بررسی تطبیقی احکام زندان و زندانی در حقوق و مذاهب اسلامی

فهرست مطالب
عنوان                                                                                            صفحه
فصل اول – كليات و تعاريف
مقدمه        2
1-1 بیان مسئله        4
1-2 هدف های تحقیق        4
1-3اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن        4
1-4 سوالات و فرضیه های تحقیق        5
1-4-1 سوالات تحقیق        5
1-4-2 فرضیه های تحقیق        5
1-5 روش تحقیق        6
1-6 قلمرو تحقیق        7
1-7 محدودیت ها و مشکلات تحقیق        7
1-8 تعریف مفاهیم        7
1-8-1 عناوین مرتبط به واژه زندان        12
                                                                             
*فصل دوم - تاريخچه، طبقه بندي، انواع و مشروعيت زندان                                        
2-1 تاريخچه زندان در اسلام و ایران        16                                                                              
2-1-1 تاريخچه زندان در اسلام        16                                                                    2-1-2 تاریخچه زندان در ایران        21
2-2 طبقه بندی زندانیان بر حسب عناوین مختلف        23
2-2-1 جایگاه بحث طبقه بندی زندانیان در اسلام        23
2-2-2 جایگاه بحث طبقه بندی در حقوق ایران        24
2-2-2-1 عناوین طبقه بندی در حقوق ایران        25
2-2-2-2 مصوب سازمان ملل در مورد طبقه بندی زندانیان        30
2-2-2-3 نظر فقها و دانشمندان اسلامی در خصوص بحث طبقه بندی        31
2-3 انواع و مدت حبس        22
2-3-1 انواع حبس در حکومت امام علی (ع)        23
2-3-2 انواع حبس از نظر فقهای اسلامی        33
2-3-3 انواع حبس از لحاظ مدت آن        34
2-3-4 مدت حبس از نظر مذاهب چهارگانه        34
2-3-5 انواع حبس از نظر کیفیت محافظت و مراقبت از محبوسین        35
2-3-6 انواع حبس از نظر اهداف آن        35
2-3-7 تقسیم بندی زندان از نظر انگیزه های حبس        38
2-3-8 انواع زندان ها در آیین نامه ها و مقررات زندان های ایران        39
2-3-9 انواع زندان ها در قرن حاضر        39
2-4 مشروعیت حبس در اسلام، حقوق در منابع فقه         40
2-4-1 مبانی فقهی حبس        40
2-4-2 مشروعیت زندان از دیدگاه احادیث و روایت        42
2-4-3 مشروعیت حبس در اسلام و قوانین موضوعه        42
2-4-4 مشروعیت زندان در قرآن کریم        44
2-4-4-1 آیه اول        44
2-4-4-2 آیه دوم        47
2-4-4-3 آیه سوم        55
2-4-4-4 آیه چهارم        58
2-4-5 مشروعیت زندان از دیدگاه سنت        60
2-4-7 مشروعیت زندان از نظر اجماع        63
2-4-6 مشروعیت زندان از نظر عقل        64
2-5 امام علی (ع) موسس زندان های اصلاحی        66
2-5-1 مراحل اصلاح و تربیت مجرمین از دیدگاه امام علی (ع)        66
2-5-2 زندان در حکومت امام علی (ع)        67

فصل سوم : جایگاه زندان و زندانی
3-1 جایگاه زندان در اسلام        73
3-1-1 راه هایی که برای تقلیل زندانی در اسلام پیش بینی شده است        74
3-2 فلسفه وجود زندان        75
3-3 اهداف مجازات زندان در اسلام        77
3-3-1 هدف شریعت از اجرای قوانین بشری        79
3-3-2 اصول حاکم بر مجازات های اسلامی        79
