بررسی مبانی فقهی و حقوقی امور ورزشی

فهرست اجمالی مطالب
مقدّمه : طرح تحقیق ..................................................................................................................................... 1
بخش اول : حقوق ورزشی در قوانین موضوعه ایران
فصل اول : حقوق ورزشی .......................................................................................................................... 12
گفتار اول : منابع حقوق ورزشی ................................................................................................................. 13
فصل دوم : حقوق ورزشی کیفری .............................................................................................................. 16
فصل سوم : حقوق ورزشی خصوصی ......................................................................................................... 24
بخش دوم : ورزش در فقه اسلامی
فصل اول : سوابق فقهی ورزش .................................................................................................................. 33
فصل دوم : احکام فقهی مسابقه ها .............................................................................................................. 51
فصل سوم : سبق و رمایۀ ............................................................................................................................ 54
فصل چهارم : مبانی فقهی بازی با شطرنج ................................................................................................... 81
فصل پنجم : چهل حدیث در ورزش ........................................................................................................ 102
پیوست ها ............................................................................................................................................... 119
منابع و مآخذ ........................................................................................................................................... 124
چکیده انگلیسی ....................................................................................................................................... 136

فهرست تفصیلی مطالب
مقدمه : طرح تحقیق ..................................................................................................................................... 1
بخش اول – حقوق ورزشی در قوانین موضوعه ایران
فصل اوّل : حقوق ورزشی ......................................................................................................................... 12
گفتار اول : منابع حقوق ورزشی ....................................................................................................... 13
مبحث اول : قانون ........................................................................................................................ 13
بند اول : قانون اساسی ............................................................................................................ 14
مبحث دوم : قوانین عادی ............................................................................................................. 15
مبحث سوم : عرف ورزشی .......................................................................................................... 15
مبحث چهارم : آیین نامه ها .......................................................................................................... 15
فصل دوم : حقوق ورزشی کیفری ............................................................................................................. 16
گفتار نخست : مبانی نظری مسؤلیت کیفری ناشی از عملیات ورزشی ................................................ 16
مبحث اوّل : مسؤولیت مدیران ورزشی به معنای خاص .................................................................. 18
مبحث دوم : مسئولیت داوران ....................................................................................................... 19
مبحث سوم : مسئولیت پزشک در عملیات ورزشی ........................................................................ 22
مبحث چهارم : مسئولیت مدیران ورزشی و باشگاهها به جهت نقض ایمنی ورزشگاهها ................... 23
فصل سوم : حقوق ورزشی خصوصی ......................................................................................................... 24
گفتار اول : مسئولیت مدنی ناشی از عملیات ورزشی ......................................................................... 24
مبحث اول : رابطه ورزشکاران به هنگام بازیها ............................................................................... 25
مبحث دوم : رابطه ورزشکاران و برگزار کنندگان مسابقه ها با تماشاگران ...................................... 28 مبحث سوم : نقش رسانه ها در ورزش .......................................................................................... 30
(چ)
بخش دوم – ورزش در فقه اسلامی
فصل اول : ورزش در فقه اسلامی ............................................................................................................... 33
گفتار اول : سوابق فقهی ورزش ....................................................................................................... 33
مبحث اول : خرید و فروش عکسهای ورزشکاران ......................................................................... 40
مبحث دوم : نظر کردن خانم ها به فیلم های ورزشی ..................................................................... 40
