زندگي پس از مرگ

عنوان    صفحه
حالت روح   
موفق سؤال و جواب   
مرحله پس از سؤال فرشته ها   
اشكال و حل   
نفخه صور   
واي بر حال جهنمي ها   
موفق ميزان سنجش اعمال   
موقف حساب   
موقف نامه هاي عمل   
موقف صراط   
نكاتي پيرامون عالم بهشت و دوزخ   
مرحله ظاهر شدن باطنها   
 
حالت روح
روح پس از مفارقت از بدن جسماني و عنصري ، كاملا" به بدن برزخي و قالب مثالي تعلق ميگيرد . تفضيل مطلب اين كه سنت الهي چنين است كه در جهان خلقت ، بين مراتب لطيف و ثقيل ، حد وسطي قرار داده شده است . اين موجود وسطي ، نه از نظر لطافت و نازكي مثل مرتبه اول است و نه در سنگيني و كثافت چون مرتبه آخر . يك رو به بالا دارد و رويي به پايين و آن دو مرحله را به هم مرتبط مي سازد . اين مقطع وسط را (( برزخ )) مي گويند .
جهت روشن شدن موضوع به ذكر دو مثال مي پردازيم :
هر درختي را كه مشاهده مي كنيم يك مرتبه از مرحله دانه به مرحله درخت بودن نرسيده است . اول ، حبه را مي كارند ، رشد مي كند و درخت مي شود ، شاخ و برگ و گل مي دهد و سپس از آن گل ، ميوه پديد مي آيد . بين مرحله حبه و ميوه وجود درخت ، فاصله است . لذا مي توانيم درخت را برزخ اين دو مرحله بدانيم .
مثال دوم : همه كواكب و ستارگان درخشان بالاي سر ما داراي نور و شعاع اند . چه خورشيد و چه ديگر ستارگان ، اين حالت را دارند اما بين زمين و اين كرات رابطه مستقيم برقرار نيست . اگر بخواهد علوي با سفلي مرتبط شود تا خير و نفع ستارگان به زمين برسد بايد حد وسط و برزخي وجود داشته باشد كه نور و شعاع ستاره ها است . خورشيد ، مستقيما" با ما مرتبط نيست بلكه شعاع آن كه برزخ بين او و زمين است بين اين دو ارتباط برقرار مي سازد . آري عادت الله و دأب و رسوم خدايي بر اين است كه به واسطه اين برزخ، مراتب را به هم مرتبط مي سازد . بر همين قاعده ، عالم كبير هم ، ارواح و اجساد دارد . ارواح ، همان جانهاي بزرگ و كلي اند . اجسام نيز كره خاك و كوه ها و معادن و درياها مي باشند . بين ارواح كليه و اجسام عنصري ، فاصله و دوري بسياري هست . قاعده‌  عقلي و صنع و حكمت الهي اقتضا دارد كه يك عالم متوسطي بين جهان ارواح و موجودات نشئه روحاني و عالم جسمانيت ايجاد شود كه نه در لطافت و نازكي مثل ارواح است و نه در ثقل و سنگيني مثل ماديات مي باشد . يك رو به عالم ارواح دارد و جهتي به جهان مادي . اين مرحله برزخ كل و مثال اكبر است چنانچه از براي هر چيزي در عالم مثال ، صورتي در عالم مادي وجود دارد . يعني هر چه اين عالم دارد يك معنا و صورتي از آن در جهان اعلي هست ولي پاكيزه تر و لطيف تر . اما فرق آن دو اين است كه جسم مادي فنا مي شود اما موجود برزخي مثالي باقي است . مثلا" در عالم مادي، جواني مي رود و پيري مي آيد اما وجود برزخي فلان درخت اصلا" خشك نمي شود و نبات و سبزه و آب آن نابود نمي گردد بلكه آنها باقي به بقاُء الله هستند اما مواد عنصري و اجسام مادي به علت دنيوي بودن و تعلق به دار فنا و زوال ، از بين مي روند .
