مباني اصلاح نژاد آبزيان

سرفصل
مقدمه
اهميت اصلاح نژاد ماهيان و مقايسه آن با اصلاح نژاد دام و طيور – تأثير آن در زندگي كنوني و اهداف كلي اصلاح نژاد ماهيان طبيعت و ساختمان ژن، موتاسيون ها و ژن هاي كشنده ، حتي سلول هاي تناسلي و انواع كروموزوم ها –اثرات فنوتيپي ژن ها مثل اثر افزايش ژني، ارزش ژنتيكي و روش هاي برآورد آن ، تركيب ژنتيكي يك جامعه و عوامل مؤثر در تغيير فراواني ژن‌ها – قانون هاردي واينبرگ و كاربرد آن در اصلاح نژاد ماهيان، وراثت پذيري و روش هاي تعيين آن، براورد وراثت پذيري ، سرعت رشد و افزايش روز افزون ، بهگزيني و انواع آن ، روش هاي انجام برگزيني ، مباني ژنتيكي آميزش خويشاوندي و موارد استفاده از آن، روش هاي انجام بهگزيني ، روش اندازه گيري خويشاوندي، كلياتي در خصوص به وجود آوردن افراد سرآمد(نخبه) NICK و Line - دو رگه گيري (Hybridization) و اهميت و كاربرد آن ، روش هاي تشخيص ماهيان دو رگه از والدين – تعريف هتروزيس و معرفي فرمول آن =Heterosis  دو رگه برتر Hybridviger ،عقيم سازي (استريل كردن) Strilization ، نرسازي ، ماده سازي ،تريپلوئيدي و تتراپلوئيدي ، تعيين جنسيت ، توارث وابسته به جنس ، برآورد ارزش ژني ، هم بستگي بين صفات – محاسبه بهگزيني بر اساس شجره نامه .
مباني اصلاح نژاد آبزيان                  بهگزيني  Selection))
 The Priniciple of fish breeding               آميزش خويشاوندي (Inbreading)
                                                      سرآمد ، نخبه (Nick)
منابع
1 – مباني ژنتيك و اصلاح نژاد ماهيان . تأليف داگلاس تار، مترجم دكتر فرهاد اميني، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي .
2- كتاب اصلاح نژاد دام (روش هاي پيش بيني ارزش ژنتيكي ) انتشارات دانشگاه تهران . نويسنده دكتر ناصر امام جمعه كاشاني .
3- اصلاح نژاد دام هاي بومي . نويسنده دكتر محمد علي ادريس ،‌مهندس محمد مستأجران ، انتشارات آريان .
4- اثر دو رگه گيري و افزايش توليد شير . نويسنده مهندس منوچهر صفرزادگان ، انتشارات معاونت امور دام و آبزيان (جهاد سازندگي كشاورزي )
5- انتشارات چاپ من اندهال                Genetics and fish Breading
 6- Fish and fisheries
7- A  TEXT  Book  of  Aquanculture
8- جزوه ژنتيك و اصلاح نژاد ماهيان دكتر فرهاد اميني
9- مباني اصلاح دام –مهندسي صابرخواني و مهندس فرشيد مظلوم اتشارات نقش اختر .
مقدمه
breeding = The Production of yong Form animals
(Propagtion) تكثير
اصلاح نژاد= توليد زياد (بچه ماهيان) حيوانات در يك شرايط كنترل شده .
اصلاح نژاد علم كاربردي ژنتيك است كه استفاده از اختلافات قابل  وراثت افراد جمعيت را در جهت منابع بشر تغيير مي دهد. از به كار گيري اصول اساسي اصلاح نژاد در پرورش آبزيان مدت زيادي نمي گذرد و اين علم در مقايسه با اصلاح نژاد دام و نسبت به صنعت دام پروري كمي جديدتر مي باشد. به عبارت بهتر در صنعت پرورش ماهي معمولاً ماهياني مورد استفاده قرار مي گيرند كه يا مستقيماً از ذخاير وحشـي به دسـت آمده اند و يا فقط چند نسل از انتقال آن ها از محيط هاي طبيعي مي گذرد.
در اين زمينه فقط چند سويه (Strain ) از كپور ماهيان و قزل آلاي رنگين كمان در برخي از نقاط جهان اهلي شده و مي توان گفت ذخاير ديگري از اين ماهيان اهلي شده وجود ندارد . از طرفي اطلاعات اساسي مورد نياز براي اجراي برنامه هاي علمي و منطقه‌اي اصلاح نژاد ماهيان اندك است.