مبحث سوم : شرکت زنان در ورزشگاه ها از نظر شرعی ................................................................ 41
مبحث چهارم : اظهارنظرهای نامناسب در مورد حجاب و ورزش بانوان ......................................... 42
گفتار دوم : دوپینگ ........................................................................................................................ 43
مبحث اول : جنبه ی اخلاقی دوپینگ ........................................................................................... 46
مبحث دوم : بیمه ورزشی ............................................................................................................. 47
مبحث سوم : اسپانسر و تبلیغات ..................................................................................................... 48
فصل دوم : احکام فقهی مسابقه ها .............................................................................................................. 51
مبحث اول : مسابقه برای تواناسازی .............................................................................................. 52
فصل سوم : سبق و رمایۀ ............................................................................................................................ 54
گفتار اول : مسابقه های سرگرم کننده و تفریحی .............................................................................. 58
مبحث اول : فرق عقد و وعده ....................................................................................................... 58
مبحث دوم : پژوهشی درباره ی حدیث لاسبق ............................................................................... 61
مبحث سوم : مسابقه با ابزار قمار ................................................................................................... 70
گفتار اول : مفهوم قمار در اصطلاح فقها .......................................................................................... 71
مبحث اول : ادله ی حرمت قمار ................................................................................................... 75
بند اول : آیات ...................................................................................................................... 75
بند دوم : روایات ................................................................................................................... 79
گفتار اول : شرط بندی در مسابقات ................................................................................................. 80
فصل چهارم : مبانی فقهی بازی با شطرنج ................................................................................................... 81
گفتار اول : مبانی حرمت بازی با شطرنج .......................................................................................... 83
گفتار دوم : مبانی حلیّت بازی با شطرنج ........................................................................................... 86
گفتار سوم : دیدگاه اهل سنّت درباره شطرنج ................................................................................... 89
گفتار چهارم : نظر مراجع درباره ی بازی با شطرنج و پاسور ............................................................ 100
فصل پنجم : چهل حدیث در ورزش ........................................................................................................ 102
جمع بندی و پیشنهاد ................................................................................................................................ 116
پیوستها ..................................................................................................................................................... 119
منابع و مآخذ ........................................................................................................................................... 124
چکیده انگلیسی ....................................................................................................................................... 136
پیش نوشتار 
المپیک ها قدیمی ترین و در عین حال بزرگترین رویداد ورزشی جهان است که این پایان نامه مصادف با بازیهای المپیک 2008 بود که این واقعه را به فال نیک می گیریم .
نگارنده برای نوشتن پایان نامه 5 موضوع را به دانشگاه پیشنهاد کرد :
1- بررسی مبانی فقهی و حقوقی حاکم بر قراردادهای ورزشی
2- چه کسانی از مجازات کیفری مصون هستند .
3- عقد متعه
4- حقوق و رازهای تجاری
5- دیه در فقه شیعه و اهل تسنّن
که موضوع اوّل تصویب شد و بعد از هماهنگی با استاد محترم راهنما ، عنوان پایان نامه ام به « بررسی مبانی فقهی و حقوقیِ امور ورزشی » تغییر نام پیدا کرد . ایشان در هر جلسه ، نکاتی را برای نگارش پایان نامه یادآور می شدند که برخی از آنها عبارتند از:
1- یک پژوهشگر باید تمرکز حواس داشته باشد ، و از پراکنده صحبت کردن پرهیز کند . 
2- پژوهشگر برای نوشتن پایان نامه به یک محیط آرام احتیاج دارد . 
3- در کار باید برنامه ریزی داشته باشیم و اکثر انسانهای موفّق ، طرح و برنامه داشته اند .
4- سستی و تنبلی در کار نباشد .
5- دقّت را نباید فدای سرعت نمود .
6- از منابع معتبر (برخی از منابع را توضیح دادند ) استفاده شود .
7- داشتن طرح تحقیق
(ب)
این نوشتار با مراجعه به کتابخانه ها : کتابخانه ی آستان قدس رضوی مشهد ، کتابخانه ی شماره ی یک و دو دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار ، دانشگاه تربیت معلّم سبزوار ، کتابخانه ی اهل بیّت سبزوار ، کتابخانه ی مکتب نرجس سبزوار ، کتابخانه ی مدرسه علمیّه حکیمه جوین سبزوار ، و همچنین با مراجعه به اداره تربیت بدنی سبزوار ، دادگستری سبزوار ، و مراجعه با مربیان ورزشی صورت گرفته است .