پس در صقع عالم كبير هم اين مبنا رعايت شده است و موجودات برزخي ، رابط بين روح مطلق و جسم مطلق اند. انسان هم به عنوان موجود عالم هستي همين گونه است يعني روحي دارد و بدني . اين بدن كثيف و مزبله با روح شريف علوي و عالي مقام و داراي شأن « نفخت فيه من روحي» خيلي فاصله دارد . پس چگونه بايد اين نفس شريف آسماني و كبوتر عالم قدس را با بدن عنصري و مادي مرتبط كرد ؟ بايد بين روح لطيف انسان و بدن مادي او يك بدن ديگري نيز وجود داشته باشد كه لطيف تر از بدن عنصري باشد و آن بدن برزخي يا قالب مثالي است كه از اول تكون و خلقت با ما هست . الان هم كه حيات داريم روح ما علاقه و تعلق اوليه اش به آن بدن برزخي است و به واسطه او با بدن عنصري مرتبط مي شود. اما چرا بدن مثالي و واسطه اي مخفي و پنهان است و آنچه ديدني مي باشد مادي است ؟
علتش آن است كه ما دائما" سرگرم به دنياييم و اشتغالات مفرط داريم .كثرت مشاغل مادي و سرگرمي هاي عالم طبيعي ، مانع از اين است كه انسان به خود برسد و به حقيقت خويش پي برد اما گاهي كه مشغله و گرفتاري كم مي شود آن بدن برزخي نمايان مي گردد . مثلا" به هنگام خواب ، چون مقداري از عوالم مادي بركناريم آن بدن نمايان مي شود . با آن بدن خواب مي بينيم ، مي رويم و مي آييم ، حرف مي زنيم . در غير خواب نيز اگر قادر شويم روح را از اشتغال به بدن مادي منصرف كنيم و به قول ابن سينا باز هم ممكن است روح به بدن مثالي توجه بيشتري كند و حرف بزند و بعضي چيزها را نيز بيان كند اما عملي شدن اين كار عمدتا وقتي است كه بدن طبيعي به كلي از كار بيفتد و روح از آن مفارقت كند لذا بايد تعلق آن به بدن مثالي قوي تر بشود زيرا الان هم تعلق وجود دارد ولي تعلقي ضعيف . پس اگر روح ابتدا به بدن مثالي تعلق نداشته باشد بعدا" هم نمي تواند به آن تعلق گيرد . اين است كه ائمه اطهار _ عليهم السلام _ فرموده اند : ارواح مومنين و شيعيان ما پس از ارتحال و مفارقت از اين عالم ، به بدن  مثالي تعلق مي گيرد و سپس در غرفه هاي بهشتي جاي مي‌گيرند .
امام صادق (ع) در اصول كافي مي فرمايد : « ان ارواح المومنين في حجرات في الجنه يا كلون طعامها و يشربون من شرابها و يقولون ربنا اقم لنا الساعه و انجزلنا ما وعدتنا و الحق آخرنا باولنا»
يعني : مومنين و پيروان ما پس از مردن ، روحهايشان با آن بدن مثالي در حجره ها و غرفه هاي بهشت ، منزل مي گيرند ، از غذاهاي آن بهشت مي خورند و از آبهاي آن مي نوشند و ضمنا" عرض مي كنند كه بارالها اين كم است و ما بهشت عالم آخرت و نعيم ابدي و دائمي را مي خواهيم . بارالها روز قيامت را به پاي دار و مارا به محشر و كبرا وارد كن و آنچه را در دنيا به ما وعده دادي به انجام برسان .
دقت كنيد كه اين بهشت عالم برزخ است ولي مومنين ، آن بهشت اصلي و اخروي را مي خواهند . آنجا  چيزهايي دارد كه اينجا نيست . مثلا" در آخرت ، حوريه است ولي شايد در برزخ نباشند . اين است كه مي گويند : خدايا ما آن بهشت را مي خواهيم . خدايا ! عجالتا" به اين جايگاه رسيده ايم اما رفقا و دوستان و عقب مانده هاي قافله را هم به ما برسان . يعني به همين جايي كه اكنون هستيم آنان را نيز برسان .
در حديث ديگري آمده است : وقتي مومني رحلت مي كند روحش به حلقه و محفل مومنين كه در بهشت برزخي اند وارد مي شود و آنها از وي مي پرسند كه رفقا و دوستان دنيوي ما مثلا" فلان كس ، فلان همسايه ، در چه حاليست ؟ اگر او بگويد كه زنده است ، اميدوار مي‌شوند كه ان‌شا‌ءالله به سعادت خواهد رسيد و به آنها ملحق خواهد شد و اگر بگويد مدتهاست از دنيا رفته ، افسوس و اندوه مي خودند كه آه ! سقوط كرده و بدبخت شده است زيرا اگر خوشبخت و سعادتمند بود در محفل ما وارد مي شد . معلوم مي شود آن بيچاره به جاي بدي رفته است .