در يك جمله مي‌توان گفت كه هدف اصلاح نژاد افزايش توان توليد مي باشد. اين توليد چه از نظر وزني ، چه از نظر طول و چه از نظر خصوصيات كيفي نظير رنگ مناسب و شكل ظاهري در برنامه هاي اصلاح نژاد تحت بررسي قرار مي گيرد. تا كنون در صنعت پرورش ماهي بر اتثناي ماهيان زينتي ،‌اصلاح نژاد داراي نقش كمتري در بالا بردن توليد بوده است. بيشتر پرورش دهندگان براي افزايش توليد فقط بر كنترل فكر بهبود غذا و جلوگيري از بروز بيماري ها شد وشايد نداند كه با يك نظارت و كنترل درست به هنگام باعث افزايش پتانسيل بيولوژيكي ماهيان شوند.
دو ماهي كاملاً يكسان در طبيعت وجود ندارد و تنوع موجود در يك جمعيت از ماهيان در برگيرنده تمام فنوتيپ هاي واقعي آن هاست .
از ديرباز بشر به پرورش و اهلي ساختن دام بخصوص گوسفند، بز، اسب و گاو پرداخت تا بتواند با انتخاب والديني كه خصوصيات ظاهري بهتري دارند و از رشد مناسبي برخوردارند ، فرزندان قوي تر و مقاوم تر ايجاد نمايند.
به همين دليل است كه يك علم اصلاح نژاد ماهي نسبت به اصلاح نژاد دام از سابقه زيادتري برخوردار نيست و فقط در چند ساله اخير (نيم قرن اخير) به آن توجه زيادي شده است.
نكته مهم آنكه هدف كلي برنامه هاي اصلاح نژاد افزايش پتانسيل بيولوژيك يك جمعيت مي باشد.
فنوتيپ: خصوصيات قابل مشاهده يا اندازه گيري نظير : رنگ ، طول، وزن ،‌تعداد خارهاي باله پشتي و …  است.
به طور كمي ماهياني براي پرورش مقرون به صرفه ترند كه داراي رشد سريعتر، درصد بالاتر گوشت (لاشه) باشند. ضريب تبديل نهايي پايين تري داشته باشند و مقاومت بيشتري به بيماري از خود نشان دهند، همة اين مزايا در مديريت كارگاهي تكثير با رعايت اصول ژنتيك و اصلاح نژاد امكان پذير است.
در برنامه هاي اصلاح نژاد دام يا ماهيان هدف اين است كه حيواناتي كه داراي ظرفيت ژنتيكي بالاتر از ميانگين داشته باشند، در ابتدا انتخاب شده و ازآن ها به عنوان والدين نسل بعد استفاده شود. در اين صورت انتظار اين است كه ميانگين ظرفيت ژنتيكي فرزندان بيشتر از ميانگين نسل والدين باشد.

تاريخچه اصلاح دام
از زماني كه بشر دريافت علاوه بر شكار حيوانات و مهاجرت از جايي به جاي ديگر مي تواند گله هايي از حيوانات را در يك محل نگه داري نمايد و با فراهم آوردن غذا براي آن ها و مراقبت از آن ها اقدام بر بومي سازي و اهلي كردن حيوانات نمود در حقيقت گام هاي اوليه را براي اصلاح نژاد دام برداشت.
شايد بيش از 6000 سال از اهلي كردن دام ها تا كنون مي گذرد.
هدف انسان ازاهلي كردن:استفاده بيشتروبهترازمحصول آن ها بود.بنابراين دام هايي مي توانستند بهتر پاسخ گو باشند كه احتياجات انسان را در طول زمان برآورده اند . شايد اولين حيواناتي كه اهلي شدند سگ، گاو و سپس طيور بوده است و انسان هاي نخستين با مراقبت از آنها در حقيقت نوعي انتخاب مصنوعي به كار مي بردند كه بر اين اساس كم كم علم اصلاح دام شكل پذيرفت .
انسان ها سعي مي كردند كه جانوراني را در كنار خود اهلي سازند كه ميزان گوشت بيشتري داشته باشند و يا از شير دهي مناسبي برخوردار باشند .
در خصوص گوسفندان بيشتر از نژادهايي استفاده مي شد كه علاوه بر وزن مناسب توليد پشم آن ها نيز بيشتر باشد و حتي كم كم طيوري را در كنار خود اهلي نمودند كه بتواند در مواقع مختلف از گوشت و تخم آن ها به خوبي استفاده نمايند.