3-3-3 دیدگاه اسلام و کیفر حبس        80
3-3-4 جایگاه زندان در جایگاه های اسلامی        81
3-3-4-1 زمان اجرای مجازات ها        82
3-3-4-2 نمونه هایی از زندان های اسلامی        83
3-4 جایگاه های زندان در حقوق        84
3-4-1 اهداف مجازات زندان در حقوق ایران        86
3-4-2 اهداف کلی مجازات        87
3-2 تاثیر محیط زندان بر زندانی        88
3-2-1 عوامل ایجاد تکرار جرم در زندان یا همان اثر منفی زندان        89
3-2-2 آسیب پذیری حبس        91
3-2-3 ضرر و زیان های زندان        91
3-3 روش های مختلف اصلاح و تربیت مجرمان        95
3-3-1 جایگاه حبس در اسلام        97
3-3-2 اهداف اصلاح و تربیت در اسلام        98
3-3-3 روش های اصلاح و تربیت زندانیان        100
3-4 کارکردها و پیامدهای زندان        104
3-4-1 کارکردهای زندان        104
3-4-2 پیامدهای زندان        105
3-4-3 محاسن و معایب حبس        107
3-5 دیدگاه موافقان و مخالفان کبفر حبس        108
3-5-1 دیدگاه موافقان کیفر حبس        108
3-5-2 دیدگاه مخالفان کیفر حبس        109
3-6 جایگزین های حبس        111
3-6-1 مجازات زندان و جایگزین آن        112

فصل چهارم : احکام موارد زندان
4-1 احکام زندان در اسلام و حقوق        117
4-1-1 حکم زندان در اسلام        117
4-1-1-1 تعزیر از دیدگاه لغویان و فقیهان(مذاهب اسلامی)        118
4-1-1-2 فرق میان حد و تعزیر        119
4-1-2 تشویق و تنبیه زندانیان        121
4-1-3 صلاحیت مراجع صدور حکم        123
4-1-4 حکم زندان و اجرای حد در حرم        125
4-1-5 نمونه هایی از احکام زندانیان        126
4-2 حبس مدیون و متهم از دیدگاه فقه ، مذاهب اسلامی و قوانین موضوعه        128
4-2-1 حبس مدیون از دیدگاه فقه        128
4-2-2 حبس مدیون در مذاهب اسلامی        129
4-2-3 حبس مدیون از دیدگاه قوانین موضوعه        134
4-2-4 حبس متهم        135
4-2-4-1 متهم به دزدی        136
4-2-4-2 حبس متهم به دزدی تا حضور شهود        137
4-2-4-3 حبس متهم تا تعدیل شهود        137
4-2-4-4 حبس متهم مدعی مال        138
4-3 موارد و موجبات زندان بر اسلام        138
4-3-1 زندان در جرایم ضد امنیتی        138
4-3-1-1 حبس باغی        138
4-2-1-2 حبس راهزنان        139
4-3-1-3 حبس اسیر        139
4-3-2 زندان در جرایم ضد نفس        140
4-3-2-1 متهم به قتل        140
4-3-1-2 کسی که فردی را نگه دارد تا او را به قتل برساند        141
4-3-2-3 آمر به قتل        142
4-3-2-4 حبس قاتل به فرمان مولا        142
4-3-2-5 فرد یا فردی که قاتل را از دست اولیاء مقتول فرار دهد        143
4-3-2-6 حبس کسی که برده اش را بل عذاب و شکنجه بکشد        143
4-3-2-7 حبس قاتل تا تکمیل شرایط        144
4-3-2-8 حبس قاتل فراری        144
4-3-2-9 حبس قاتل پس از عفو و اولیاء مقتول        145
4-3-2-10 حبس کسی که می خواهد فرزندش را بکشد        145
4-3-3 زندان در جرایم مربوط به دین        146
4-3-3-1 حبس برای ممانعت از ارتکاب محارم الهی        146
4-3-3-2 حبس زناکار با خواهر خویش        147
4-3-3-3 حبس زن مرتد        149
4-3-3-4 حبس ایلا کننده        149
4-3-3-5 حبس مظاهر        150
4-3-3-6 حبس برای اقدام حد        150
