تبین ارزش های محیط زیست در آموزه های دینی

فهرست مطالب
چکیده
مقدمه......................................................................................................................................................................................1
یافته های کلامی و فلسفی درباره جایگاه  محیط زیست....................................................................................................2
ارتباط سه ضلعی خدا- انسان- طبیعت...............................................................................................................................3
نگرش دینی به عالم طبیعت.................................................................................................................................................5
طبیعت، مسخّر انسان............................................................................................................................................................5
طبیعت، امدادگر انسان.........................................................................................................................................................5
طبیعت، مقدمه شناخت خداوند............................................................................................................................................6
برهان نظم در قرآن...............................................................................................................................................................7
نگرش دینی بر حفظ محیط زیست و جلوگیری از نابودی آن.............................................................................................7
عمران و آبادانی محیط زیست..............................................................................................................................................7
نتیجه گیری ..........................................................................................................................................................................9
منابع .....................................................................................................................................................................................10


چکیده
این مقاله، که با موضوع تاثیر باور دینی در نحوه برخورد با محیط زیست، نوشته و تبیین شده است، به نحو تطبیقی میان کلام اسلامی و محیط زیست بوده و از مبانی کلامی و فلسفی برای چگونگی برخورد با محیط زیست استفاده کرده است. هم چنین، محیط زیست، در عام ترین معنای ممکن به کار رفته و متناظر با عالم طبیعت، در نظر گرفته شده است. تعیین ارتباط میان خداوند، به عنوان خالق کل   عالم هستی، عالم طبیعت، به عنوان مسخر وجود انسان و راهنمای وی به سوی خداشناسی، و انسان به عنوان جانشین و خلیفه خداوند    بر زمین که قدرت تصرف و غلبه بر عالم طبیعت را دارد، از جمله اهداف این مقاله است. هم چنین، معرفی کردن عالم هستی به عنوان امانتی الهی و بیان برخی آموزه ها در نحوه حفظ و نگه‏داری آن، که اسلام، مومنان را ملزم به اجرای آن گردانده است، از دیگر اهداف این مقاله است.
 
کلمات کلیدی: باور دینی، انسان، طبیعت، حیوانات.
 

مقدمه
 از جمله حوزه هایی که ارتباط ضروری با حیات دنیایی داشته، حوزه عالم طبیعت و محیط‏زیست است. حوزه‏ای که همواره رویاروی انسان قرار داشته، با قدرت‏نمایی خود، انسان‌ها را یا      به سجده و پرستش وادار کرده و یا برای مهار و تسلط بیش‏تر، حریص کرده است. سوال اصلی که در این مقاله مورد پردازش قرار می‏گیرد، این است که در باور دینی اسلامی، نحوه برخورد با محیط‏زیست چگونه است؟ آیا برتری انسان نسبت به  عالم طبیعت، هرگونه رفتار و برخوردی را مجاز خواهد ساخت؟ آن چه به عنوان پیش فرض تلقی شده و در این نوشتار  مورد تحلیل قرار خواهد گرفت این است که در اسلام،  محیط‏زیست اعم از جمادات، نباتات و حیوانات از حقوق خاصی برخوردار بوده و انسان مومن، همواره به رعایت این حقوق توصیه شده است. هم چنین، نگاه اسلام به عالم هستی به گونه‏ای است که وجود انسان خلیفه الله، جدای از وجود عالم هستی نیست.گویی شرط رسیدن به مقام الهی در انسان، رعایت حقوق تمامی موجودات است و با ذره‏ای حق‏کشی و ظلم، بسیاری از مراتب روحانی، از بین خواهد رفت.
با نگاهی به آسیب ها و صدماتی که بشردر قرن حاضر بر پیکره محیط‏زیست وارد کرده است و به صورت خودخواسته،        انواع خسارات جانی، مالی و طبیعی از قبیل خشک‏سالی‏ها، بیابان‏زایی‏ها، کاهش ذخایر آبی، گونه‏های گیاهی و حیات وحش را متحمل شده است، می‏توان به اهمیت تحقیق حاضر پی برد و راه برون رفتن از این قبیل مشکلات را در میان آموزه‏های دینی جستجو کرد.
       آن چه به این مقاله ضرورت می بخشد، دقت در این نکته است که طبق تحلیل های ناروای برخی از قشری‏گرایان، طبیعت، طفیل هستی و مسخّر وجود انسان بوده و برای بهره‏گیری بیش‏تر انسان از زندگی، آفریده شده است. برخی این قبیل تحلیل‏ها را مجوز غصب و غارت و به تاراج کشیدن منابع‏طبیعی دانسته‏اند و به گمان خود، با مجوز دین، بر طبیعت حمله می‏کنند. در این مقاله که با روش کتابخانه‏ای گردآوری شده، هدف اصلی تبیین جایگاه محیط‏زیست، نحوه تاثیرگذاری باورهای دینی و اعتقادی انسان در چگونگی رفتار با طبیعت و بیان اهمیت آن در آموزه‏های اسلامی است.