با تشکر از استاد راهنما جناب آقای دکتر منصور امیرزاده جیرکُلی که راهنمایی های بی نظیر و مساعدتی بی دریغ و بذل توجّهی بی بدیل عنایت فرموده و از استاد مشاور جناب آقای دکتر ولی الله ملکوتی فر که مرا از همفکری و همراهی خود مستفیض فرمودند و همچنین از ایشان به خاطر تجهیز کتب فقهی کتابخانه ی دانشکده علوم انسانی اسرار واحد سبزوار تشکّر و قدردانی می نمایم . و از و از استادان محترم دوران تحصیلی ام جناب آقای دکتر سلمانی ایزدی و آقای دکتر ولی ا... ملکوتی نهایت تشکر را دارم استاد محترم داور کمال تشکر و قدردانی را دارم و از مدیریت گروه الهیات جناب آقای دکتر بهروان ، جناب آقای کاظم اتّحادی مدیر تحصیلات تکمیلی واحد سبزوار کمال تشکر را دارم .
در خاتمه از مسئولین و دست اندرکاران کتابخانه های مورد استفاده ام که مرا یاری نمودند صمیمانه تشکّر می نمایم . و از آقای کوشکی مدیریت محترم اداره تربیت بدنی سبزوار و از آقای قاصدی رئیس دادگستری منطقه جوین و همکاران محترم آنان کمال تشکر را دارم و با تشکر از همراهی و مساعدت دلسوزانه و خالصانه ی همسر مهربانم که با فداکاری خویش مرا یاری نمودند. و با تشکر از محبّتهای بی دریغ مادرم که رشد علمی خود را مدیون او هستم و با تشکر از فرزندان عزیزم ، سیّده نفسیه ، سیّده نجمه و سیّد محمّد که با کمک و یاری و صبوری آنها موفّق به اتمام این دوره از تحصیل شدم .
نگارنده اگر در نوشتن این پایان نامه ، دچار سختی های زیادی شده است امّا سرانجام ، جهت انتخاب موضوع ، استاد راهنما ، استاد مشاور ، خداوند را شاکر است و امید دارد که مورد رضایت استاد محترم راهنما و استاد محترم مشاور گرامی و داور محترم و سایر خوانندگان قرار گیرد . ان شاء الله

مقدمّه : طرح تحقیق
در جهان کنونی ، ورزش یکی از راههای مؤثر تربیتی و اخلاقی بویژه برای جوانان است ، وسیله ای که روز به روز چهره ی علمی بیشتری پیدا می کند. ورزش همزاد بشر و همراه او در گذر روزها بوده است . برای ورزش آغاز ی نمی توان دانست زیرا بشر از آغاز آفرینش ، برای ماندن و زیستن نیاز به جنبش ماهیچه های خویش داشته و تا فرجام زندگی ، ورزش همسفر او خواهد ماند . در یک سخن ورزش پاکزاده نیاز زندگی بشر است که با چرخش گیتی به پختگی امروز رسیده است .
توصیه های فراوانی هم در راستای پرداختن به ورزش در کلام پیشوایان دین ملاحظه می شود از جمله پیامبر گرامی (ص) فرموده اند : «عَلِّمُوا أَبناءَ کُمُ السِّباحَهَ وَ الرِّمایَۀَ » به فرزندانتان شنا و تیر اندازی را یاد بدهید .
و همین طور در دعا معروف کمیل بن زیاد آمده است : «قَوِّ علی خدمتک جوارحی»  
آیت الله خمینی نیز فرموده اند : اِن شاء الله ورزشکاران به همان صورتی که ورزش جسمی دارند ورزش روحی هم داشته باشند ، از قدیم ورزشکاران ایران به یاد خدا و علی (ع) بوده اند و این از برجستگیهای آنان بوده است  .
امروزه ورزش دیگر بازی و سرگرمی نیست ، بلکه ، ورزش پیشه ، تجارت و صنعت است . ورزش ، اکنون ، دارای ارزش و اهمیت فراوانی در جامعه است و دارای ابعاد گوناگون اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و فردی است .