4-3-4 زندان در جرایم مربوط به مال        152
4-3-4-1 حبس خودداری کننده از ادعای دین        152
4-3-4-2 حبس غاضب بر خورندهد مال یتیم و خیانت کننده امانت        155
4-3-4-3 حبس عامل خیانت کار        156
4-3-4-4 حبس ناقب        157
4-3-4-5 حبس سارق برای بار سوم        157
4-3-4-6 مفلس         158
4-3-4-7 حبس ممتنع از ادعای دین        158
4-3-4-8 حبس راهن        160
4-3-4-9 حبس تارک نفقه        160
4-3-4-10 حبس مدعی علیه منکر وجود محکوم به         161
4-3-4-11 حبس نباش        161
4-3-4-12 حبس طرار ، مختلس        161
4-3-4-13 حبس کفیل        162
4-3-4-14 حبس ملتوی در محکمه        162
4-3-4-15 حبس مدعی علیه که نکول پیشه کند        162
4-3-4-16 حبس مدعی الیه تا حضور شهود        162
4-3-5 زندان در شهادت        163
4-3-5-1 حبس شهود        163
4-3-5-2 حبس شاهد دروغگو        163
4-3-6 حبس تراشنده و از بین برنده موی زنها        163
4-3-7 حبس زننده برده خویش        165
4-3-8 حبس مردم آزار        165
4-3-9 حبس برای ترک واجبات و ارتکاب محرمات        165
4-3-10 حبس ساحر ، کاهن و عارف        166
4-3-11 زندان عالم فاسق ، طبیب ، جاهل و مکری مفلس        168
4-3-12 حبس برای توبه از گناه        169
4-3-13 حبس قائلان به خدایی علی( علیه السلام)        170
4-3-14 حبس برای شراب و مست کننده        171
4-3-15 حبس مشروبخوار در ماه مبارک رمضان        171
4-3-16 حبس آزار دهنده زن خویش        172
4-3-17 حبس بنده فراری        172

فصل پنجم : حقوق زنان و زندانی
5-1 حقوق زندانی در قرآن و روایات        176
5-1-1 ارزش های انسان در قرآن و از دیدگاه اسلام        176
5-2 حقوق زندانی از دیدگاه اسلام و حقوق موضوعه        178
5-2-1 قواعدی که اسلام درباره رفتار با زندانیان منظور داشته        181
5-2-2 حقوق عمومی زندانیان        181
5-3 مصادیق حقوق زندانی        183
5-3-1 آزادی انجام معامله        183
5-3-2 آزادی نکاح یا طلاق        184
5-3-3 آزادی شهادت         184
5-3-4 آزادی ایراد سخنرانی ، تالیف و نظایر آن        184
5-3-5 آزادی اشتغال به مشاغل مختلف        185
5-3-6 آزادی در ورزش        185
5-3-7 لزوم توجه به تمایلات و سلیقه های شخصی زندانی        185
5-3-8 حق ملاقات با خانواده        185
5-3-9 تفکیک زندانیان در مورد لازم        186
5-3-10 حق برخورداری از بهداشت عمومی و فردی        186
5-3-11 حق برخورداری از خوراک و پوشاک مناسب        188
5-3-12 آزادی رفت و امد شاگرادان و مستمعان زندانی        189
5-3-13 حق برخورداری از آسایش روحی         189
5-3-14 حق زنان در زندان        190
5-3-15 بازرسی وضع زندانیان        190
5-3-16 منع تادیب و تنبیه زندانیان        190
5-3-17 رسیدگی به جرائمی که در داخل زندان صورت می گیرد        191
5-3-18 حق برخورداری از وکیل        191
5-3-19 منع مطلق شکنجه        191
5-3-20 حق زندانی در آموزش های لازم        192
5-3-21 حق زندانی در آزادی برقراری ارتباط        192
5-3-22 حق دسترسی به کتابخانه عمومی و اخبار و اطلاعات        192
5-3-23 آزادی انجام شعائر دینی        193
5-3-24 حق شرکت در مراسم اعیاد و مانند آن        194
