محدوديت‌ها و مشكلات انجام تحقيق    8
4- پيشينه تحقيق    8
5- تعريف واژه‌هاي تخصصي مورد استفاده در تحقيق:    9
فصل دوم    11
پيشينه تحقيق    11
بخش اول: مباني نظري مرتبط به «فيروزه»    12
2-1-1- مختصري در مورد تاريخچه جواهرات    13
2-1-2- قدمت استخراج فيروزه    14
2-1-3- علم شناخت سنگهاي قيمتي و اهميت آن در جهان    15
2-1-4- انواع فيروزه    16
2-1-5- نحوه ساخته شدن فيروزه    18
2-1-6- فضيلت فيروزه در اسلام    18
2-1-7- معادن فيروزه    19
2-1-8- كلياتي در مورد برش و جلاي كاني‌ها و سنگهاي جواهر رنگي    26
2-1-9- تراش فيروزه    28
2-1-10- مشخصات بهترين نوع فيروزه تراشيده    33
2-1-11- صادرات فيروزه:    34
بخش دوم: مباني نظري مرتبط با «آميخته بازاريابي»    36
2-2-1- تعريف بازاريابي    37
2-2-2- فلسفه مديريت بازاريابي    37
2-2-3- عوامل مؤثر در تغيير تقاضا    41
2-2-4- عوامل مؤثر در اقدام به خريد    42
2-2-5- فرآيند تصميم خريد    45
2-2-6- مفهوم مدرن بازاريابي    51
2-2-7- آميخته بازاريابي (Marketing Mix)    52
2-2-8- جايگاه يابي در بازار    63
فصل سوم    69
روش تحقيق    69
3-1 نوع تحقيق: به طور کلي تحقيقات علمي را به دو دسته تعرفه تقسيم مي‌نمايند:    70
3-2 روش تحقيق    70
منابع وماخذ:    76
فصل چهارم    77
جمع آوري اطلاعات و تجزيه و تحليل داده‌ها    77
4-1- ويژگيهاي پاسخگويان    78
4-1-1- ويژگيهاي صادر كنندگان مصنوعات فيرزوه اي    78
4-1-2-ويژگيهاي فيروزه تراشان    78
2-4- آزمون فرضيه‌ها    79
فصل پنجم    91
نتيجه گيري و پيشنهادها    91
5-1- مقدمه    92
5-2- نتيجه گيري در مورد ويژگي‌هاي پاسخگويان    92
5-2-1- نتيجه گيري در مورد ويژگي‌هاي «صادركنندگان مصنوعات فيروزه اي»    92
5-2-2- نتيجه گيري در مورد ويژگي‌هاي «فيروزه تراشان»    93
5-3- نتيجه گيري در مورد فرضيه‌هاي تحقيق    94
5-3-1- نتيجه گيري در مورد فرضيه اول    94
5-3-2- نتيجه گيري در مورد فرضيه دوم    95
5-3-3- نتيجه گيري در مورد فرضيه سوم    98
5-3-4- نتيجه گيري در مورد فرضيه چهارم    100
5-3-5- نتيجه گيري در مورد فرضيه پنجم    104
5-5- موضوعات پيشنهادي براي تحقيقات تكميلي    109
منابع    110
 

فصل اول
طرح تحقيق
 
1- مقدمه:
بررسي آمار صادرات و واردات در سال 1268 ه ش نشان مي‌دهد كه محصولات كشاورزي و دامي عمده ترين بخش محصولات صادراتي ايران در يك قرن پيش بوده است. در آن زمان ابريشم، برنج، پنبه، توتون و تنباكو از اقلام عمده صادراتي كشور بوده‌اند كه امروزه بمنظور وارد كردن اغلب آنها سالانه مبلغ قابل ملاحظه اي ارز از كشور خارج مي‌شود. اين آمار همچنين نشان مي‌دهد كه با وجود كسري موازنه تجاري در سال1268 ه ش ، درآمد حاصل از صدور كالاهاي كشاورزي به تنهايي قادر به