از بعد سیاسی چه در درون مرزها و چه برون مرزها ، ورزش دارای جایگاه والائی است . و پیروزی در میدان های ورزشی وسیله ی مفیدی برای تبلیغ و اثبات اعتبار ملی است و به  همین جهت بودجه های کلان و نیروهای انسانی فراوان برای پیشرفت ورزش و توفیق در میدان ها صرف می شود . دولت های گوناگون با سرمایه گذاری در ورزش می کوشند ، اقتدار خویش را به جهانیان اثبات کنند . گاه ورزش صحنه کنشهای سیاسی دول متخاصم است . کناره گیری ورزشکاران ایرانی از رقابت با ورزشکاران اسرائیلی تبار نمونه ای از چنین کنشهایی است . انحراف افکار عمومی از مسائل جاری به وسیله تبلیغات گسترده در ورزش و استفاده ابزاری از ورزشکاران در جریان انتخابات از دیگر ابعاد اهمیت ورزش در سیاست است . ورزشکاران نمایندگان غرور ملی و ارزشهای مردم ملل خویش هستند . این اهمیت روز افزون باعث شده است که اندیشمندان حقوقی متمایل به تأسیس رشته ی خاصی با عنوان «حقوق ورزشی»   شوند و شرط بندی بر روی پیش بینی نتیجه بازی ها و ترویج مدهای مو و خالکوبی ها از آثار و اهمیت ورزش در مسائل اجتماعی است . ورزش ابزار سلامت اجتماعی و سعادت نوع بشر می تواند نقش مؤثری در پیشگیری از ناهنجار اعتیاد و درمان آن دارد و دول با کفایت و مدبّر با سرمایه گذاری بر روی ورزش تکلیف خود را در برابر مردمان خود به انجام می رسانند .اهمیتی که ورزش در جهان کنونی دارد موجب گردیده است تا موضوع علوم گوناگون مانند : جامعه شناسی ، پزشکی ، مدیریت و... قرار گیرد . حقوق نیز همپای دیگر علوم به بررسی این پدیده اجتماعی پرداخته است . در کشور ما در زمینة حقوق ورزشی نو پا است و رویه ی قضایی ، چندان که باید به این پدیده ی مفید اجتماعی و مبارزه با خطر های ورزش نپرداخته است .
بر این اساس به لحاظ فرا گیر بودن مسائل ورزشی در دنیا و به دلیل تبلیغات جهانی مبنی بر عدم توجه کافی اسلام به ورزش ضرورت دیده شد که مشخصات و سیمای کلی ورزش در اسلام از لحاظ فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار گیرد و تنظیم و عرضه شود .
هر چند که در خصوص مقرّرات مربوط به مسائل ورزشی به ویژه حقوق ورزشی در کشور ما متأسفانه کار نشده است و این رشته ، رشته بسیار جوانی است که البته در مورد ضوابط حاکم و آیین نامه هایی که تعیین شده است عمدتاً از کشور های صاحب نظر خارجی استفاده شده است . حتی در ورزش کشتی که ورزش اصلی ما به حساب می آید .
به هر حال در رابطه با ورزش ، به هر صورت و نوعی که باشد ، مقرّراتی حاکم است که رعایت آن مقرّرات و ضوابط موجب خواهد شد که اولاً : ورزش جنبه ی پرورش جسمی و روحی و ثانیاً جاذبیّت لازم و ثالثاً : سلامت افراد ورزشکار و محیط ورزشی را ایجاب کند . این مقرّرات در رابطه با هر رشته ی ورزشی متفاوت است و تحت ضوابط خاصّی است که بعضاً جنبه ی بین المللی دارد . روی آوردن به ورزش و خودداری از سستی و تنبلی در کلام شعرای فارسی زبان نیز دارای سابقه است از جمله وحشی بافقی یزدی ، نظامی ، خواجوی کرمانی ، سعدی ، حافظ و… .
و شعر معروف ابوالقاسم فردوسی زینت بخش تمام محافل ورزشی است .
زنیرو بود مرد را راستی                                                 زسستی کژی آید و کاستی