5-3-24-1 حق زندانی برای حضور در مراسم مذهبی        195
5-3-25 حق معالجه زندانی یا آزاد سازی        196
5-3-26 حق زندانی در صورت تبرئه        197
5-3-27 حق رفاه زندانی        198
5-3-28 حق نفقه زندانی        199
5-3-29 حق تعجیل در محاکمه        201
5-3-30 حق زندانی در مورد همسرش با او        203
5-3-31 حق جداسازی زنان از مردان در زندان        204
5-3-32 جداسازی نوجوانان از سالمندان و مسلمانان از غیر مسلمانان        206
5-3-33 فوت زندان        207
5-4 ارشاد و راهنمایی زندانیان        208
5-5 مخارج و مسکن زندانیان        209
5-5-1 مخارج زندان و زندانی در اسلام و حقوق        209
5-5-2 هزینه زندان و زندانیان در اسلام و روایت        213
5-5-3 کفالت خانواده زندانی        214
5-6 ملاقات با زندانی        217
5-6-1 ملاقات از دیدگاه امام علی(ع)        218
5-6-2 حق ملاقات با نزدیکان و غیر آنان        219
5-6-3 انواع ملاقات در زندان        219
5-6-4 ملاقات زندانیان در آیین نامه و مقررات زندان های جمهوری اسلامی        220
5-7 مرخصی رفتن زندانیان        221
5-7-1 دیدگاه امام صادق(ع) در خصوص مرخص زندانیان        221
5-7-2 انواع مرخصی زندان        222
5-7-3 مرخصی زندانیان در آیین نامه جمهوری اسلامی ایران        222
5-8 کار و اشتغال در زندان        223
5-8-1 کار از دیدگاه امام جعفرصادق(ع)        223
5-8-2 حق اشتغال برای زندانی        224
5-8-3 کاریابی جهت زندانیان        225
5-8-4 ایجاد اشتغال برای زندانیان در درون زندان        226
5-8-5 نکات لازم جهت اشتغال در زندان        227
5-8-6 انواع اشتغال در زندان        229
5-8-7 مراحل اشتغال به کار زندانی        229
5-9 ارتباط زندانی با خارج از زندان        231
5-10 عفو و بخشندگی در زندان        232
5-10-1 عفو و بخشندگی در (قرآن ، روایات، سنت و فقه)        232
5-10-2 اقتصاد عفو و بخشندگی        237
5-10-3 عفو و بخشندگی در قانون مجازات اسلامی        238
5-11 آینده زندانی        238
5-12 آزادی از زندان        239
نتیجه گیری        242
منابع فارسی        248
منابع عربی        251
منابع انگلیسی        260
مجلات        261
قوانین        262
پایان نامه        262
 
امام علی (ع) مؤسس زندانهای اصلاحی
«رب قول أنفذ من صول» غالباً گفتار ملايم، مؤثرتر از حمله و خشونت است.
پس از دوران پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله) و خلفاى سه‏گانه، حضرت على (عليه السلام) مبادرت به ايجاد زندانهايى به منظور اصلاح مجرمين نموده است. آن حضرت(ع) پايه‏گذار انديشه ايجاد زندان اصلاحى در تاريخ بشريت است(دانش، 1382، 148). نخستين زندان در اسلام را حضرت على(عليه السلام) در كوفه از بورياى فارس ساخت و آنجا را «نافع‏» ناميد و سپس زندان ديگرى از خاك و گل بنا كرد و اسم آنجا را «مخيس‏» (نرم كردن) گذاشت، كيفر حبس بر پايه تفكر اسلامى و توبه بوده است. اهميت اقدامات اصلاحى حضرت امير عليه السلام زمانى آشكار مى‏گردد كه بدانيم جوامع اروپايى كه خود را مدعى صيانت از حقوق بشر مى‏دانند، تا يكى دو قرن اخير كمترين اطلاعى در خصوص نحوه برخورد صحيح با زندانيان نداشتند و زندانهاى مخوف و مملو از زندانى آنها، جايگاه شكنجه و اعمال مجازاتهاى طاقت‏فرسا بوده است.