جبران بيش از نيمي از هزينه‌هاي مربوط به واردات كشور بوده است ولي تا سال 1320 ه ش سهم صادرات غير نفتي به تديريج تقليل مي‌يابد چنانكه سهم صادرات غير نفتي از كل مبادلات بازرگاني خارجي به يك سوم مي‌رسد و تا سال 1330 ه ش اين نسبت به حدود يك چهارم تنزل پيدا مي‌كند. روند گسترش واردات در پي افزايش درآمد‌هاي ناشي از فروش نفت به نحوي شتاب مي‌گيرد كه توليد داخلي تحت الشعاع واردات كالا واقع شده و تجارت خارجي به اهرم فشار بر اقتصاد ملي بدل مي‌شود. بنابراين از حدود يكصد سال پيش رابطه تحويل نفت در مقابل دريافت كالاي ساخته شده، هسته اصلي بازرگاني خارجي كشور گرديده و وابستگي اقتصادي در نتيجه وجود اين بافت ناسالم ايجاد و تحكيم شده است.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي بمنظور تغيير روند بازرگاني خارجي با توجه به نيازهاي واقعي كشور، تلاشهايي بعمل آمد. اما از هم گسيختگي اقتصاد كشور بدليل اعتصابات گسترده مردم در سال 1357 و عدم وجود برنامه مشخص و نيز بروز عوامل متعدد سياسي موجب گرديد كه سهم واردات مصرفي همچنان به روند صعودي خود ادامه دهد. بعدها نيز تحريم اقتصادي و جنگ تحميلي، ميزان صادرات را بشدت كاهش داد. بطوريكه در حال حاضر تجارت خارجي ايران با صادرات تك محصولي (نفت) و وابستگي شديد به ارز حاصل از آن مشخص مي‌باشد. در سالهاي اخير دولت تلاشهاي بسياري به منظور افزودن بر سهم صادرات غير نفتي بعمل آورده است. در اين راستا صادرات سنگهاي قيمتي و بخصوص فيروزه نيشابور مي‌تواند مثمر ثمر واقع گردد، چراكه فيروزه نيشابور بعنوان بهترين فيروزه جهان، داراي شهرت بين المللي است و در صورت توجه بيشتر به صادرات آن مي‌تواند ارز آوري مناسبي ايجاد نمايد.
2- بيان مسئله:
قديمي ترين اطلاعي كه از فيروزه در دست داريم به 3400 سال پيش از ميلاد مسيح مربوط است و نوشته‌اند كه فراعنه مصر اين سنگ زيبا را از معادن شبه جزيره سينا استخراج كرده و در زينت آلات خود بكار مي‌بردند و بدين گونه شايد استخراج فيروزه قديمي ترين استخراج كانهاي صخره اي در ستاريخ باشد ولي از همان زمانهاي باستان بهترين و مطلوبترين فيروزه در معادن ايران بدست مي‌آمده كه از زمانهاي بسيار قديم آن را استخراج و صادر مي‌كرده‌اند و چون اين سنگ بهادار از راه تركيه به اروپا وارد و شناخته گرديده است بدان سبب اروپاييان آن را، تركواز (Turquoise) يعني تركي مي‌نامند.
نام نيشابور با نام فيروزه همزاد است و در مقام تعريف، نيشابور را شهر فيروزه‌هاي درشت، شهري با سنگهاي فيروزه و ... مي‌گويند. بشهادت گوهر شناسان دور و نزديك، فيروزه نيشابور در روي زمين مقام اول را دارد. اين سنگ گرانبها و پر ارزش كه زينت بخش گنجينه‌هاي گرانبهاي ثروتمندان جهان و خزاين ممالك مي‌باشد همواره توجه جهانيان را به خود جلب كرده است.
