جامعه شناسی از دیدگاه قران

مقدمه
فرهنگ و نظام اجتماعي –سياسي اسلام ،در جريان رشد و پويايي خويش همواره در معرض خطراتي بوده و مي باشد . باتوجه به تاريخ اسلام و متون ديني مي توان دريافت ،گاهي خطراتي كه  از درون فرهنگ و نظام اسلامي را در معرض آسيب قرار داده است با اهميت تر از تهديداتي است كه ازبيرون با آن مواجه بوده است . بنابراين در صورت موفقييت نيروهاي خطرساز دروني، ضربه هاي كاري تري وارد مي آورند .
توضيح اينكه: با دقت در مشاهدات اجتماعي چنين نتيجه گيري مي شود كه برخي انسانها بر شخصيت واقعي خويش روكش ايمان كشيده و دينداري را ابزاري جهت دنيا محوري خود قرار داده اند ، و چون از بيشتر راهكارهاي اجتماعي نظام اجتماعي –سياسي جامعه اطلاع دارند و مي توانند مشكلاتي  جدي در مسير رشد و پويايي فرهنگ اسلامي ايجاد كنند  .در فرهنگ ديني به اينگونه افراد منافق گفته مي شود .
نفاق مشكلي است كه اسلام از ابتداي ظهور با آن مواجه بوده است و در قرآن و روايات جزء هاي آن بارها مورد تأكيد قرار گرفته است . از اينرو بهترين روش جهت رفتار شناسي و درنتيجه كنترل اين قشر از جامعه برسي متون مذهبي و ديني است كه در اين برسي ارجحيت با قرآن مي باشد.بنابراين با توجه به خطرهايي كه از ناحيه اين گروه جامعه را تهديد مي كند، شناخت كنش هاي منافقان در    عرصه هاي مختلف اجتماعي، سياسي، فرهنگي، اقتصادي مي تواند به شناخت ساخت نظام كنش منافقان و روابط اجتماعي آنها در عرصه هاي مختلف و تعيين چگونگي واكنش منافقان نسبت به قضاياي مختلف، كمك كند . بنابراين سعي ما در اين پژوهش اين است كه با توجه به آيات قرآن از ويژگي هاي اين گروه و راه هاي كنترل خطرات آنها آگاه شويم و سپس تحليلي جامعه شناسانه از نوع رفتار و عملكرد منافقان ارائه دهيم. علاوه بر اين استخراج مفاهيم اجتماعي قرآن پيرامون موضوع مورد پژوهش از نكات مثبت پژوهش مي باشد .
در پايان برخورد لازم مي دانم از دفتر تبليغات اسلامي كه امكان اين پژوهش را براي اين جانب فراهم آورد ،همكاري خوب و صميمانه گروه علوم اجتماعي دفتر تبليغات اسلامي خراسان ،ناظر محترم جناب حجة السلام والمسلمين دكترغلام رضا صديق اورعي كه علاوه بر نظارت بر  پژوهش ،در  نظرات ايشان نهايت  و همكار كوشا و صبورغير قابل انكار است، سركار خانم نرگس اصفهاني، نهايت تقدير و تشكر را داشته باشم و موفقيت گروهي و فردي اين بزرگواران را از خداي منان آرزو مندم
 
موضوع پژوهش:
‹‹ جامعه شناسي نفاق در قرآن ›› موضوع تصويب شده براي اين پژوهش است . با مشورتي كه در يك نشست كوتاه با جناب اقاي دكتر رفيع پور داشتم ، ايشان اين عنوان را قابل نقد  مي دانستند و پيشنهاد ايشان تغيير موضوع بود . پس از چندي كه مقداري از پژوهش انجام شد و براي تأييد و اظهار نظر به ناظر محترم تقديم شد ، با توجه به موضوع تصويب شده، ايشان كار ما را بر شناسايي سنخ اجتماعي منافق و صورت كنش متقابل اين سنخ در قرآن ››متمركز كردند .

بيان مسئله:
انسان موجودي است نفع طلب و اساس همه كنشهاي بشري جلب منفعت و دفع ضرر مي باشد ولي مصداق نفع و طلب بر اساس باورها و ارزشها متغيير است . شايد به همين دليل از كنشگران مختلف براساس باورهاي متفاوت و ارزشهاي گوناگون ، در مسئله گروهي ، كنشهاي متفاوتي صادر مي شود
قابل ذكر است كه در اين بخش ما به دنبال آموزش و يا نقد و برسي مفاهيم اجتماعي نمي باشيم بلكه ذكر آن  مقدمه اي است براي وارد شدن به اصل پژوهش ، ديگر اينكه ، در اين پژوهش منافقان به عنوان يك سنخ اجتماعي در برابر مؤمنان و كافران در نظر گرفته شده اند ، لذا به برسي صورت كنش متقابل منافقان با خود و دو سنخ ديگر- مؤمنان مؤمنان و كافران- خواهيم پرداخت ، از اين رو  توضيح اجمالي مفاهيم به كار رفته در پژوهش ، بيانگر نحوة نگرش پژوهشگر به موضوع پژوهش مي باشد .

1-مفهوم سيستم
مفهوم سيستم (system)-كه در فارسي به دستگاه و نظام ترجمه شده است بطور عام عبارت است از ‹‹مجموعه اي از عناصر مرتبط و هماهنگ كه داراي كار و اثر جمعي باشند.››
2-مفهوم فراگير سيستم اجتماعي
كساني كه از نگاه سيستمي به وواقعيت ها نگاه مي كنند ،واقعييت هاي اجتماعي را ‹‹ سيستم ›› دانسته اند . يعني آنها را مجموعه اي در ارتباط با يكديگر (متحد المقصد) و داراي كار و اثري كه مرتب بر مجموعه عناصر است
ضمانت اجراها     
بايد ميان كنشگران انتظارات متقابل وجود داشته باشد . اين انتظارات متقابل به علت هنجارها و ارزشها كه رفتار كنشگران را اداره مي كند ،وجود دارند .
هم خود و هم ديگري مي تواند طرف مقابلش را بر حسب آنكه مطابق با انتظاراتش رفتار كرده ،باشد يا نه پاداش يا كيفر دهد .
11- نقش اجتماعي:
‹‹نقش اجتماعي شامل انتظارات، هنجارها و ضمانت اجراهاي نهادي شده آشكار يا پنهاني است كه رفتار يك كنشگر را به تبع موقعيتي كه در ساختار اجتماعي دارد ،تعيين مي كند