2-5-1 مراحل اصلاح و تربیت مجرمین و گناهکاران از دیدگاه مولا علی(ع): امیر المؤمنین علی (ع) فرموده است: «اولها: النوم علی ما مضی، والثانی: النوم علی ترک العدوالیه ابداً، والثالث: أن تودی الی المخلوقین حقوقهم حتی تلقی الله أملن لیس علیک تبعه و الرابع أن تعمد الی کل فریضه علیک ضیعتها فترادی حقها و الخامس أن تعمد الی اللحم الذی نبت علی السحت فتدیبه بالاخران حتی لصق الجلد بالعظم و ینشأ بینهما لحم جدید، والسادس ان تذیق الجسم الم الطاعه کما أذقته حلاوه المعصیه، فقد ذلک تقول: استغفر الله»
اول: پشیمانی و ندامت نسبت به گذشته، دوم: تصمیم جدی و قاطع بر عدم بازگشت به گناه، سوم: اداي حق الناس، به گونه ای که خدا را آنگونه ملاقات کنی که بدهکار کسی نباشی، چهارم: جبران تکالیفی که از شخص فوت شده مانند نماز، روزه، حج....(حق الله)، پنجم: آنچنان از گذشته محزون باشی که گوشتهایی که از حرام بر بدنت روییده، ذوب شود تا پوستت به استخوان بچسبد و دوباره گوشت حلال بر بدنت بروید، ششم: به بدنت سختی عبادت را بچشانی همانطوری که شیرینی گناه را چشیده است و سپس بگویی خدایا از تو رحمت و مغفرت را می طلبم.( محمدي اشتهاردي، 163 به نقل شمس، 1375، 163)
2-5-2 زندان در حكومت امام علي(ع): مطالبی که درباره رفتار امام علی (ع) با زندانیان در تاریخ به صراحت بیان شده خود گواه بر اصلاحی آن حضرت می باشد. انجام عبادت های شرعی و تنظیم برنامه های تهذیبی و آموزش قرآن و فراگرفتن سواد در دو زندان آن حضرت کاملاً مراعات می شده است (رفيعي، 1368، 20).
در مورد «عمر بن عبدالعزيز» خليفه صالح اموي، نيز گفته شده كه با پيروي از شيوه ي رفتار حضرت علي (ع) زندانيان را براي شركت در نماز جمعه آزاد گذاشت و به كارگزاران خود نيز دستور داد تا با زندانيان مدارا كنند و به هنگام نمازگزاردن بندها را از دست و پاهايشان بردارند تا بتوانند ايستاده نماز بگزارن، مگر آدم كشان كه بندها از دست و پايشان باز نمي شد( ساكت، 1361، 283).
در کتاب الغارات از ابی اسحاق بن مهران حکایت شده است که گفت: علی (ع) را دیدم که مسجد کوفه را در نزدیکی طاق الزیاتین بنا کرد، و همچنین محبسي(زندان) را دیدم که دیوار آن از نی بود، به طوری که مردم آن را باز کرده و از آن فرار می کردند، که بعداً علی(ع) آن را با گچ و آجر تعمیر کرد و می گوید شنیدم که حضرت می فرمود( ثقفي، وفات 283ه، قم، 9) الا ترانی کیساً مکیساً، بنیت بعد نافع مخیساَ، باباً حصیناً و أمیناً کیساَ: آیا نمی دانید که من فریب نمی خورم، و بعد از آن محبس هایی که به نفع شما بود، (چون از آن فرار می کردید) زندانی بنا کردم که در و دیوارهای محکم دارد، و فرد امین و زیرکی را بر آن گماشتم.
پس زندان امام علی(ع) عبارت بوده است از شاخه های خرما و مانند آن، لیکن زندانیان از این زندان که با شاخه های نی و خرما ساخته شده بود فرار می کردند، از این رو حضرت (ع) ناچار شد آن را تجدید بنا کند و برای آن دری محکم بگذارد و شخص امین و زیرکی را بر آن بگمارد تا افراد توقیف شده از آن فرار نکنند و به جزای اعمال خویش برسند.(حسینی شيرازي، 1384، 44).