از كتيبه كاخ داريوش در شوش معلوم مي‌گردد كه در آن تاريخ فيروزه «اخشائين» ناميده مي‌شده و از خوارزم براي زينت آلات كاخ وارد شده بود. نمونه‌هايي كه در اثر كاوشهاي باستان شناسي بدست آمده نشان مي‌دهد كه فيروزه در هزاره دوم قبل از ميلاد در ايران بعنوان سنگ زينتي مورد استفاده قرار مي‌گرفته است. در دوره ساسانيان از فيروزه غير از انگشتر و گوشواره و غيره ظروفي براي دربار سلاطين تهيه مي‌شده است.
از مطالب فوق بخوبي مي‌توان به مرغوبيت فيروزه نيشابور و قدمت استخراج و تراش آن و ديرينه بودن هنر ساخت زيور آلات فيروزه اي در ايران پي برد بطوريكه فيروزه نيشابور حتي به كشورهاي اروپايي هم صادر مي‌شده است. اما علي رغم اين پيشينه افتخار آميز، متأسفانه در حال حاضر فيروزه تراشي و صادرات فيروزه از وضعيت مطلوبي برخوردار نيست و بر اساس مصاحبه‌هاي انجام شده با فيروزه تراشان و صادركنندگان مصنوعات فيروزه اي، هم اكنون بخش قابل ملاحظه اي از فيروزه‌هاي تراشيده شده در بازار داخلي را فيروزه‌هاي شيميايي و يا فيروزه‌هاي آمريكايي كه بصورت قاچاق وارد كشور مي‌گردد، تشكيل مي‌دهد. با وجود چنين مسأله نگران كننده اي تاكنون تحقيق علمي براي پاسخگويي به سؤالات زير انجام نشده است:
1)    وضعيت فعلي مديريت بازار فيروزه صادراتي استان خراسان چگونه است؟
2)    راهكارهاي مناسب جهت افزايش صادرات مصنوعات فيروزه اي كدامند؟
اميد است كه اين تحقيق بتواند از طريق پاسخگويي به سؤالات فوق در جهت آشنايي بيشتر با صنعت فيروزه استان خراسان و رفع موانع و مشكلات آن مفيد واقع شده، نقش كوچكي در تحقق آرمان ملي اقتصاد بدون نفت ايفا نمايد.
3- ضرورت انجام تحقيق
با توجه به اينكه فيروزه تراشي يكي از صنايع دستي مهم استان خراسان محسوب مي‌شود و براي پي بردن به ضرورت انجام اين تحقيق، شايسته است كه به اختصار اهميت صنايع دستي را از ابعاد مختلف بررسي نماييم:
1)    اشتغال زايي: اشتغال زايي صنايع دستي با توجه به تعداد قابل توجه شاغلين در رشته‌هاي گوناگون صنايع دستي و سنتي از مهمترين عوامل مؤثر توسعه اقتصادي به حساب مي‌آيد.
2)    ارزش افزوده: توليدات صنايع دستي، از ابعاد مختلف بخصوص در رابطه با صادرات كشور از ويژگي خاصي در زمينه‌هاي اقتصادي ارز آفريني و توليد درآمد ملي برخوردار است. ارزش افزوده اينگونه توليدات موجب توصيه اكيد در زمينه توسعه و گسترش آن مي‌گردد.
3)    عدم وابستگي صنايع دستي: صنايع دستي بدلي عدم وابستگي به مواد اوليه خارجي و اتكا به توليدات داخلي، از ويژگي بارزي برخوردار است و اين امر در اكثر رشته‌هاي آن بوضوح ديده مي‌شود. البته در بعضي موارد نادر، به ميزان ناچيزي از مواد اوليه خارجي وابسته مي‌گردد. در مجموع توسعه و گسترش صنايع دستي گام مفيدي در خود كفايي نسبي كشور به حساب مي‌آيد.
4)    مظاهر فرهنگي صنايع دستي: اصالتهاي فرهنگي صنايع دستي، مبين ارزشها و هويت سنتي جامعه بوده و اشاعه اينگونه صنايع در گسترش و تعميم هويت فرهنگي جامعه بسيار با اهميت مي‌باشد.