موقف سوال و جواب
پس از قبض روح و دفن ميت ، نوبت به ملكي به نام (( رومان )) كه لقبش (( فتان القبور )) است مي رسد . اولين فرشته اي كه بر انسان فرود مي آيد اوست . در صحيفه سجاديه مباركه دعايي است راجع به سلام ودرود و تحيت به فرشتگان . زيرا ما بايد قبل از مردن با آنها آشنايي داشته باشيم كه بعد از مرگ و انتقال به عالم برزخ ، سرو كار انسان با آنان زياد خواهد بود . حداقل يك سوره قرآن و حمد قرائت كنيد و به ايشان هديه نماييد . بنده خودم يك سوره براي حضرت عزرائيل اين ملك مقرب مي خوانم و هديه بر او مي كنم . البته او محتاج نيست بلكه اين يك راه دوستي و آشنايي و ايجاد محبت و صميميت است چرا كه قبلا" بايد پيش بيني كرد و راه آشنايي را هموار نمود زيرا زمان ملاقات با آنها خيلي نزديك خواهد بود . حضرت سجاد ، چون به اين مطلب دانا هستند دعايي انشاد كرده اند داير به سلام و درود بر ملائكه هستي ، مثل حاملين عرش ، جبرائيل و اسرافيل و عزرائيل و ميكائيل ، فرشتگان مدبر بر امور موكلين، ابر و باد و باران و زمين . حضرت بر تمام آنها سلام   مي فرستند . در آنجا سلام بر (( رومان فتان القبور )) هم دارند . ملك مقربي كه آزمايش كننده و بازرس قبرهاست . اين فرشته ، اولين ملكي است كه در قبر بر انسان وارد مي شود . وي وقتي بر مسلمان وارد مي گردد خيلي خوش رو و زيبا و نوراني است و به او خطاب مي كند كه :  آنچه را از اول تكليف تا مرگ بر جاي آوردي از خوب و بد بنويس . انسان مي گويد من وسيله نوشتن ندارم و قلم و كاغذ لازم است . به قدرت الهي و فرمان آن فرشته ، وسايل نگارش مهيا مي شود و به توجه و قدرت آن ملك ، اعمال گذشته ساليان عمر انسان به يادش مي آيد و همه را از صغير و كبير خواهد نوشت و چون نگارش پايان يافت آن وقت اين صحيفه يا لوح را حلقه كرده و به گردن انسان مي اندازند . (( و كل انسان الزمناه و طائره علي عنقه و نخرج له يوم القيامه كتابا" يلقاه منشورا" . ))
اين صحيفه ، همچنان پيچيده برگردن وي تا روز رستاخيز مي ماند . روز قيامت كه فرا رسيد، باز شده و جلو چشم انسان قرار مي گيرد . البته اين فرشته ، مأمور عذاب نيست و فقط همين كار مذكور را به جا مي آورد . پس از خروج اين ملك ، دو فرشته ديگر به نامهاي (( نكير)) و((منكر)) يا ((بشير)) و ((مبشر)) وارد مي شوند . نكير و منكر با قيافه اي قبيح و ترسناك بر بدكاران و گناهكاران نازل مي شوند و بشير و مبشر با چهره اي زيبا و خوش بر مومنين و دارندگان عمل صالح وارد مي گردند و انيس و مونس ميت مي شوند . اين دو ملك ، حسب مورد رو به ميت كرده و مي پرسند : ((من ربك )) خداي تو كيست ؟ كه را مي پرستيدي ؟ آيا مي تواند بگويد من معرفت الله پيدا نكرده ام ؟ اگر بگويد پروردگار من كسي است كه پدر و مادرم آن را مي پرستيدند ، قبول نمي كنند . اگر بگويد خدايي را كه در آسمانهاست مي پرستيدم ؛ اشتباه است . زيرا خدا كه تنها در آسمان نيست بلكه در همه جا وجود دارد . بايد بگويد : (( خدا و رب من آن خدايي است كه جلالش ، جليل و مقامش ، منيع است . مجد و عظمت كبريايي اش تمام عالم هستي را فرا گرفته ؛ آن پروردگاري است كه دست فكرو عقل بشر به اين آساني ها به جلال ربوبيتش و عظمت و مجد كبريايي وي نمي رسد .)) آري تا اندازه اي اين پاسخ پذيرفته مي شود .سئوال دوم : ((من نبيك )) است .
پيامبر تو كه بود؟ راهنماي تو كيست ؟ واي بر كسي كه بگويد راهنماي من فلان فرنگي بود !چون آنها هر چيز را قبول نمي كنند و بايد پاسخ درست بگويد. كسي كه راهنماي او فلان كس بوده و به دستورات او عمل كرده و خدا را فراموش نموده و راهنماي خود را گم كرد ، قهرا" بر زبانش نام آن شخص جاري مي شود . اما شما بحمدالله و المنه مي گوييد : ((محمد رسول الله )) اگر چنين گفتيد از مرحله ، سالم جسته ايد . اما هيهات كه اين دو ملك با عظمت ، باعث گمشدن دست و پاي انسان مي شوند . آگاه باشيد كه اينها مباحث قطعي و ضروري دين است و بايد از حالا خودتان را براي پاسخ دادن به آن آماده كنيد و گرنه بدبخت و نگون سار مي شويم . سئوال سوم : (( ماكتابك )) است .