ابويوسف در كتاب خود الخراج صفحه150مي گويد: همواره خلفا به زندانيان از نظر غذا و لباس تابستاني و زمستاني توجه مي نمودند، و نخستين كسي كه در عراق اين بذل توجه را به زندانيان نمود علي بن ابيطالب (ع) بود.
 زماني كه حضرت علي (ع) توسط ابن ملجم ضربت خورد فرمود: إحبسوا هذا الاسير و أطعموه و احسنوا اساره .........يعني اين اسير را زنداني كنيد و به وي طعام داده و با او نيك رفتاري كنيد(حرعاملي، وسائل الشیعه ، ج 19، 96 ).
امير مؤمنان(ع) به مردي كه دري را از گوش كنيزي ربوده بود زدند و او را زنداني كردند( همان منبع ، ج18، 503 ). بر امام لازم است كه دانشمندان فاسق،‌ طبيبان نادان، و مستأجرين مفلس را زنداني كند(همان منبع ،ج18، 221 ).
درباره رعایت حال زندانیان و اهتمام در مورد آنها، در شریعت اسلامی مقرراتی معین شده که مستلزم حفظ حقوق زندانیان و خوش رفتاری با آنان است؛ که البته در این خصوص کیفیت عمل امام علی( ع) در این مجال پایه و اساسی است که فقهای مسلمین بر روی آن بنیانگذاری کرده اند، آن حضرت(ع) پایه گذار اندیشه ایجاد زندان اصلاحی در تاریخ بشریت است، که مصادر تاریخی در این مورد کیفیت رفتار آن حضرت (ع) را با زندانیان و اینکه چگونه برای آنها حقی قائل می شده و حال آنان را مراعات می کرده است( وائلي، 1362،  273).
استاد توفیق الفکیکی در مقاله ای که در باره زندان اصلاحی نوشته و در مجله اعتدال منتشر شده است با دلیل ثابت کرده است که دو زندانی که حضرت علی (ع) احداث فرموده؛ بر مبنای اندیشه کیفر دادن به منظور اصلاح بوده است، پایه و استدلال او دو چیز است :
1) از نامیدن آن دو زندان به اسامی« نافع» و« مخیس» نتیجه گرفته است که با توجه به اینکه نفع ضد ضرر است و معنای «مخیس» خوار نمودن ونرم کردن و تمرین دادن است آن حضرت(ع) با این نامگذاری برای شخص زندانی قیمتی قائل شده و کیفر دادن او بر پایه تفکر اسلامی بوده است.
2)مطالبی که در باره رفتار امام علی (ع) با زندانیان در تاریخ به صراحت بیان شده است و هم چنین با خواندن کتب تدوین شده فقهی، کاملاً آگاه می شود که انجام دادن عبادتهای شرعی، و تنظیم
برنامه های تهذیبی و آموزش قرآن و فرا گرفتن سواد خواندن و نوشتن در دو زندان(نافع و مخیس) کاملاً مراعات می شده و یکی از برنامه های اجباری بوده است.
امیر المؤمنین (علیه السلام) زندانیان مکلف را در صورت ترک شعائر دینی، با عصا تأدیب می نموده و کسانی که در انجام دادن وظایف دینی سستی و اهمال به خرج می دادند تعزیر فرموده است. با اين حال روح و انصاف را در تأمین و اداره معاش آنها و به طور کلی در تمام شئون زندگی، با کمال و دقت ملاحظه می نمود و آنان را مشمول رعایت و رأفت خودش قرار می داد، و این همان هدفی است که در این اواخر در اصلاح زندانها مورد توجه قرار گرفته است( وائلي، 1363، 274 – 273).
 در پرتو این اقدامات امیرالمؤمنین (ع) است که فقها تجویز کرده اند که زندانی را به خاطر تشیع جنازه نزدیکانش از زندان بیرون آورند؛ و بنا به قول بعضیها در نماز عیدین حاضر نمایند و چنانچه زندانی بیمار شد و پرستاری در زندان برای او پیدا نشد و مرضش خطرناک تشخیص داده شد، او را در خانه اش معالجه نمایند همانگونه که در دنیای امروز اگر یک نفر زندانی مریض شود و امید بهبودی وی نباشد، مورد عفو شخص اول کشور قرار می گیرد و از تحمل بقیه مدت محکومیت معاف می گردد. و نیز فقها جایز دانسته اند که کسی را که به خاطر بدهی به زندان افتاده است، از زندان بیرون آورند و به او اجازه اشتغال به کار دهند، تا بتواند از مازاد درآمد خودش، حق طلبکارش را بپردازد و در غیر این تلاشهای دیگری که پیشوایان بشریت به منظور اصلاح زندان و زندانیان و برطرف کردن مفاسد آن انجام داده اند( همان منبع ، 275-274 ).
قاضی ابویوسف در آن سند مهمی که در باره نظام زندانها، به خلیفه عباسی هارون الرشید فرستاده است می نویسد: خلفای پیش از تو در باره زندانیان و خوراک و نان و خورش و پوشاک تابستانی و زمستانی آنها توجه کامل داشته اند، و نخستین کسی که در این مورد اقدامات مفید انجام داده است امام علی بن ابی طالب (ع) در عراق بوده است(الخراج، 150 ).
قاضی النعمان در کتاب(دعائم الاسلام، ج2 ، 530) می نویسد: یکی از بازاریهای اهواز به امام خیانت کرد ؛ آن حضرت (ع) به رفاعه که ظاهراً زندانبانش بوده است نوشت: چنانچه کسی برای او غذایی و نوشابه ای و لباسی یا رختخوابی آورد، از آن جلوگیری مکن و مگذار کسی با او تماس بگیرد که خصومت و دشمنی به او یاد بدهد........دستور بده که زندانیان را به جز ابن هرمه هنگام شب برای تفرج و هواخوری به حیاط زندان بیاورند و چنانچه در مورد ابن هرمه احتمال خطر دادی، او را هم به همراه دیگران به زندان بیاور.
دکتر عطیه مصطفی مشرفه در کتاب (نظم الحکم بمصر، 289) گوید: نخستین کسی که از خلفای راشدین در مورد خوراک، و پوشاک تابستانی و زمستانی زندانیان مقرراتی وضع کرد و اهتمام به خرج داد امام علی (ع) بوده است، در صورتی که مجرم زندانی را مالی بود، احتیاجات او را از مال خودش در زندان تأمین می کرد و در غیر اینصورت از بیت المال برای او خرج می نمود تا شر او از سر مردم کم کند.
از بحث فوق چنين بدست مي آيد كه تا زمان حضرت علي (ع) زندان به طور رسمي وجود نداشته و امام علي(ع) اولين مؤسس زندان در آن زمان و آنهم زندانهاي اصلاحي بوده است. شخصيت و كرامات انسانها بيش از هر چيز مورد توجه آن حضرت (ع) بوده است، همان چيزي كه دين مبين اسلام بر آن تكيه داشته از جمله اينها توجه به حقوق فردي و اجتماعي افراد، اصلاح و تربيت مجرمين، تهيه وسايل مورد نياز زندانيان و كفالت خانواده آنان، متناسب بودن جرم و مجازات، ايجاد محيطي سالم و با نشاط،  اميد به بازگشت مجدد زنداني و مورد پذيرش قرار گرفتن او از طرف خانواده، دوستان و جامعه، بررسي وضعيت زندانيان از نزديك و هم نشين شدن با آنان، عدم به كار بردن عذاب و شكنجه در زندان مگر در موارد خاص و استثنايي، انجام عبادتهاي شرعي و اجراي برنامه هاي تهذيبي و ا خلاقي و معنوي در زندان، اهميت دادن به آموزش قرآن و فرا گرفتن خواندن و نوشتن از جمله اقدامات آن حضرت (ع) بوده كه همگي نشانگر توجه خاص آن حضرت (ع) به مسئله زندان و زنداني بوده است، حتي نامگذاري زندانهاي آن حضرت (ع) بر پايه تفكر اسلامي بوده است.
 «سابقه بنيان زندان‏هاى اصلاحى را بايد در اسلام و در زمان حكومت امام على (عليه السلام) جستجو كرد»