آن نامه و كتاب و دفتري كه دستورالعمل تو بود و بر مبناي آن عمل مي كردي چيست ؟ كتاب آسماني ات كدام است ؟ از چه دستوري تبعيت مي كردي ؟ از قوانين و احكام كتاب خدا پيروي مي نمودي ؟ يا از قانون عدليه _ لعنت الله عليه _ يا از قانون اصلاحات ارضي كه مالكيت را از بين مي برند و املاك مردم را غصب مي كنند و يك كتاب فقه اسلامي يعني (( مزارعه )) را معطل مي كنند ؟ از اين قوانين لعنتي پيروي و متابعت مي كردي يا از احكام قران و كتاب خدا ؟ واي بر حال آن كساني كه در مقابل قانون كامل الهي ، قانون وضع كردند اين ها جواب خدا را چگونه خواهند داد ؟ اكنون در برابر اين دو فرشته بزرگوار چه عذر و بهانه اي خواهند آورد ؟ بدانيد كه قانون گذاري تنها از شئون الهي است. حتي پيامبر اكرم (ص) با آن همه علم و عظمت هم نمي تواند براي مردم از خودش قانون وضع كند . آن كساني كه قانون غير الهي جعل مي كنند و به شئون الهي دست اندازي مي نمايند فرداي رستاخيز ، بدترين مردم در پيشگاه خدايي خواهند بود و مسلما" دچار عذاب سخت و دردناك اخروي مي گردند كه اي واي بر شما ! قانون الهي را ملعبه كرديد و آنرا شوخي پنداشتيد ؟! اما امثال شما همگي خواهند گفت : (( القرآن كتابي )) دستور من و نظامنامه دين و دنيايم قرآن مبارك بود . اين پاسخ خوبي است كه در برابر سوال آن دو ملك مقرب داده مي شود . اين است كه گفته اند در حيات خود ، دعاي عديله را بخوانيد يعني مشق دين كنيد ، عقيده خود را راسخ و محكم سازيد و به احكام الهي عمل نماييد تا فردا بتوانيد پاسخ درست و مناسب بدهيد .
سئوال بعدي درباره ولايت ائمه طاهرين ( ع) است . از اين بزرگواران ، يكان يكان سئوال مي كنند . بايد تمام امامان طاهر را يك به يك نام برد و بازگو كرد . از قبله و كعبه معظمه هم مي پرسند . اگر بازماند و زبانش لكنت پيدا كرد و پاسخ موافق و مطلوب نداد مي‌گويند: ندانستي ! در اين مدت عمر طولاني ، هدايت نشدي ! لذا عمود آتشين را بلند مي كنند و چنان بر سرش مي كوبند كه قبر مملو از آتش مي گردد . بدن نيز با آن حس ضعيف و نيم روحي كه به او تعلق گرفته اين تالمات را درك مي كند . اما اگر به همه پرسش ها پاسخ درست و مناسب داد روزنه اي از قبر به عالم برزخ باز مي شود كه داراي نسيمي ملايم و روح افزا است . بويي خوش و معطر و هوايي لطيف از آن جهان داخل قبر مي گردد . آن وقت آن دو فرشته به هنگام خداحافظي و خروج از قبر به وي مي گويند : (( نم نوم العروس )) همان گونه كه عروس با شوق و شعف و كمال راحتي و آسايش مي خوابد تو نيز تا روز رستاخيز همان گونه بخواب !
مرحله پس از سئوال فرشته ها
پس از سئوالات و رفتن آن دو فرشته ، انسان داراي وضعيت برزخي  مي شود يعني يا در عذاب عالم برزخ واقع مي گردد يا در نعمت و رفاهيت و راحتي آن . زيرا طبق احاديث ، راه و روزنه اي از قبر به عالم برزخ براي او باز مي گردد كه اگر سعيد است رو به عالم برزخ بوده و اگر تباهكار است به دوزخ برزخي متصل مي شود كه آتش آن به اين زودي ها خاموش شدني نيست . در حديث است: ((القبر روضه من رياض الجنه او حفره من حفراه النيران)) جايگاه قبر ، يا بوستاني از بوستانهاي بهشت است يا گودالي از گودالهاي دوزخ ! بار خدايا ! به حق مقربان درگاهت ، محمد و آل او _ صلوات الله عليهم اجمعين _ اين سفر پر خطر مرگ را بر همه آسان و مبارك فرما !